Identyfikacja miesięcy suchych i wilgotnych w województwie opolskim na podstawie wybranych wskaźników klimatycznych (1981-2010)

• Autorzy: Kopcińska J. , Skowera B. , Wojkowski J. , Zając E. , Ziernicka-Wojtaszek A.

Identyfikatory

DOI

10.14597/INFRAECO.2018.2.1.028

Warianty tytułu

EN

Identification of the dry and the wet months in the Opolskie Voivodeship on the basis of chosen climate indexes (1981-2010)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem pracy było określenie częstości występowania miesięcy suchych i wilgotnych w województwie opolskim w miesiącach od maja do września w latach 1981-2010 tj. w okresie wyraźnego wzrostu temperatury w procesie globalnego ocieplenia. Miesiące suche i wilgotne identyfikowano na podstawie czterech wybranych wskaźników, do których należał: wskaźnik termiczno-opadowy A, wskaźnik standaryzowanego opadu SPI, wskaźnik hydrotermiczny K oraz wielkości niedoborów i nadmiarów opadu dla przykładowej rośliny uprawnej tj. ziemniaka późnego. Podjęto również próbę odpowiedzi na pytanie, który ze wskaźników najwierniej charakteryzuje warunki wilgotnościowe okresu wegetacyjnego. Wykazano, że średnia częstość występowania miesięcy, w których obserwowano różne natężenie suszy wynosiła: na podstawie wskaźnika termiczno-opadowego A - 25%, według wskaźnika standaryzowanego opadu SPI - 35%, określona metodą wskaźnika hydrotermicznego Sielianinowa - 36%, a na podstawie wielkości niedoborów opadu - 34%. Średnia częstość występowania miesięcy wilgotnych kształtowała się następująco: na podstawie wskaźnika termiczno-opadowego A - 23%, według wskaźnika standaryzowanego opadu SPI - 23%, określona metodą wskaźnika hydrotermicznego Sielianinowa - 16%, a na podstawie wielkości niedoborów opadu - 29%. Stwierdzono również, że pomiędzy czterema badanymi wskaźnikami a plonami ziemniaka występuje współzależność. Najsilniejsza, istotna statystycznie okazała się korelacja wielkości plonu ze wskaźnikiem termiczno-opadowym A. Przy obserwowanym stałym wzroście temperatury i dużej zmienności opadów charakterystycznej dla klimatu Polski, do identyfikacji miesięcy suchych i wilgotnych w długich okresach bardziej słuszne wydaje się wykorzystywanie zespołowych wskaź- ników uwzględniających temperaturę powietrza i opady atmosferyczne.

EN

The aim of the undertaken research was an evaluation of the frequency of the dry and the wet months in the Opole Voivodeship in the months of May to September in1981-2010 years, in the view of the global warming. The dry and the wet months were characterized on the basis of hydrothermal index K, thermo-precipitation index A, standardized precipitation index SPI and the amount of the precipitation deficiencies and excesses of the late potato. The attempt of answering the question which of these indexes describe the moisture conditions of the vegetative season the best were undertaken. It was proved that the average frequency of months, in which the different level of draught’s intensity was observed, was equal to 25% on the basis of the thermo-precipitation index A, 35% standardized precipitation index SPI, 36% hydrothermal index K, and 34% on the basis of the deficiencies precipitation amount. The average frequency of the wet months were counted to all four indexes and the values were: 23% on the basis of the thermo-precipitation index A, 23% standardized precipitation index SPI, 16% hydrothermal index K, and 29% on the basis of the deficiencies precipitation amount. The dependence between the four indexes and the yield of the potato were observed. The correlation between the potato yield and the thermo-precipitation index A turned out to be the most statistically significant. It seems reasonable, that in the term of the constant temperature growth and the strong disperse of the precipitation, typical for the climate of Poland, the indexes, connected with the air temperature and precipitation, are the best indicators to classify the wet and the dry months.

Słowa kluczowe

PL

wskaźnik hydrotermiczny K; wskaźnik standaryzowanego opadu SPI; wskaźnik termiczno-opadowy A; niedobór opadów; nadmiar opadów; województwo opolskie

EN

hydrothermal index K; standardized precipitation index SPI; thermal-precipitation index A; precipitation deficiencies; precipitation excesses; Opolskie voivodeship

• Wydawca: Stowarzyszenie Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Czasopismo: Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich
• Rocznik: 2018
• Tom: nr II/1
• Strony: 421--434
• Opis fizyczny: Bibliogr. 35 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Kopcińska J.

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Katedra Zastosowań Matematyki ul., Balicka 253C 31-149 Kraków

autor

Skowera B.

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Katedra Ekologii, Klimatologii i Ochrony Powietrza Al. Mickiewicza 24/28 30-059 Kraków

autor

Wojkowski J.

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Katedra Ekologii, Klimatologii i Ochrony Powietrza Al. Mickiewicza 24/28 30-059 Kraków

autor

Zając E.

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Katedra Melioracji i Kształtowania Środowiska, Al. Mickiewicza 24/28 30-059 Kraków

autor

Ziernicka-Wojtaszek A.

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Katedra Ekologii, Klimatologii i Ochrony Powietrza Al. Mickiewicza 24/28 30-059 Kraków

Bibliografia

• Czarnecka, M., Nidzgorska-Lencewicz, J. (2012). Wieloletnia zmienność sezonowych opadów w Polsce. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 12, 2(38): 45-60.
• Cherszkowicz, E. (1971). Hydrothermisher koeffizient (HTK) VI, VII. VIII. Karte. Agraklimatische ressurcen desterritoriums der sozialstischen lander Europas, Sofia, 123.
• Dmowski, L., Nowak, L., Chmura, K. (2004). Reakcja odmian ziemniaka o różnej długości wegetacji na zróżnicowane warunki wodno-nawozowe. Biuletyn IHAR, 232: 141-148.
• Dzieżyc, J., Nowak, L., Panek, K. (1987a). Średnie regionalne niedobory opadów i potrzeby deszczowania roślin uprawnych na glebach lekkich i średnich. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 314: 35-45.
• Dzieżyc, J., Nowak, L., Panek, K. (1987b). Dekadowe wskaźniki potrzeb opadowych roślin uprawnych w Polsce. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 314: 11-33.
• Fortuniak, K., Kożuchowski, K., Żmudzka, E. (2001). Trendy i okresowość zmian temperatury powietrza w Polsce w drugiej połowie XX wieku. Przegląd Geofizyczny 46, 4: 283-303.
• Gąsiorek, E., Musiał, E. (2011). Porównanie i klasyfikacja warunków opadowych na podstawie wskaźnika standaryzowanego opadu i wskaźnika względnego opadu. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 11, 4 (36): 107-119.
• Hohendorf, E. (1948). Niedobory i nadmiary opadów w Polsce. Gospodarka Wodna, 8(10): 276-287.
• Kaczorowska, Z. (1962). Opady w Polsce w przekroju wieloletnim. Przegląd Geograficzny IG PAN, 33: 112.
• Kędziora, A., Kępińska-Kasprzak, M., Kowalczak, P., Kundzewicz, Z.W., Miler, A.T., Pierzgalski, E., Tokarczyk, T. (2014). Zagrożenia związane z niedoborem wody. Nauka, (1):149-172.
• Kłysik, K.,Wibig, J. (1992). The analysis of the variability of the aridity index in Poland in the period 1913-1990. I Panheleńska Konferencja Meteorologii, Klimatologii i Fizyki Atmosfery, Saloniki, 21-23.05.199, 63-70.
• Koleva, E., Alexandrov, V. (2008). Drought in the Bulgarian low regions during the 20th century. Theoretical and Applied Climatology, 92: 113-120.
• Kołodziejczyk, M. (2014).Wpływ warunków opadowo-termicznych na skład chemiczny oraz wybrane parametry jakości bulw średnio późnych i późnych odmian ziemniaka jadalnego. Annales UMCS. LXIX (3) sec. E: 2-10.
• Kożuchowski, K. (1996). Współczesne zmiany klimatyczne w Polsce na tle zmian globalnych. Przegląd Geograficzny, LXVIII(1-2): 79-98.
• Kożuchowski, K. (2003). Cyrkulacyjne czynniki klimatu Polski. Czasopismo Geograficzne, 74(1-2): 93-105.
• Kożuchowski, K., Żmudzka, E. (2001). Ocieplenie w Polsce: Skala i rozkład sezonowy zmian temperatury powietrza w drugiej połowie XX wieku. Przegląd Geograficzny, XLVI (1-2): 81-90.
• Lorenc, H. (2011). Susze i opady maksymalne w Polsce. Seminarium PK GWP.
• Łabędzki, L. (2006). Susze rolnicze. Zarys problematyki oraz metody monitorowania i klasyfikacji. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, Rozprawy naukowe i monografie, 17: 107.
• McKee, T.B., Doesken, N.J., Kleist, J. (1993). The relationship of drought frequency and duration to time scales. Preprints, 8th Conference on Applied Climatology, 179-184.
• Ostrowski, J., Łabędzki, L., Kowalik, W., Kanecka-Geszke, E., Kasperska-Wołowicz, W., Smarzyńska, K., Tusiński, E. (2008). Atlas niedoborów wodnych roślin uprawnych i użytków zielonych w Polsce. Falenty: Wydawnictwo IMUZ, 19 + 32 mapy.
• Ped, D.A. (1977). The analysis of two summer seasons with different weather conditions. Trudy GNIC, 171: 3-19.
• Podstawczyńska, A. (2010). Temperatura powietrza i opady atmosferyczne w regionie łódzkim w ostatnim stuleciu, [W:] Torfowisko Żabieniec: warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach. Red.: J. Twardy, S. Żurek, J. Forysiak, B., Poznań: Wyd. Nauk., 63-73.
• Radzka, E., Jankowska, J. (2015a). Niedobory i nadmiary opadów w okresie wegetacji ziemniaka późnego w środkowo–wschodniej Polsce (1971-2005). Acta Agrophysica, 22(1): 79-89.
• Radzka, E., Rymuza, K., Lenartowicz, T. (2015b). Wpływ opadów atmosferycznych na plonowanie średnio wczesnych odmian ziemniaka jadalnego w różnych rejonach Polski. Acta Agrophysica, 22(4): 421-432.
• Romanowicz, R.J., Nachlik, E., Januchta–Szostak, A., Starkel, L., Kundzewicz, Z.W., Byczkowski, A., Kowalczak, P., Żelaziński, J., Radczuk, L., Kowalik, P., Szamałek, K. (2014). Zagrożenia związane z nadmiarem wody. Nauka, (1): 123-148.
• Skowera, B., Kopcińska, J., Ziernicka–Wojtaszek, A., Wojkowski, J. (2016). Niedobory i nadmiary opadów w okresie wegetacji ziemniaka późnego w województwie opolskim (1981-2010). Acta Scientiarum Polonorum, Formatio Circumiectus, 15(3): 137-149.
• Tokarczyk, T. (2008). Wskaźniki oceny suszy stosowane w Polsce i na świecie. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 7: 167-182.
• Tomaszewska, T. (1994). Susze atmosferyczne na przestrzeni ostatniego czterdziestolecia. Mater. Konf. XXV Zjazd Agrometeorologów. Olsztyn-Mierki, 27-29.09.1994, Olsztyn: Wydawnictwo ART., 169-178.
• Zawora, T. (1995). Ciągi dni z opadem w polskich Karpatach. Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej w Krakowie. Ser. Rozprawy, 201: 68.
• Zawora, T, Ziernicka-Wojtaszek, A. (2008). Ekstremalne wartości niedoborów i nadmiarów opadów atmosferycznych w aspekcie współczesnych zmian klimatu na przykładzie województwa podkarpackiego. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 5: 23-29.
• Ziemnicka-Wojtaszek, A. (2006). Zmienność opadów atmosferycznych na obszarze Polski w latach 1971-2000.W: Klimatyczne aspekty środowiska geograficznego. Praca zbiorowa pod red.: Trepińska J., Olecki Z., Kraków: IGiGP UJ, 139-148.
• Ziemnicka-Wojtaszek, A., Zuśka, Z., Pisulak, P. (2015). Potrzeby opadowe roślin uprawnych w aspekcie współczesnych zmian klimatu. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 3(1): 507-514.
• Żakowicz, S., Hewelke, P. (2002). Podstawy inżynierii środowiska. Warszawa: Wyd. SGGW.
• Żarski, J., Dudek, S. (2009). Zmienność czasowa potrzeb nawadniania wybranych roślin w regionie Bydgoszczy. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 3: 141-149.
• Żmudzka, E. (2004). Tło klimatyczne produkcji rolniczej w Polsce w drugiej połowie XX w. Acta Agrophysica, 3(2): 399-408.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).