Lisia Sztolnia w Wałbrzychu w świetle rozpoznania wykonanego w 2024 r.

• Autorzy: Kowalski Andrzej

Warianty tytułu

EN

Lisia Sztolnia in Wałbrzych in the light of the reconnaissance carried out in 2024

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem artykułu jest syntetyczne przedstawienie historii, wykorzystania i znaczenia Lisiej Sztolni w Wałbrzychu. W szczególności zwrócono uwagę na prowadzoną intensywną eksploatację górniczą po wydrążeniu sztolni, która była prowadzona przez cały XIX i pierwszą połowę XX wieku. Eksploatacja górnicza w końcowym etapie działalności górniczej nie była istotna z uwagi na jej ochronę. Likwidacja kopalń w Wałbrzychu przez zatopienie górotworu i zrobów spowodowała zatopienie sztolni. W zakończeniu odniesiono się do opinii dotyczących przyczyn nieudanego projektu rewitalizacji Lisiej Sztolni. Ponadto w artykule przedstawiono wyniki penetracji sztolni, w szczególności pomiarów stężeń dwutlenku węgla oraz radonu.

EN

The aim of the article is to present a synthetic presentation of the history, using and significance of the Lisia Sztolnia in Wałbrzych. In particular, attenlion was paid to the intensive mining exploitation carried out after the tunnel was drilled, which was carried out throughout the 19th and the first half of the 20th century. Mining exploitation in the final stage of mining activity was not important due to its protection. The liquidation of the mines in Walbrzych by flooding the rock muss and workings resulted in the flooding of the adit. The conclusion refers to the opinions regarding the reasons for the unsuccessful revitalization project of Lisia Sztolnia. Moreover, the article presents the results of tunnel penetration, in particular measurements of carbon dioxide and radon concentrations.

Słowa kluczowe

PL

eksploatacja górnicza; sztolnia; deformacje; woda; gaz; rewitalizacja

EN

mining exploitation; adit; deformations; water; gas; revitalization

• Wydawca: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa
• Czasopismo: Przegląd Górniczy
• Rocznik: 2024
• Tom: T. 81, nr 1-2
• Strony: 40--51
• Opis fizyczny: Bibliogr. 18 poz., fot., rys., wykr.

Twórcy

autor

Kowalski Andrzej

• Główny Instytut Górnictwa - Państwowy Instytut Badawczy

Bibliografia

• FISZER J., 2001 - Opinia w sprawie zagrożeń wodnych w Lisiej Sztolni- Dokumentacja, Oborniki Ślqskie (niepublikowana).
• FISZER J., 2017 - Analiza zmian warunków hydrodynamicznych oraz zmian jakości wody w obszarze niecki wałbrzyskiej w okresie od początku zatopienia do końca tego procesu. Prezentacja na konferencji w Wałbrzychu pt. Wpływ wielowiekowej eksploatacji węgla kamiennego na środowisko w rejonie Wałbrzycha. Centrum Nauki i Sztuki Stara Kopalnia. Wałbrzych, 27 stycznia 2017r, (niepublikowana).
• HARTMANN L.B., 2001 - Friedrich W. von Reden jako pomysłodawca budowy sztolni Lis. Międzynarodowa konferencja nt.: „Lisia Sztolnia Wałbrzychu jako zabytek techniki europejskiego dziedzictwa kulturowego" , Zamek Książ 20-22 września 2001, DZG Unipap, s. 89-96 KL.
• KŁYŻ R., 2011 - Badanie przemieszczeń pionowych metodą precyzyjnej niwelacji geometrycznej na terenie byłego Zakładu Górniczego ,,Julia" WKWK w Wałbrzychu. Wrocław, Wyższa Szkoła Humanistyczna - Wydział Techniczno-Ekonomiczny (niepublikowana).
• KOMINOWSKI K. I ZESPÓŁ, 2001 - Prognoza zagrożenia wodnego dla Lisiej Sztolni. Dokumentacja A-Z Geometr. Wałbrzych (niepublikowana).
• KOSMATY J., 2002 - Lisia Sztolnia jako jeden ze świadków rozwoju górnictwa wałbrzyskiego. Szkoła Eksploatacji Podziemnej 2002, s. 789-796
• KOSMATY J., 2005 - „Lisia" sztolnia w Wałbrzychu - relikt dawnych robot górniczych i możliwości wykorzystania dla celów turystycznych i dydaktycznych. Szkoła Eksploatacji Podziemnej. Teberia Portal górniczy, https://web.archive.org/web/20080503014248
• KOWALSKI A., red. 2000 - Eksploatacja górnicza a ochrona powierzchni, doświadczenia z wałbrzyskich kopalń. Wydawnictwo Głównego Instytutu Górnictwa. Katowice.
• KRZEMIŃSKA A., ZARĘBA A., 2009 - Problemy środowiskowe rewitalizacji terenów „Lisiej Sztolni" przy kopalni ,,Julia" w Wałbrzychu, Problemy Ekologii Krajobrazu, T. XXIV. s. 93-100.
• MILCZAREK W., 2011 - Analiza zmian powierzchni górotworu po zakończeniu eksploatacji górniczej w wybranym rejonie dawnego Wałbrzyskiego Zagłębia. Politechnika Wrocławska - Wydział Geoinżynerii, Górnictwa i Geologii. Wrocław (rozprawa doktorska).
• PAWLIK T., 2021 - Pogórnicze relikty na budowie obwodnicy Wałbrzycha. w: ,,Sudety’’ nr 1/175, 2021, s. 22-23.
• PIĄTEK E., PIĄTEK Z.,1976 - Pierwsza spławna sztolnia w śląskim górnictwie węgla kamiennego. „Wiadomości Górnicze" nr 5.
• PIĄTEK E., 2001 - Sztolnia Lis w Wałbrzyskim Zagłębiu Węgla Kamiennego, jej dzieje i znaczenie jako zabytek techniki. Międzynarodowa konferencja nt.: „Lisa Sztolnia w Wałbrzychu jako zabytek techniki europejskiego dziedzictwa kulturowego", Zamek Książ 20-22 września 2001, DZG Unipap, s. 16-24.
• SZEWCZYK K., 2001 - „Lisia sztolnia", aktualny stan renowacji i projektów jej wykorzystania do celów turystycznych. Międzynarodowa konferencja nt. „Lisia Sztolnia w Wałbrzychu jako zabytek techniki europejskiego dziedzictwa kulturowego", Zamek Książ 20-22 września 2001, DZG Unipap, s. 25-35.
• Internet: Wałbrzyska „Lisia Sztolnia" — zabytek klasy światowej. Wyprawy Leona. 2020.
• Internet: Wałbrzych: Lisia Sztolnia - tajemnice przeszłości i szansa na przyszłość.
• Internet: Wikipedia. Stara Kopalnia w Wałbrzychu.
• Internet: Radon w Polsce.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025)