Rola GIS w ocenie historycznych opracowań kartograficznych na przykładzie Wyżyny Częstochowskiej

• Autorzy: Nita J. , Myga-Piątek U.

Warianty tytułu

EN

Use of GIS in assessment of historical cartographic materials – case study Częstochowa Upland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W ostatnich latach oberwany jest wzrost zainteresowania problematyką badawczą z pogranicza geografii i historii, tzw. geohistoria. Przedmiotem analiz są m.in. zmiany użytkowania terenu, dynamika procesów przyrodniczych czy krajobrazowe następstwa hydro-meteorologicznych zjawisk ekstremalnych w czasach historycznych. Analiza map dawnych służy pozyskaniu informacji o rozwoju regionu, (infrastrukturalnym, urbanistycznym, osadniczym itd.). GIS historyczny (hGIS) wykorzystuje mapę jako podstawę informacji, natomiast jako narzędzie jej przetwarzania – specjalistyczne oprogramowanie komputerowe. Nie wszystkie mapy historyczne są jednakowo przydatne. Dlatego celem niniejszego opracowania jest analiza wiarygodności wybranych opracowań kartograficznych dotyczących ziem polskich. Przeprowadzono analizę 14 map Wyżyny Częstochowskiej i jej obrzeży z lat 1685-1984. Oceniano m.in.: dokładność treści map, zgodność czasu opracowania, poprawność historyczną treści mapy, ocenę wartości i wiarygodności.

EN

Recent years have seen increased interest in research areas overlapping geography and history, so-called geohistory. The subject matter for research includes changes in land use, dynamics of natural processes, or consequences of hydro-meteorological phenomena in the history on landscape. Analyses of historical maps make it possible to collect information regarding development of a region in terms of infrastructure, urban growth, settlement, etc. Historical GIS (hGIS) uses maps for basic information and specialist software as a tool for processing this information. Not all historical maps are equally useful, and that is why this paper aims to analyze reliability of selected cartographic materials regarding Polish territories. The analyses concerned 14 maps of the Częstochowa Upland and its peripheries from years 1685-1984. The factors that were assessed included accuracy of the map contents, correct creation date of the map, historical precision of the map contents, and assessment of its importance and reliability.

Słowa kluczowe

PL

źródła kartograficzne; mapy historyczne; krajobraz kulturowy; GIS historyczny; Wyżyna Częstochowska

EN

cartographic sources; historical maps; cultural landscape; hGIS; Częstochowa Upland

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2012
• Tom: nr 16
• Strony: 116--135
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz., ryc., fot.

Twórcy

autor

Nita J.

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Sosnowiec, Polska

autor

Myga-Piątek U.

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Sosnowiec, Polska

Bibliografia

• Alexandrowicz S., Jankowska E., 1989: O metodach badania map z XVI-XVII wieku (na przykładzie wybranych map krajów Europy Środkowej i Wschodniej). Polski Przegl. Kartograficzny, 21: 134-147.
• Boczyńska M., Midzio J., 1974: Analiza dokładności Mapy Polski Wacława Grodeckiego. Polski Przegląd Kartograficzny, 6, 1: 29-33.
• Gregory I. N., Ell P. S., 2008: Historical GIS: Techniques, methodologies and scholarship. Cambridge University Press. Cambridge.
• Grygorenko W., 1981: Założenia metrologiczne map XVII i XVIII wieku. „Przegl. Geodez.” R. 53, nr 9-10: 286-289.
• Knowles A. K., 2000: Historical GIS: The Spatial Turn in Social Science History, Social Science History, 24. 3.
• Knowles A. K., 2002: Past Time, Past Place: GIS for history A collection of twelve case studies on the use of GIS in historical research and education. ESRI
• Knowles A. K., 2005: Emerging Trends in Historical GIS [in:] Historical Geography, Baton Rouge, LA. Geoscience Publications.
• Knowles A. K., Hillier A., (eds) 2008: Placing History: How Maps, Spatial Data, and GIS are Changing Historical Scholarship. ESRI Press.
• Konias A., 1984: Metody oceny dokładności dawnych map [w:] Teoretyczne i metodyczne problemy współczesnej kartografii. „Materiały Ogólnopolskich Konferencji Kartograficznych” T. 10, Lublin: 64-76.
• Krassowski B., 1974: Polska kartografia wojskowa (1919-45). Warszawa.
• Krassowski B., Tomaszewska M., 1979: Mapy topograficzne ziem polskich: 1971-1945. T. 1: Polskie mapy topograficzne wydane w latach 1918-1945. Warszawa.
• Krzywicka-Blum E., 1994: Nowa metoda analizy i prezentacji zmienności skali dawnych map dużych obszarów. Polski Przegląd Kartograficzny, 26, 2: 75-84.
• Myga-Piątek U., Nita J., 2005: Computer analysis of landscape changes in the Częstochowa Upland. In: Geographical Information Systems in Research and Practice. Hrvatski Informaticeskij Zbor, Zagreb: 349-355.
• Nieścioruk K., 2004: Z metodyki badania map dawnych, Annales Universitatis Mariae Curie - Skłodowskjej Lublin, vol. LIX, 17 sec. B: 273-281.
• Nita J., Myga-Piątek U., 2005: Przykład zastosowania technik komputerowych do waloryzacji i ochrony krajobrazów Wyżyny Częstochowskiej. Przegląd Geograficzny, T. 77: 325-341.
• Olszewicz B., 1921: Polska kartografia wojskowa (zarys historyczny). Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa. Kartografia Królestwa Polskiego 1815-1915. Warszawa, PAN, 2000.
• Pasławski J., Ostrowski W., Siwek J., Kowalski P., Korycka-Skorupa J., 2010: Wprowadzenie do kartografii i topografii, wydanie II. Nowa Era Warszawa.
• Plit J. 2006: Analiza historyczna jako źródło informacji o środowisku przyrodniczym [w:] A. Richling, B. Stojek, M. Strzyż, I. Szumacher, A. Świercz (red.), Regionalne Studia Ekologiczno-Krajobrazowe, Problemy Ekologii Krajobrazu, 16, 1: 217-227.
• Plit J., 2007: Analiza starych map jako źródło informacji o przemianach środowiska geograficznego [w:] R. Sołtysik, R. Suligowski (red.). Rola geografii fizycznej w badaniach regionalnych, Nauki Geograficzne w Badaniach Regionalnych, 1: 187-203.
• Plit J., 2010: Zmiany koryta Niemna w ciągu 200 lat (na odcinku od hożej do mielnika) [w:] Krajobrazy Kulturowe dolin rzecznych. Potencjał i wykorzystanie, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG nr 13, Sosnowiec: 78-87.
• Sobczyński E., 2000: Historia Służby Geograficznej i Topograficznej Wojska Polskiego. Warszawa.
• Szady B., 2008: GIS w historii, Geodeta. Magazyn Geoinformacyjny, 4 (155): 35-38.
• Szeliga J., 1993: Metody i stan dokładnościowych badań dawnych map z obszaru Polski. Z dziejów kartografii, VI, Dorobek polskiej historii kartografii. Warszawa: 51-66.
• Wójcik A. J., 2006: Jan Hempel – górnik i geolog – autor „Mapy geognostycznej zagłębia węglowego” (1856 r.), Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej nr 117, s. Studia i Materiały, nr 32, „Dziedzictwo i historia górnictwa oraz możliwości wykorzystania pozostałości dawnych robót górniczych”, Wrocław: 349-360.
• Wójcik A. J., 2011: Obraz krajobrazu górniczego Zagłębia Dąbrowskiego na przykładzie „Karty geognostycznej zagłębia węglowego” Jana Hempla (1856 r.), Górnictwo i Geologia T. 6, Z. 1: 223-236.