Rozpoznanie geologiczno-inżynierskie na terenie dawnej podziemnej eksploatacji węgla brunatnego – przykład Zielonej Góry

• Autorzy: Gontaszewska A.

Warianty tytułu

EN

Geological and engineering survey at the former underground lignite mine – on the example of Zielona Góra

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł przedstawia problem występujący na terenach związanych przed II wojną światową i krótko po niej z podziemnym górnictwem węgla brunatnego. Na ziemi lubuskiej na przestrzeni ok. 150 lat funkcjonowało kilkaset podziemnych kopalń węgla. Obecnie część terenów pokopalnianych podlega zagospodarowaniu, np. dla celów zabudowy mieszkaniowej. Do tej pory brak jest wypracowanej procedury badań geologicznych i geofizycznych, jakie powinny mieć zastosowanie na tym terenie. Zaprezentowano konkretne przykłady badań, w tym geofizycznych, jakie zostały przeprowadzone w celu określenia przydatności terenów pogórniczych na cele budowlane w Zielonej Górze. Podano także krótki opis sposobu i zarys historii eksploatacji węgla brunatnego.

EN

On the background of the former method of lignite extraction (already not used in Poland) and short history of lignite mining, the paper presents the problem of surface deformation connected with former underground lignite mining on Ziemia Lubuska (West Poland). Currently part of this area is going to be a builtup area. The paper presents one example of complex geological or geophysical investigation executed in Zielona Góra to determine possibility of development of the area. 7 boreholes to the depth of 10 m, 3 boreholes of 20 m, dynamic tests and static tests (CPT) to the depth of 13–21 m were done. CPT tests and boreholes didn’t show any zone of lower soil density, which could be correlated with loosen soil above former lignite exploitation. Standard tests were supplemented with seismic investigation by MASW 2D method. 3 seismic profiles with length of 115 m were done. A seismic boundary of zone of lower density soil were marked out. This zone can be correlated with area of discontinuous surface deformation. Geophysical investigations didn’t enable to discover location of former shafts. Performed investigations allow to determine the zone of former mining and to design residential building outside this area.

Słowa kluczowe

PL

górnictwo węgla brunatnego; podziemna eksploatacja; sondowanie statyczne; sejsmiczne profilowanie MASW; Zielona Góra

EN

brown coal mining; underground exploitation; static probing; seismic profiling MASW; Zielona Góra

• Wydawca: Wyższy Urząd Górniczy
• Czasopismo: Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie
• Rocznik: 2016
• Tom: nr 6
• Strony: 7--16
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz.

Twórcy

autor

Gontaszewska A.

• Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra

Bibliografia

• 1. Bujkiewicz Z.: Kopalnia węgla brunatnego w Zielonej Górze. Studia Zielonogórskie 1997, vol. 3, s. 79-88.
• 2. Chwastek J.: Możliwość oddziaływania starych wyrobisk górniczych Dolnego Śląska na zagospodarowanie powierzchni terenu. Prace Nauk. Ośrodka Badań Prognostycznych Politechniki Wrocławskiej, nr 3, Wrocław 1974.
• 3. Czechowski M.: Gospodarcze i techniczne zagadnienia związane z węglem brunatnym. [w:] Węgiel brunatny w Zachodniej Polsce, Oddział Wydawnictw Głównego Instytutu Paliw Naturalnych, Katowice 1949, s. 49-78.
• 4. Gontaszewska A.: Charakterystyka złóż węgla brunatnego w regionie lubuskim. [w:] Greinert A. (red.): Wydobycie węgla brunatnego i rekultywacja terenów pokopalnianych w regionie lubuskim, Wyd. Instytut Inżynierii Środowiska Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2015, s. 80-86.
• 5. Gontaszewska A.: Podziemna eksploatacja węgla brunatnego na Ziemi Lubuskiej - dawne górnictwo, współczesny problem. Przegląd Górniczy 2015, nr 10, s. 1-8.
• 6. Gontaszewska A., Kraiński A.: Szkody spowodowane podziemnym górnictwem węgla brunatnego w okolicy Zielonej Góry - informacje wstępne. Prace Nauk. GIG, Górnictwo i Środowisko 2007, nr 3, s. 221–234.
• 7. Gontaszewska A., Kraiński A.: Złoża węgla brunatnego na terenie gminy Świdnica. Wyd. UNIVERS-D.K.M., Zielona Góra 2008.
• 8. Gontaszewska A., Kraiński A.: „Consolidierte Grünberger Gruben” - zarys historii. [w:] Dzieje górnictwa - element europejskiego dziedzictwa kultury, t. 3, Oficyna Wyd. Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2010, s. 111-122.
• 9. Gontaszewska A., Kraiński A.: Deformacje powierzchni terenu na obszarze dawnego podziemnego górnictwa węgla brunatnego w okolicy Zielonej Góry. [w:] Wybrane problemy badań geologicznych i hydrogeologicznych dla górnictwa i energetyki. Wyd. GIG, Katowice 2012, s. 108-119.
• 10. Gumprecht A.: Zasady górnictwa węgla brunatnego. Państw. Wyd. Techn., Katowice 1952.
• 11. Kazimierczak N.: Kopalnia „Henryk” jako zespół obiektów powtarzalnych. Nieznane czasopismo 1960.
• 12. Klein G.: Handbuch für den deutschen Braunkohlenbergbau, I Band. Verlag von Wilhelm Knapp, Halle 1927.
• 13. Kotyrba A., Frolik A., Protas Ł., Siwek S.: Zagrożenia pogórnicze na terenach dawnych podziemnych kopalń węgla brunatnego w rejonie Piły - Młyna (województwo Kujawsko-Pomorskie). Przegląd Górniczy 2012, nr 7, s. 58-66.
• 14. Kozacki L.: Kształt zapadlisk kopalnianych jako wskaźnik upadu struktur glacitektonicznych. Mat. symp.: Badania geologiczno-inżynierskie dla potrzeb budownictwa na obszarach zaburzonych glacitektonicznie Ziemi Lubuskiej, Wyd. WSinż., Zielona Góra 1974.
• 15. Kozacki L.: Przeobrażenia środowiska geograficznego spowodowane wgłębnym górnictwem węgla brunatnego na obszarze Środkowego Pododrza. Seria Geografia, nr 21, UAM, Poznań 1980.
• 16. Kupetz M.: Geologischer Bau und Genese der Stauchendermoräne Muskauer Faltenbogen. Brandenburgische Geowiss. Beitr. 1997, 4:2, s. 1-19.
• 17. Niedźwiecki R.: Górnictwo węgla Wzgórz Dalkowskich. [w:] Januszewski S. (red.): Archeologia Przemysłowa w Polsce, t. 2, Wyd. Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, Biuro Studiów i Dokumentacji Zabytków Techniki, Wrocław 2012, s. 110-113.
• 18. Peugler H. (red.): Die alten fünf Bergwünsche. 100 Jahre Grünberger Braunkohlengruben. Grünberger VerlagsDruckerei Paul Keppler, Grünberg 1940.
• 19. Szajna W., Gontaszewska A.: Shallow site investigation of Quaternary sands in side and in the vicinity of a sinkhole in the former lignite mining area in Zielona Góra (western Poland). Geological Quarterly 2015, no. 59(2), s. 347-357.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).