Piękno jako nieskończony punkt odniesienia. Sacrum – Piękno – Architektura w myśli Stanisława Niemczyka

• Autorzy: Chudyba E.

Warianty tytułu

EN

Beauty as infinite reference point. Sacrum – Beauty – Architecture in the thought of Stanisław Niemczyk

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł podejmuje próbę przybliżenia sposobu, w jaki Stanisław Niemczyk definiuje kategorię piękna oraz charakteryzuje wzajemne zależności pomiędzy pięknem a architekturą sakralną. Rekonstrukcję ujęcia – w oparciu o materiał zgromadzony podczas wywiadów prowadzonych przez autorkę ze Stanisławem Niemczykiem od 2014 roku – dopełnia analiza mająca na celu wskazanie adekwatnego do jego myśli kontekstu filozoficznego. Według Stanisława Niemczyka piękno wpisane jest w strukturę świata i źródłowo związane z naturą. Stanowi więc fakt metafizyczny, a nie kategorię wyłącznie estetyczną, od-podmiotową. W konsekwencji zadanie architekta – w obliczu świata rozumianego jako doskonałe dzieło stworzenia – – jest w pierwszej kolejności negatywne. Polega na jak najmniejszym zaburzaniu pierwotnego piękna. Tak jak piękno jest już zastane, tak osobowa relacja z Bogiem jest czymś już człowiekowi danym. Dlatego w przypadku architektury sakralnej celem projektanta jest – zdaniem Niemczyka – wykreowanie przestrzeni ułatwiającej doświadczenie tej relacji, a nie wywo- ływanie „wrażenia sacrum”. Metafizyczne założenia, jakie znajdujemy w myśli Stanisława Niemczyka, wydają się zbieżne z tzw. paradygmatem ontologicznym, dla którego charakterystyczne było uznanie obiektywności świata, jego niezależnej od stanowienia podmiotu struktury, a także utożsamienie dobra, prawdy i piękna. Paradygmat ten dominował w filozofii starożytnej i średniowiecznej aż do czasów Kartezjusza. Ponieważ paradygmat ontologiczny sytuuje się w opozycji do myśli postmodernistycznej, dodatkową konsekwencją wynikającą z prowadzonych w artykule analiz jest propozycja ponownego przemyślenia funkcjonującego obecnie określenia Stanisława Niemczyka jako reprezentanta architektury postmodernistycznej.

EN

This article attempts to approximate the way, how Stanisław Niemczyk defines the category of beauty, and characterizes the interdependencies between beauty and sacral architecture. Reconstruction of the approach, on the basis of material gathered during interviews, which had been conducted with Stanisław Niemczyk by the author since 2014, completes the analysis designed to identify adequate for Niemczyk thoughts of philosophical context. According to Stanisław Niemczyk, beauty is inscribed in the structure of the world and it is primordially associated with nature. So it is the metaphysical fact, and not solely aesthetic, nonobjective category. Consequently, the task of an architect, in the face of world defined as a perfect work of creation, it is primarily negative. It is based on a possibly least significant impairment of original beauty, as beauty is already existing, so personal relationship with the God is something already given to a man. Therefore, for the purpose of designer of sacred architecture is, according Niemczyk, creating an experience to facilitate this relationship, instead of invoking the “experience of sacrum.” Metaphysical assumptions, as we find them in the thought of Stanisław Niemczyk, appear to be consistent with the so-called ontological paradigm, for which the characteristic feature was recognition of the objectivity of world, its structure, which is independent of the provisions of the entity, as well as the identification of goodness, truth and beauty. This paradigm dominated the ancient and medieval philosophy up to the times of Descartes. Because the ontological paradigm situates itself in opposition to the postmodern thought, the additional consequence resulting from the analysis, which are conducted in this article, is the proposal to rethink the functioning now determination of Stanisław Niemczyk as the representative of postmodern architecture.

Słowa kluczowe

PL

natura; piękno; architektura; architektura sakralna; paradygmat ontologiczny

EN

nature; beauty; architecture; sacral architecture; ontological paradigm

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej
• Czasopismo: Architecturae et Artibus
• Rocznik: 2016
• Tom: Vol. 8, no. 3
• Strony: 12--18
• Opis fizyczny: Bibliogr. 15 poz., rys.

Twórcy

autor

Chudyba E.

• Muzeum w Gliwicach, ul. Dolnych Wałów 8a, 44-100 Gliwice

Bibliografia

• 1. Buszko A. (2006), Ewolucja myśli architektonicznej w sztuce sakralnej po reformach Soboru Watykańskiego II na przykładzie Krakowa [online], [dostęp: 03 kwietnia 2016], https://suw.biblos. pk.edu.pl/resources/i3/i3/i4/i8/r3348/BuszkoA_ EwolucjaMysli.pdf.
• 2. Hani J. (1998), Symbolika świątyni chrześcijańskiej, Znak, Kraków.
• 3. Eco U. (red.) (2005), Historia piękna, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań.
• 4. Jaroszyński P. (1992), Spór o piękno, Fonopol, Poznań.
• 5. Jaroszyński P., Postmodernizm - ku rewolucji permanentnej [online], [dostęp: 05 kwietnia 2016], http://cywilizacja.ien.pl/?id=608.
• 6. Krokiewicz A. (2000), Zarys filozofii greckiej, Aletheia, Warszawa.
• 7. Lao Tsy (2001), Droga, Rękodzielnia „Arhat”, Wrocław.
• 8. Martens E., Schnädelbach H. (red.) (1995), Filozofia: podstawowe pytania, Wiedza Powszechna, Warszawa.
• 9. Niezabitowska E. (2008), Ewolucja konceptu przestrzeni w teorii architektury, Wyd. Politechniki Śląskiej, Gliwice.
• 10. Pevsner N.(2013), Historia architektury europejskiej, Arkady, Warszawa.
• 11. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu (1980), opr. Zespół Biblistów Polskich z inicjatywy benedyktynów tynieckich, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań - Warszawa.
• 12. Seńko W. (1993), Jak rozumieć filozofię średniowieczną, IFiS PAN, Warszawa.
• 13. Wesołowska-Starzec H. (2013), Spór aksjologiczny dotyczący recepcji filozofii postmodernistycznej w polskiej architekturze sakralnej ostatnich 30 lat wieku XX i pierwszych 10 lat wieku XXI, rozprawa doktorska, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Kraków [maszynopis nieopublikowany].
• 14. Wierzbicka A.M. (2013), Architektura jako narracja znaczeniowa, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
• 15. Żmudzińska-Nowak M. (2010), Miejsce. Tożsamość i zmiana, Wyd. Politechniki Śląskiej, Gliwice.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).