Relacje semiotyczne w odniesieniu do kartografii

• Autorzy: Ostrowski W.

Warianty tytułu

EN

Semiotic relations in cartography

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule podjęto próbę spojrzenia na najważniejsze problemy kartografii z punktu widzenia trzech działów semiotyki kartograficznej: semantyki, pragmatyki i syntaktyki. Wskazano też na podstawową różnicę, niedocenianą w pełni przez przedstawicieli kierunku badawczego określanego jako teoria języka mapy, między pismem, którego struktura podporządkowana jest semantycznym aspektom wyrazów, zdań i tekstów, a prezentacją kartograficzną będącą przede wszystkim przestrzennym modelem i obrazem. Ta specyfika mapy powinna być uwzględniana przy określaniu zakresu zainteresowań semiotyki kartograficznej, w szczególności semantyki i syntaktyki.

EN

Semiotics is a science dealing with ways in which signs and sign systems function as tools of communication. It has developed on the basis of linguistics, treated by its author F. Saussure as the most important part of semiotics. Semiotics can be divided into three branches: semantics, dealing with relations between signs and reality (especially the meaning of signs), pragmatics, which explores relations between signs and their users, and syntactics, which analyzes formal relations among signs within the system. Cartographic semiotics, whose acknowledged author is J. Bertin (1967), treats the map as both a special sign system and a model, whose aim is to visually and realistically present geographical space. Mirroring the three branches of semiotics, the cartographic semiotics includes: cartographic semantics (relations between signs and the objects they represent), cartographic pragmatics (map functions and relations between the map and its author and user) and cartographic syntactics (structure and rules of creating cartographic signs). There has evolved in cartographic semiotics a trend named theory of map language. It draws attention to the fact that there are many similarities between natural language and cartographic presentation. That is why its representatives use linguistic terminology to analyze cartographic sign systems. However, there exists one main structural difference between natural language (writing) and cartographic presentation. The map is not only a system of signs, but it is mainly a spatial model and a specialized image in measurable and clear characterization of space. This special character of cartographic presentation in comparison to natural language causes the object of interest of cartographic semantics (also of syntactics to a lesser degree) to be a lot different from the nature of semantics and syntactics in linguistic semiotics. The object of interest of cartographic semantics is the qualities of the map as a spatial model of geographic reality, whose main aim is to show various kinds of space features and relations. That is why map spatial structure should be the main object of interest of cartographic semantics along with the semantic scope of notions represented by the signs used on the map. Cartographic syntactics, as opposed to syntactics of natural language, mainly deals with the graphic form of the map. Taking into consideration these basic differences between cartographic presentation and natural language it is easier to decide which problems of scientific cartography can be included in the three already mentioned branches of cartographic semiotics. The object of interest of cartographic semantics is firstly the modeling of geographic space through transforming it into map space (defined by scale, mapping and way of shadowing), and secondly the modeling of object and phenomena attributes (creating a notion model). Kinds of attributes (quality, quantity) as well as the spatial reference of presented objects (point, line or area) became the basis for classifying and defining particular methods of cartographic presentation. That is why cartographic methodology can be included within the interest range of cartographic semantics. So can generalization, which is the essence of modeling both space and attributes of presented objects. Cartographic pragmatics is mainly interested in the research of map and its graphic elements perception within the scope of a research trend known as cognitive cartography. There appear more and more often research and analyses, in which maps are seen in a wider historical context as products of civilization progress as well as an image of the knowledge level and mentality of the epoch in which they were created. Cartographic pragmatics also includes works which analyze the functions played by maps, including expressive functions used in advertising and propaganda. Appropriate construction of map legend can be included in both cartographic pragmatics and semantics. With relation to authors of maps, cartographic pragmatics deals with such issues as copyright, the organization and technology of map production and educating map editors. The object of study of cartographic syntactics is the graphic form of maps, while the best known and most discussed issue here is visual variables created by J. Bertin. Cartographic syntactics should not only deal with visual variables, which show attributes of presented objects, but also with spatial variables, whose scope of application depends on whether the signs are points, lines or area. This branch of cartographic semiotics also includes rules of map graphic design. Semiotic approach is of special significance in the analysis of presentations, because comparison of different means of expression and the way they interact calls for a wider semiotic approach. This approach is especially important in the organization of inter-operational spatial data bases, which requires their comprehensive semantic analysis.

Słowa kluczowe

PL

semiotyka; semiotyka kartograficzna; semantyka kartograficzna; pragmatyka kartograficzna; syntaktyka kartograficzna; język mapy; teoria języka mapy; zmienne wizualne

EN

semiotics; cartographic semiotics; cartographic semantics; cartographic pragmatics; cartographic syntax; language of maps; map language theory; visual variables

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Geograficzne. Oddział Kartograficzny
• Czasopismo: Polski Przegląd Kartograficzny
• Rocznik: 2013
• Tom: T. 45, nr 1
• Strony: 5--14
• Opis fizyczny: Bibliogr. 33 poz.

Twórcy

autor

Ostrowski W.

• Katedra Kartografii Uniwersytetu Warszawskiego

Bibliografia

• 1. Bertin J., 1967, Semiologie graphique. Les diagrammes, les reseaux, les cartes. La Haye - Paris: Mouton et Gouthier-Villars.
• 2. Birth K., 2003, ATKIS - Projekt Modeli- und kartographische Generalisierung, und die Entwicklung gehtweiter. „Kartogr. Nachr." Jg. 53, H. 3, s. 119-126.
• 3. Casti E., 2005, Towards a theory of interpretation: cartographic semiosis. „Cartographica" Vol. 40, no. 3, s. 1-16.
• 4. Freitag U., 1971, Semiotik und Kartographie. Uber die Anwendung kybernetischer Disziplinen in der theoretischen Kartographie. „Kartogr. Nachr." Jg. 21, H. 5, s. 171-182.
• 5. Gołaski J., 1973, Funkcjonalno-strukturalna koncepcja pojęcia mapy. „Polski Przegl. Kartogr." T. 5, nr 1, s. 7-12.
• 6. Kałamucki K., 2005, Legenda map - ogniwo scalające wizję kartografa, mapę i jej użytkownika. W: Projektowanie i redakcja map. „Główne problemy współczesnej kartografii", Wrocław, s. 38-47.
• 7. Kolaćny A., 1969, Cartographic information - a fun-damental concept and term in modern cartography. „Cartogr. Journal" Vol. 6, no. 1, s. 47-49. Tłum. polskie: Kolaćny A., Informacja kartograficzna -podstawowe pojęcie i termin w nowoczesnej kartografii. „Przegl. Zagr. Lit. Geogr." 1971, z. 1-2, s. 84-91.
• 8. Konopska B., 2012, Skuteczność metody zogniskowanych badań wywiadu grupowego w jakościowych badaniach rynku wydawnictw kartograficznych. „Polski Przegl. Kartogr." T. 44, nr 4, s. 315-323.
• 9. Korycka-Skorupa J., 2002, Od danych do mapy. „Polski Przegl. Kartogr." T. 34, nr 2, s. 91-102 (cz. I), nr3,s. 175-188 (cz. II).
• 10. Kowanda A., 1988, GeneraHsierungsmalinamen. Prinzipien ihrer Gliederung undAnwendung. „Ver-messungstechnik" Jg. 36, H. 8, s. 273-276.
• 11. Kraak M.-J., Ormeling F, 1996, Cartography: Visualization of Spatial Data. London: Addison Wesley Longman Ltd. Tłum. polskie: Kraak M.-J., Ormeling R, 1998, Kartografia. Wizualizacja danych przestrzennych. Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN.
• 12. Krzywicka-Blum E., 2000, Złożoność w kształtowaniu koncepcji mapy. W: Złożoność - modelowanie - technologia. „Główne problemy współczesnej kartografii", Wrocław, s. 41-60.
• 13. Krzywicka-Blum E., 2006, Język mapy - źródło sukcesów i nieporozumień w poznaniu rzeczywistości. W: Świat techniki w kartografii. „Główne problemy współczesnej kartografii", Wrocław, s. 33-39.
• 14. Ostrowski W., 1984, Próba klasyfikacji metod kartograficznych. W: Teoretyczne i metodyczne problemy współczesnej kartografii. „Materiały Ogólnopol¬skich Konferencji Kartograficznych" T. 10, Lublin, s. 95-111.
• 15. Ostrowski W., 2008, Semiotyczne podstawy projektowania map topograficznych na przykładzie pre¬zentacji zabudowy. Warszawa: Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW.
• 16. Pawlak W., 2002, Kartografia jako składnik kultury i cywilizacji. W: Świat mapy - świat na mapie. „Główne problemy współczesnej kartografii", Wro-cław, s. 9-18.
• 17. Pelc J., 1984, Wstęp do semiotyki. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• 18. Pravda J., 1987, Semiologickś, jazykove a logicke aspekty mapy. „Geograficky Ćasopis" R. 39, ć. 1, s. 3-22.
• 19. Pravda J., 1994, Cartographic thinking, map language and map semiotics. „Geographia Slovaca" Vol. 5, s. 7-16.
• 20. Prell K.-M., 1985, Grundlagen undFormulierung sie-dlungsspezifischer Aussagemóglichkeiten in to-pographischen Karten. „Kartogr. Nachr." Jg. 35, H. 5, s. 161-172.
• 21. Ratajski L., 1970, Kartologia. „Polski Przegl. Kartogr." T. 2, nr 3, s. 97-110.
• 22. Ratajski L., 1973, Metodyka kartografii społeczno--gospodarczej. Warszawa: PPWK.
• 23. Ratajski L., 1976, Pewne aspekty gramatyki języka mapy. „Polski Przegl. Kartogr." T. 8, nr 2, s. 49-60.
• 24. Ratajski L., Winid B., 1960, Kartografia ekonomiczna. Metody opracowania map gospodarczych. Warszawa: PPWK.
• 25. Robinson A.H., 1952, The look of maps. An examination of cartograpic design. Madison: University of Wisconsin Press.
• 26. Robinson A.H., Sale R., Morrison J., 1978, Elements of Cartography. New York: John Wiley & Sons. Tłum. polskie: Robinson A.H., Sale R., Morrison J., 1988, Podstawy kartografii. Warszawa: PWN.
• 27. Schlichtmann H., 1985, Characteristic trails of the semiotic system „map symbolism". „Cartogr. Jour¬nal" Vol. 22, no. 1, s. 23-30.
• 28. Ucar D., 1992, Semantics of the map. „Cartogr. Journal" Vol. 29, no. 2, s. 151-153.
• 29. Wołodczenko A., 2005, Kartosemiotika. Tołkowyj mini--słowar'. Dresden.
• 30. Wolodtschenko A., 2011, Quo vadis classic cartosemiotics & quo vadis theoretical cartography? www.meta-carto-semiotics.org
• 31. Żyszkowska W., 2000, Semiotyczne aspekty wizu¬alizacji kartograficznej. „Studia Geograficzne" 73, Wrocław: Wydawn. Uniwersytetu Wrocławskiego.
• 32. Żyszkowska W, 2005, Funkcje map w cywilizacji. W: Społeczna i edukacyjna rola kartografii w Polsce. „Materiały Ogólnopolskich Konferencji Kartograficznych" T. 26, Warszawa, s. 11-20.
• 33. Żyszkowska W., Spallek W, Borowicz D., 2012, Kartografia tematyczna. Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN.