Selected city gates in Silesia – research issues

• Autorzy: Legendziewicz Andrzej

Identyfikatory

DOI

10.4467/2353737XCT.19.032.10206

Warianty tytułu

PL

Wybrane zespoły bramne na Śląsku – problematyka badawcza

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The conservation work performed on the city gates of some Silesian cities in recent years has offered the opportunity to undertake architectural research. The researchers’ interest was particularly aroused by towers which form the framing of entrances to old-town areas and which are also a reflection of the ambitious aspirations and changing tastes of townspeople and a result of the evolution of architectural forms. Some of the gate buildings were demolished in the 19th century as a result of city development. This article presents the results of research into selected city gates: Grobnicka Gate in Głubczyce, Górna Gate in Głuchołazy, Lewińska Gate in Grodków, Krakowska and Wrocławska Gates in Namysłów, and Dolna Gate in Prudnik. The obtained research material supported an attempt to verify the propositions published in literature concerning the evolution of military buildings in Silesia between the 14th century and the beginning of the 17th century. Relicts of objects that have not survived were identified in two cases.

PL

Prace konserwatorskie prowadzone na bramach w niektórych miastach Śląska w ostatnich latach były okazją do przeprowadzenia badań architektonicznych. Zainteresowanie badaczy budziły zwłaszcza wieże, które tworzyły wejścia na obszary staromiejskie, a także były obrazem ambitnych aspiracji i zmieniających się gustów mieszczan oraz rezultatem ewolucji form architektonicznych. Niektóre budynki bramne zostały rozebrane w XIX wieku. W artykule przedstawiono wyniki badań wybranych bram miejskich: Brama Grobnicka, Głubczyce, Brama Górna, Głuchołazy, Brama Lewińska, Grodków, Brama Krakowska i Wrocławska, Namysłów i Brama Dolna, Prudnik. Uzyskane materiały naukowe stanowiły materiał wyjściowy dla próby zweryfikowania propozycji opublikowanych w literaturze, o ewolucji architektury militarnej na Śląsku między XIV a początkiem XVII wieku. Ponadto przebadano relikty dotychczas nieznanych dwóch bram miejskich.

Słowa kluczowe

EN

Silesia; architecture; city walls; Gothic; Renaissance

PL

Śląsk; architektura; mury miejskie; gotyk; renesans

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Technical Transactions
• Rocznik: 2019
• Tom: Vol. 116, iss. 3
• Strony: 71--103
• Opis fizyczny: Bibliogr. 69 poz., il.

Twórcy

autor

Legendziewicz Andrzej

• Faculty of Architecture, Wrocław University of Technology

Bibliografia

• [1] Archiwum Państwowe w Opolu (akta miasta Głuchołaz, akta miasta Grodkowa).
• [2] Andrzejewski T., Szukiełowicz Z., Kożuchów – średniowieczne fortyfikacje, Nowa Sól 2001.
• [3] Andrzejewski T., Szukiełowicz Z., Mury obronne Kożuchowa w świetle nowych ustaleń, [in:] Budownictwo obronne Środkowego Nadodrza. Powiat nowosolski, [ed.] T. Andrzejewski, Nowa Sól 2003, pp. 66–77.
• [4] Andrzejewski T., Szukiełowicz Z., Mury obronne Kożuchowa, Kożuchów 2009.
• [5] Bednara E., Aus der Frühgeschichte der deutsche Stadt Leobschütz, Beiträge zur Heimatkunde Oberschlesiens, 1931.
• [6] Biermann G., Geschichte der Herzogtümer Troppau und Jägerdorf, Vol. 1, Teschen 1874.
• [7] Bimler K., Die schlesischen massiven Wehrbauten, Bd. 1, Breslau 1940, pp. 78–90.
• [8] Codex diplomaticus Silesiae (CDS), Vol. 7, ed. C. Grünhagen, Regesten zur schlesischen Geschichte, part 2, Breslau 1875.
• [9] Chorowska M., Średniowieczna kamienica mieszczańska we Wrocławiu, Wrocław 1994.
• [10] Chronik der Stadt Grottkau, von Heide, Grottkau 1867; Deutsches Städtebuch, von E.I. Keyser, Stuttgart–Berlin 1939.
• [11] Degen K., Bleyel W., Werbick W., Focke F., Die Bau und Kunstdenkmäler des Kreises Namslau, Breslau 1939.
• [12] Dziewulski W., Głubczyce. Studium historyczno-urbanistyczne miasta, maszynopis w archiwum Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Opolu, PKZ, Wrocław 1956.
• [13] Eckert W. Rewitalizacja starego miasta w Kożuchowie – system fortyfikacyjny ponownie do wykorzystania, [in:] Renowacja budynków i modernizacja obszarów zabudowanych, Vol. 4, ed. T. Biliński, Zielona Góra 2008, pp. 109–118.
• [14] Eysymontt J., Studium historyczno-architektoniczne murów miejskich w Głubczycach, maszynopis w archiwum WKZ w Opolu, PKZ, Wrocław 1974.
• [15] Förster G., Analecta Freystadiensia oder Freystädtische Chronika theils aus denen in vielen jahren gesammelten Miscellaneis Herrn M. Johann Gottfried Arts …, Lissa 1751.
• [16] Froben J., Annales Ioannis Frobenii ab anno 1347, Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Rep. 135, E 99a, sygn . 679.
• [17] Goliński M., Kościk E., Kęsik J., Namysłów. Z dziejów miasta i okolic, Namysłów 2006.
• [18] Hofrichter R., Geschlichliche Einzelbilder der Stadt Leobschütz, [in:] Heimatkunde des Kreises Leobschütz, part 2, Vol. 2, Leobschütz 1911.
• [19] Die Inventare der nichtstaatlichen Archive Schlesiens I. Kreis Grünberg und Freystadt, Codex Diplomaticus Silesiae, Bd. XXIV, hrsg. K. Wutke, Breslau 1908.
• [20] Jurek T., Trzynastowieczne lokacje miejskie w dobrach Pogorzelów, [in:] Civitas & Villa. Miasto i wieś w średniowiecznej Europie Środkowej, Wrocław–Praha 2002, pp. 89–93.
• [21] Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, województwo opolskie, powiat Głubczycki, Vol. VII, Issue 2, ed. T. Chrzanowski, M. Koniecki, Warszawa 1961.
• [22] Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, woj. opolskie, pow. Grodkowski, Vol. VII, Issue 3, ed. T. Chrzanowski, M. Koniecki, Warszawa 1964.
• [23] Katalog zabytków sztuki w Polsce, woj. opolskie, pow. Namysłowski, Vol. VII, Issue 7, ed. T. Chrzanowski, M. Koniecki, Warszawa 1965.
• [24] Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, woj. opolskie, powiat Nyski, Vol. VII, Issue 9, ed. T. Chrzanowski, M. Koniecki, Warszawa 1963.
• [25] Katalog Zabytków Sztuki w Polsce – woj. opolskie, pow. Prudnicki, Vol. VII, Issue 12, ed. T. Chrzanowski, M. Koniecki, Warszawa 1960.
• [26] Kowalski S. Muszyński J. Kożuchów, Poznań 1959.
• [27] Kowalski S. Muszyński J. Kożuchów, [in:] Studia nad początkami i rozplanowaniem miast nad Środkową Odrą i Dolną Wartą, Vol. 2. Zielona Góra 1967, pp. 235–248.
• [28] Kowalski S., Muszyński J., Kożuchów. Zarys historii, Kożuchów 1995.
• [29] Kożuchów. Zarys dziejów, ed. T. Andrzejewski, Kożuchów 2003.
• [30] Königer E., Kunst in Oberschlesien, Breslau, 1938.
• [31] Kutzer P., Aus einer kleinen Fürstenstadt, Historischer Rückblick auf die Vergangenheit von Ziegenhals, Ziegenhals 1928.
• [32] Kutzer P., Kirchengeschichte von Ziegenhals, Ziegenhals 1932
• [33] Kutzner M., Studium historyczno-urbanistyczne miasta Grodkowa, maszynopis w archiwum WKZ w Opolu, PKZ Wrocław, 1962.
• [34] Lasota C., Legendziewicz A., Wyniki badań architektonicznych i wnioski konserwatorskie do remontu ratusza w Grodkowie pl. Rynek 1 i jego otoczenia (mury i wieże obronne), maszynopis w archiwum Wojewódzkiego WKZ w Opolu, Wrocław 2005.
• [35] Lasota C., Legendziewicz A., Badania gotyckiej architektury Namysłowa. Kościół parafialny miasta lokacyjnego, Architectus Vol. 1–2 (17–18)/2005, Wrocław, pp. 21–33.
• [36] Lasota C., Legendziewicz A., Badania gotyckiej architektury Namysłowa. Fortyfikacje miejskie, maszynopis w bibliotece Instytutu Historii Architektury Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2006.
• [37] Legendziewicz A., Wieża Bramy Dolnej w Prudniku. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, maszynopis w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2006.
• [38] Legendziewicz A., Wieża Bramy Dolnej w Prudniku w świetle w świetle najnowszych badań, [in:] Ziemia Prudnicka 2007, s. 182–187.
• [39] Legendziewicz A., Wieża Bramy Górnej w Głuchołazach (pow. Nysa). Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, maszynopis w WKZ w Opolu, Wrocław 2008.
• [40] Legendziewicz A., Problematyka badawczo-konserwatorska wybranych zespołów bramnych na Śląsku, [in:] Obwarowania miast – problematyka ochrony, konserwacji, adaptacji i ekspozycji, [ed.] A. Górski, Materiały Międzynarodowej Konferencji Naukowej, Kożuchów 2010, s. 105–117.
• [41] Legendziewicz A., Rewaloryzacja wybranych obiektów zabytkowych – element podnoszący atrakcyjność turystyczną gminy Głuchołazy, [in:] Transgraniczny potencjał turystyczny Gór Opawskich, Materiały Konferencji Naukowej, Głuchołazy 2011, pp. 76–96.
• [42] Legendziewicz A., Mury Miejskie w Kożuchowie. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, maszynopis w archiwum Inwestora, Wrocław 2011.
• [43] Legendziewicz A., Brama Grobnicka w Głubczycach. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorski, maszynopis w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2012.
• [44] Legendziewicz A., Wyniki badań architektonicznych reliktów bramy Wrocławskiej w Namysłowie, mps w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2012.
• [45] Legendziewicz A., Średniowieczne fortyfikacje Kożuchowa, [in:] Lubuskie Materiały Konserwatorskie, ed. B. Bielinis-Kopeć, tom 9, Zielona Góra 2012, pp. 63–72.
• [46] Legendziewicz A., Badania architektury Grodkowa. Średniowieczne fortyfikacje miejskie, [in:] Z dziejów Grodkowa i ziemi grodkowskiej, cz 2, ed. A. Dawid, Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, Grodków 2015, pp. 67–88.
• [47] Legendziewicz A., Od średniowiecznej warowni do barokowego klasztoru. Historia powstania i przekształceń zamku w Kożuchowie, [in:] Lubuskie Materiały Konserwatorskie, Vol. 12, Zielona Góra 2015, pp. 23–37.
• [48] Loose K., Mury obronne Kożuchowa, maszynopis w archiwum WKZ w Zielonej Górze, 1962.
• [49] Lutsch H., Verzeichnis der Kunstdenmäler der Provinz Schlesien, Bd. II, Die Landkreise des Reg. – Bezirks Breslau, Breslau 1889.
• [50] Lutsch H., Verzeichnis der Kunstdenmäler der Provinz Schlesien, Bd IV, Die Kunstdenkmäler des Reg.-Bezirks Oppeln, Vol. 4 Breslau 1894.
• [51] Lutsch H., Bilderwerk Schlesicher Kunstdenkmäler, Breslau 1903.
• [52] Maler K., Głubczycki mur obronny, [in:] Kalendarz Głubczycki, 2001, pp. 159–167.
• [53] Maler K., Dzieje Głubczyc do 1742 roku, Opole 2003.
• [54] Maler K., Dzieje Głubczyc w latach 1742–1945, Głubczyce bd.
• [55] Minsberg F., Geschichte der Stadt Leobschütz, Neisse 1882.
• [56] Piechaczek B., Bramy miejskie w Głubczycach i ich przedbramia przed 1770 r., [in:] Głos Głubczyc, 9/2005, s. 19.
• [57] Piechaczek B., Średniowieczne kamienne obwarowania miast Opolszczyzny do końca XV wieku, praca doktorska, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin 2006.
• [58] Pilch J., Leksykon zabytków architektury Górnego Śląska, Warszawa 2006.
• [59] Prix D., Wilhoda M., Hlubčice jako mocenský nástroj Přemyslovské dynastie, [in:] Allir unser getrawen Burger, Ĉasopis Slezského Zemského Muzea, 50/2001, pp. 193–203.
• [60] Przyłęcki M., Miejskie fortyfikacje średniowieczne na Dolnym Śląsku, Ochrona, konserwacja, ekspozycja 1850–1980, Warszawa 1987.
• [61] Przyłęcki M., Budowle zespoły obronne na Śląsku, Warszawa 1998.
• [62] Reisealbum Pfalzgraf Ottheinrichs von seinem Zug nach Krakau, [in:] Reise, Rast und Augenblick: Mitteleuropäische Stadtansichten aus dem 16, Jahrhundert, red. Angelika Pabel, Universitätbibliothek Würzburg, sygn Delin IV. Dettelbach 2002.
• [63] Schlesisches Urkundenbuch, Bd. 2, bearb. v. W. Irgang, Wien 1977.
• [64] Stein R., Das Bürgerhaus in Schlesien, Tübingen 1966.
• [65] Steinborn B., Otmuchów, Paczków. Śląsk w zabytkach sztuki, Ossolineum, Wrocław 1982
• [66] Strzymiński A., Rys historyczny fortyfikacji Kożuchowa, [in:] Fortyfikacje Ziemi Lubuskiej, Zeszyt sesyjny Vol. 4, Zielona Góra 1998, pp. 9–13.
• [67] Troska F., Geschichte der Stadt Leobschütz, Leobschütz 1892.
• [68] Weltzel A., Historia miasta Prudnika na Górnym Śląsku (tłum. „Geschichte der Stadt Neustadt in Oberschlesien” Neustadt 1870), Prudnik 2005.
• [69] Zlat M., Attyka renesansowa na Śląsku, [in:] Biuletyn Historii Sztuki, Vol. XVII, 1955.

Uwagi

EN

Section "Architecture and urban planning"

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).