Itr i jego związki : metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy

• Autorzy: Surgiewicz J.

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0010.6485

Warianty tytułu

EN

Yttrium and its compounds : determination in workplace air

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Itr jest miękkim i kowalnym metalem. Itr w przemyśle jest stosowany jako składnik stopów, w elektronice – do produkcji lamp i półprzewodników, w technologii nuklearnej – do konstrukcji reaktorów oraz do produkcji: materiałów ceramicznych, laserów i refraktorów. Itr radioaktywny jest stosowany w medycynie. Wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) dla itru i jego związków, w przeliczeniu na itr, została ustalona na poziomie 1 mg/m³. Celem pracy było opracowanie metody oznaczania stężeń itru i jego związków w powietrzu na stanowiskach pracy w zakresie od 1/10 do 2 wartości NDS, zgodnie z wymaganiami zawartymi w normie europejskiej PN-EN 482. Opracowana metoda oznaczania polega na: pobraniu itru i jego związków zawartych w powietrzu na filtr membranowy, mineralizacji filtra z zastosowaniem stężonego kwasu azotowego(V) i kwasu chlorowego(VII) oraz oznaczaniu itru w roztworze przygotowanym do analizy metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej z atomizacją w płomieniu podtlenek azotu-acetylen (F-AAS). Metoda umożliwia oznaczenie itru w zakresie stężeń 5,00 ÷ 150,00 µg/ml. Uzyskana krzywa kalibracyjna itru charakteryzuje się wartością współczynnika korelacji R2 = 0,9999. Granica wykrywalności itru (LOD) wynosi 0,08 µg/ml, natomiast granica oznaczalności (LOQ) wynosi 0,25 µg/ml. Wyznaczony współczynnik odzysku wynosi 1,00. Metoda oznaczania itru i jego związków pozwala na oznaczanie tej substancji w powietrzu na stanowiskach pracy w zakresie stężeń 0,07 ÷ 2,08 mg/m³ (dla próbki powietrza o objętości 720 l), co odpowiada 0,07 ÷ 2,1 wartości NDS. Opracowana metoda charakteryzuje się dobrą precyzją oraz dokładnością i spełnia wymagania zawarte w normie europejskiej PN-EN 482 dla procedur oznaczania czynników chemicznych. Metoda oznaczania itru i jego związków nieorganicznych została zapisana w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku.

EN

Yttrium is a soft and a malleable metal. It is used in the metallurgical industry as a component of alloys, in electronics for manufacturing lamps and semiconductors, in the construction of reactors in nuclear technology and in the production of ceramic, laser and refractories. Radioactive yttrium is used in medicine. Exposure limit values for yttrium and its compounds in the working environment, based on yttrium, are NDS – 1 mg/m³ The aim of the study was to amend the method for determining concentrations of yttrium and its compounds in workplace air in the range from 1/10 to 2 NDS values, in accordance with the requirements of Standard No. EN 482. The developed method involves collection of yttrium and its compounds contained in the air on a membrane filter, filter mineralization with concentrated nitric acid (V) and chloric acid (VII), and the determination of yttrium in the solution prepared for analysis with atomic absorption spectrometry with flame atomization nitrous oxideacetylene ( F-AAS). This method enables determination of yttrium in concentration range from 5.00 to 150.00 g/ml. The obtained calibration curve yttrium has a correlation coefficient R2 = 0.9999. The detection limit of yttrium (LOD) is 0.08 g/ml, the limit of quantification (LOQ) is 0.25 g/ml and a coefficient of recovery is 1.00. The developed method enables determination of yttrium and its compounds in workplace air in the concentration range of 0.07 ÷ 2.08 mg/m³ (for a 720-L air sample), which represents 0.07 ÷ 2.1 of NDS. The method of determining yttrium and its inorganic compounds has been recorded as an analytical procedure (appendix).

Słowa kluczowe

PL

itr; związki itru; absorpcyjna spektrometria atomowa; narażenie zawodowe

EN

yttrium; yttrium compounds; atomic absorption spectrometry; occupational exposure

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2017
• Tom: Nr 4 (94)
• Strony: 143--153
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Surgiewicz J.

• Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy 00-701 Warszawa ul. Czerniakowska 16

Bibliografia

• 1. Dobecki M., Kupczewska M. (1999). Itr i jego związki. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego. Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 20, s. 51–65.
• 2. Encyklopedia Techniki. Chemia (1993). Warszawa, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne. 3. GESTIS (2017). Substance Database. Yttrium, Powder. Sankt Augustin. BG Institute for Occupational Safety Health [Germany].
• 4. HSDB (2017). Hazardous Substances Data Bank. Yttrium, elemental. U.S. National Library of Medicine (NLM) Toxicology Data Network (TOXNET) [USA].
• 5. NIOSH (2003a). Manual of analytical methods (NMAM). Elements by ICP (Nitric/Perchloric Acid Ashing). Method 7300. Salt Lake City.
• 6. NIOSH (2003b). Manual of analytical methods (NMAM). Elements by ICP (Aqua Regia Ashing). Method 7301. Salt Lake City.
• 7. NIOSH (2003c). Manual of analytical methods (NMAM). Elements by ICP (Hot Block/HCl/HNO3 Digestion). Method 7303 Salt Lake City.
• 8. NIOSH (2014a). Manual of analytical methods (NMAM). Elements by ICP (Microwave Digestion). Method 7302. Salt Lake City.
• 9. NIOSH (2014b). Manual of analytical methods (NMAM). Elements by ICP (Microwave Digestion). Method 7304. Salt Lake City.
• 10. Obwieszczenie ministra rodziny, pracy i polityki spo- łecznej z dnia 7.06.2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej w sprawie najwyższych dopuszczalenych stężęń i natężęń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (DZU 2017, poz. 1348).
• 11. OSHA (2002). Analytical chemical method. Metal and metalloid particulates in workplace atmospheres (atomic absorption). Method ID121. Division of Physical Measurements and Inorganic Analyses OSHA Technical Center. Salt Lake City. Utah.
• 12. PN-C-84905: 1998 Gazy techniczne – Acetylen rozpuszczony.
• 13. PN-EN 482+A1:2016-01 Narażenie na stanowiskach pracy – Wymagania ogólne dotyczące charakterystyki procedur pomiarów czynników chemicznych.
• 14. PN-Z-04008-7:2002/Az1: 2004 Ochrona czystości powietrza – Pobieranie próbek – Zasady pobierania próbek powietrza na stanowiskach pracy i interpretacji wyników.
• 15. PN-Z-04301:2002 Ochrona czystości powietrza – Oznaczanie itru i jego związków na stanowiskach pracy metodą płomieniowej absorpcyjnej spektrometrii atomowej.
• 16. Rim K.T., Koo K.H., Park J. S. (2013). Toxicological evaluations of rare earths and their health impacts to workers. A Literature Review. Safety Health at Work 4(1), 12–26.
• 17. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16.12.2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniającego i uchylającego dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniają- cego rozporządzenie (WE) nr 1907/2006.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).