Surowce skalne w murach klasztoru na Łysej Górze : walory edukacyjne i estetyczne – propozycja wycieczki geologicznej

Szczepanik, Z.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Surowce skalne w murach klasztoru na Łysej Górze : walory edukacyjne i estetyczne – propozycja wycieczki geologicznej

Autorzy

Szczepanik Z.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Natural building stones in the walls of the monastery on Łysa Góra and their educational and esthetic values : proposal of geological tour

Konferencja

· XX Konferncja Naukowa PIG-PIB I targów KIELCE pt.: „Kamień w złożu, architekturze i krajobrazie” – Kielce, 10.04.2015

Języki publikacji

Abstrakty

Historic monastery of Holy Cross located on the top of Mt Łysa Góra (Bald Mountain) (595 m a.s.l.), which is one of the highest hills of Świętokrzyskie (Holy Cross) Mountains, is to be considered cultural and historical centre of the Świętokrzyskie region. Despite of eventful, almost a thousand-year, history, numerous destructions and redevelopments, the monastery, which up to the middle of 17th century was the biggest Polish religious sanctuary, is nowadays visited by hundreds of thousands of people annually. Through the ages, multiple types of natural building stones were used for the purpose of wall construction as well as for decoration of interiors of the monastery. In comparison with other architectural objects of the region, the monastery of Holy Cross is characterized with big diversity. Bearing in mind persistency and beauty of the structure, multiple types of natural building stones were brought to the top of Bald Mountain and can still be admired while visiting the abbey. Rocks, which represent almost entire lithostratigraphic sequence, from the Cambrian to the Neogene, can be found here. Majority of them comes from the area of Świętokrzyskie (Holy Cross) Mountains and its vicinity, however some details were made of precious raw materials imported from Scandinavia, Belgium, England and Italy, which were very rare in this part of Poland. Nowadays, viewing stone decoration of Holy Cross sanctuary, not only enables to admire work of art, but also gives the possibility to get acknowledged with richness and diversity of rocks as well as multiple interesting geological structures, which they include.

Słowa kluczowe

Góry Świętokrzyskie Święty Krzyż surowce skalne skały w architekturze

Świętokrzyskie Mountains Holy Cross natural buildings stones rocks in architecture

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Przegląd Geologiczny

Rocznik

2015

Tom

Vol. 63, nr 8

Strony

485--499

Opis fizyczny

Bibliogr. 46 poz., rys.

Twórcy

autor

Szczepanik Z.

zbigniew.szczepanik@pgi.gov.pl

Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce

Bibliografia

1. CZARNOCKI J. 1958b - Marmury Świętokrzyskie - Prace Geologiczne Tom V z. 3 - Surowce mineralne w Górach Świętokrzyskich - Surowce Skalne. Pr. Inst. Geol., 21: 100-116.
2. CZARNIECKI S., KOSTECKA A. & KWIATKOWSKI S. 1965 - Horridonia horrida (Soverby) ze zlepieńców cechsztyńskich obszaru Gałęzic (Góry Świętokrzyskie). Ann. Soc. Geol. Polon., 35(4): 467-475.
3. DERWICH M. 1992 - Benedyktyński klasztor św. Krzyża na Łysej Górze w średniowieczu. Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 670.
4. DERWICH M. 2006a - Legendarne i rzeczywiste dzieje zamku łyso- górskiego. [W:] M. Derwich, K. Bracha (red.), Z dziejów opactwa świętokrzyskiego. Kieleckie Towarzystwo Naukowe: 9-18.
5. DERWICH M. 2006b - W kręgu łysogórskiego opactwa benedyktynów: studia. Oficyna Wydawnicza Domu Środowisk Twórczych, Kielce, s. 200.
6. FEIST-BURKHARDT S., GÖTZ A.E., SZULC J., BORKHATARIA R., GELUK M., HAAS J., HORNUNG J., JORDAN P., KEMPF O., MICHALIK J., NAWROCKI J., REINHARDT L., RICKEN W., RÖHLING H.G., RÜFFER T., TÖRÖK Á. & ZÜHLKE, R. 2008 - Triassic. [W:] McCann T. (red.), The Geology of Central Europe. The Geological Society, London. Vol. 2: Mesozoic and Cenosoic: 749-822.
7. FIJAŁKOWSKI J. 1980 - Ekspertyza geologiczna piaskowca z frontonu kościoła na św. Krzyżu oraz kamieniołomów posiadających podobne skały. Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach, Św.Krz/ZK/84.
8. GĄGOL J. 2004 - Wapień pińczowski - 10 wieków w polskiej architekturze i rzeźbie. Nowy Kamieniarz, 9: 40-44.
9. GĄGOL J. 2009 - Góry Świętokrzyskie. Z dziejów nazwy., Pos. Nauk. PIG, 65 (za rok 2008) wersja internetowa: 41-43.
10. GĄGOL J, KULETA M. & ZBROJA S. 2007 - Odmiany litologiczno-surowcowe dolnotriasowych piaskowców z regionu świętokrzyskiego., Pos. Nauk. PIG, 63 (za rok 2006) wersja internetowa: 51-52.
11. GUTOWSKI J. 2006 - Introduction - Upper Jurassic shalow - water carbonate platform and open shelf facies. [W:] A. Wierzbowski, R. Aubrecht, J. Golonka, J. Gutowski, M. Krobicki, B.A. Matyja, G. Pieńkowski, A.Uchman (red.), Jurrassic of Poland and adjacent Slovakian Carpathians. Field trip guidebook: 169-172.
12. JASTRZĘBSKI C. 2014 - Bazylika Mniejsza na Świętym Krzyżu. Renowacja i Zabytki, 52(4): 51-60.
13. JASTRZĘBSKI J. 1988 - Klasztor Świętego Krzyża na Łyścu., Nowa Teka Świętokrzyska - PTTK o. Świętokrzyski: 1-94.
14. JÓŻWIAK M., KOZŁOWSKI R. & WRÓBLEWSKI H. 2006 - Stacja Bazowa Święty Krzyż [W:] A. Kostrzewski (red.), Stan, przemiany i funkcjonowanie geoekosystemów Polski w latach 1994-2004 na podstawie Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa: 213-258.
15. KAZMIERCZAK J. 1971 - Punkt 2 - Bolechowice - kamieniołom Panek - wycieczka A1 -Trzon paleozoiczny Gór Świętokrzyskich. Przewodnik 43 Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Kraków: 29-34.
16. KOWALCZEWSKI Z. & RUP M. 1989 - Cechsztyn w Górach Świętokrzyskich. Biul. Państw. Inst. Geol., 362: 5-40.
17. KRYSTEK M. 2010 - Zróżnicowanie, wykorzystanie i pochodzenie piaskowców w budowlach romańskich regionu łódzkiego. Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, praca doktorska, s,162.
18. KULETA M. & ZBROJA S. 2006 - Wczesny etap rozwoju pokrywy permsko-mezozoicznej Gór Świętokrzyskich. [W:] S. Skąpski, A. Żylińska (red.), Procesy i zdarzenia w historii Geologicznej Gór Świętokrzyskich (77 Zjazd Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Ameliówka k. Kielc, 28-30 czerwca 2006): 105-125.
19. MALEC J. 2007 - Struktury wirowe w utworach kambru z rejonu Świetego Krzyża i Wiśniówki. Pos. Nauk. PIG, 63 (za rok 2006) wersja internetowa: 42-43.
20. MIGASZEWSKI Z. 1997 - Skład chemiczny igieł sosny zwyczajnej Pinus sylvestris w regionie świętokrzyskim. Wiadomości Botaniczne, 42(3/4): 79-91.
21. MIGASZEWSKI Z., HAŁAS S. & DURAKIEWICZ T. 1996 - Wiek i geneza mineralizacji kalcytowej w Górach Świętokrzyskich w świetle badań litologiczno-petrograficznych i izotopowych. Prz. Geol., 44 (3): 275-281.
22. OLSZEWSKI J.L. 1992 - Indywidualizm klimatyczny Gór Świętokrzyskich. Rocznik Świętokrzyski XIX,Warszawa-Kraków: 153-165.
23. ORŁOWSKI S. 1975 - Jednostki stratygraficzne kambru i górnego pre- kambru Gór Świętokrzyskich. Acta Geol. Pol., 25 (3): 431-446.
24. PIENIĄŻEK-SAMEK M. 2006 - Architektura i wyposażenie kościoła benedyktynów na Świętym Krzyżu w okresie nowożytnym - fundacje i fundatorzy [W:] M. Derwich, K. Bracha (red.), Z dziejów opactwa świętokrzyskiego. Kieleckie Towarzystwo Naukowe: 77-93.
25. RACKI G. 1993 - Evolution of the bank to reef complex in the Devonian of the Holy Cross Mountains. Acta Palaeont. Pol., 37 (2-4): 87-182.
26. RAJCHEL J. 2005 - Kamienny Kraków: spojrzenie geologa. Uczelniane Wydawnictwo Naukowo-Dydaktyczne AGH, Kraków: 1-235.
27. SENKOWICZOWAH. 1970 - Trias. [W:] W. Ruhle (red.), Stratygrafia mezozoiku obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. Pr. Inst. Geol., 56: 7-8.
28. SIKORSKA M. 2000 - Historia sylifikacji w piaskowcach kambru z rejonu Wiśniówki w Górach Świętokrzyskich. Prz. Geol., 48 (3): 251-258.
29. SMOLEŃSKA A. & SOBAŃSKA A. 2011 - Kamień wykorzystany do budowy klasztoru Świętego Krzyża na Łysej Górze. Prz. Geol., 59 (1): 50-57.
30. SPRAWOZDANIE z prac konserwatorskich przy zachowaniu oryginalnych elementów - kamiennych „świadków” pochodzących z wieży klasztoru o.o. Oblatów NMP na św. Krzyżu - dokumentacja powykonawcza, 2014. Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach.
31. SZANIAWSKI H. 1965 - Nowy podział stratygraficzny cechsztynu synkliny gałęzicko-kowalskiej w Górach Świętokrzyskich. Kwart. Geol., 9(3): 574-595.
32. SZULCZEWSKI M. 2006 - Ewolucja środowisk depozycyjnych w dewonie Świętokrzyskim i jej uwarunkowania. [W:] S. Skąpski, A. Żylińska (red.), Procesy i zdarzenia w historii geologicznej Gór Świętokrzyskich. 77 Zjazd Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Ameliówka k. Kielc, 28-30 czerwca 2006, materiały konferencyjne: 56-62.
33. TEOFIAK-MALISZEWSKAA. 1968 - Petrografia osadów liasu w północnym obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich. Biul. Państw. Inst. Geol., 216: 107-181.
34. TRELAW. 1998 - Środowisko sedymentacji piaskowców „warstw z Krynek” w rejonie Nietuliska (NE Obrzeżenie Gór Świetokrzyskich). Prz. Geol., 46: 67-70.
35. URBAN J. & GĄGOL J. 1994 - Kamieniołomy piaskowców w dawnych ośrodkach górnictwa kamiennego północnej części regionu świętokrzyskiego jako zabytki techniki i przyrody. Prz. Geol., 3: 193-200.
36. URBAN J. & GĄGOL J. 2009 - Dzieje eksploatacji piaskowców kunowskich i dolskich - świadectwa historyczne i przyrodnicze. Prezentacja - wykład, materiały z konferencji „Kamień w budownictwie”, Kielce, Targi Interkamień, s. 36.
37. WALENDOWSKI H. 2008a - Wapień Dębnik. Minimonografie polskich kamieni budowlanych - Nowy Kamieniarz, 34: 56.
38. WALENDOWSKI H. 2008b - Wapień pińczowski. Minimonografie polskich kamieni budowlanych - Nowy Kamieniarz, 31: 56.
39. WALENDOWSKI H. 2010 - Piaskowce kunowskie i dolskie. Minimonografie polskich kamieni budowlanych - Nowy Kamieniarz, 45: 82.
40. WARDZYŃSKI M. 2010a- Import kamieni i dzieł rzeźby z Gotlandii i Olandii do Rzeczypospolitej (od XIII do 2. połowy XVIII w.). Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego, Porta Aurea, 9: 45-119.
41. WARDZYŃSKI M. 2010b - Marmury i wapienie mozańskie, alabaster angielski oraz importy gdańskie w małej architekturze oraz plastyce sakralnej i sepulkralnej 1. poł. XVII w. w Warszawie. [W:] A. Pieńkos, M. Wardzyński (red.), Historia artystyczna Warszawy - XVII-XXI w. Wydawnictwo Neriton, Warszawa: 33-48.
42. WEBER-KOZIŃSKAM. 1960 - Górnictwo kamienne. [W:] Zarys dziejów górnictwa na ziemiach polskich, t. 1. Wyd. Górn. Hutn., Katowice: 175-198.
43. WOLOSZYŃSKI M. 2013 - Główny Szlak Świętokrzyski: odcinek Święta Katarzyna - Trzcianka: przewodnik geoturystyczny. Manufaktura Geoturystyczna: 1-60.
44. ZALEWSKI 1980 - Kamieniarka szczytu fasady w Kościele na Św. Krzyżu. Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach, Św. Krzyż ZK/83.
45. ZBROJA S., KULETA M. & MIGASZEWSKI Z. 1998 - Nowe dane o zlepieńcach z kamieniołomu „Zygmuntówka” w Górach Świętokrzyskich. Biul. Państw. Inst. Geol., 379: 41-59.
46. ZŁONKIEWICZ Z. 2009 - Profil keloweju i górnej jury w niecce Nidy., Prz. Geol., 57 (6): 521-530.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-98c6b357-3655-434c-91c3-b2126b919dc6