Masywna mineralizacja siarczkami miedzi w dolomitach z kopalni Lubin (monoklina przedsudecka)

• Autorzy: Król P. , Sawłowicz Z.

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0010.0102

Warianty tytułu

EN

Massive copper sulphide mineralization in dolomites from the Lubin mine (Fore-Sudetic Monocline)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Masywna mineralizacja kruszcowa występująca w dolomitach z przedsudeckiego złoża miedzi została opisana szczegółowo po raz pierwszy. W badaniach trzech profili z kopalni Lubin wykorzystano metody mikroskopii optycznej i elektronowej mikroskopii skanningowej z analizą chemiczną w mikroobszarze, katodoluminescencji oraz dyfraktometrii rentgenowskiej. Mineralizacja masywna, składająca się głównie z chalkozynu z domieszką kalcytu, występuje w skałach węglanowych (dolomitach i dedolomitach) w formie poziomej pseudożyły, podścielonej lokalnie brekcją ilasto-węglanową i łupkiem. Niżejległe dolomity uległy częściowej kalcytyzacji (dedolomityzacji). Różne generacje kalcytu szczegółowo scharakteryzowano. Zaproponowano model powstania mineralizacji masywnej. Początkowo mezotektoniczne ruchy międzywarstwowe spowodowały powstanie rozwarstwień i brekcji. Następnie proces kalcytyzacji doprowadził do dedolomityzacji oraz częściowego wypełnienia spękania. Całkowite wypełnienie spękań oraz częściowe zastąpienie w nich kalcytu oraz skał otaczających nastąpiły w wyniku działalności roztworów kruszconośnych.

EN

Massive ore mineralization in dolomites is described for the first time from the Fore-Sudetic copper deposits. Three cross- -sections from the Lubin Mine were studied using polarized optical (PLM) and scanning electron (SEM-EDS) microscopy, also cathodoluminescence (CL) and XRD. Massive mineralization, composed mainly of chalcocite with calcite admixture, occurs in dolomites as horizontal pseudovein, locally underlain by clay-carbonate breccia and shale. Underlying dolomites were partly calcitized (dedolomitized). Various calcite generations are characterized in detail. A model of the formation of massive mineralization is proposed. Mesotectonic intralayer movements caused the cracking of dolomite layers and the formation of breccia. Calcitization led to both dedolomitization and the partial infilling of cracks. Mineralizing fluids infilled the cracks completely, partly replacing calcite and adjacent rocks.

Słowa kluczowe

PL

siarczki miedzi; ruda masywna; dolomity; kalcyt; katodoluminescencja; łupek miedzionośny

EN

copper sulphides; massive ore; dolomites; calcite; cathodoluminescence; Kupferschiefer

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2017
• Tom: nr 468
• Strony: 29--47
• Opis fizyczny: Bibliogr. 34 poz., rys., zdj.

Twórcy

autor

Król P.

• Uniwersytet Jagielloński, Instytut Nauk Geologicznych, ul. Gronostajowa 3A, 30-387 Kraków

autor

Sawłowicz Z.

• Uniwersytet Jagielloński, Instytut Nauk Geologicznych, ul. Gronostajowa 3A, 30-387 Kraków

Bibliografia

• 1. BANAŚ M., SALAMON W., PIESTRZYŃSKI A., MAYER W., 1982 — Replacement phenomena of terrigenous minerals by sulphides in copper – bearing Permian sandstones in Poland. W: Ore Genesis – the state of the Art (red. G.C. Amstutz): 3–9. Spec. Publ. No. 2, Soc. Geol. Appl. to Mineral Deposits, Springer, Berlin, Heidelberg, New York.
• 2. BLUNDELL D.J., KARNKOWSKI P.H., ALDERTON D.H.M., OSZCZEPALSKI S., AND KUCHA H., 2003 — Copper mineralization of the Polish Kupferschiefer: a proposed basement fault-fracture system of fluid flow. Econ. Geol., 98: 1487–1495.
• 3. GAWĘCKA E., GÓRNIAK R., SAWŁOWICZ Z., 2003 — Horizontal calcite-sulphide veins in the dolomitic shale from the Polish copper deposit (Kupferschiefer) an example of petrology- dependent vein formation. W: Mineral exploration and sustainable development (red. D.G. Eliopoulos i in.): 977–980. Millpress, Rotterdam.
• 4. HARAŃCZYK C., 1972 — Ore mineralization of the Lower Zechstein reducing sediments of the Fore-Sudetic monocline. Arch. Min., 30: 14–139.
• 5. JOWETT E.C., 1986 — Genesis of Kupferschiefer Cu-Ag deposits by convective flow of Rotliegendes brines during Triassic rifting. Econ. Geol., 81: 1823–1837.
• 6. JOWETT E.C., PEARCE G.W., RYDZEWSKI A., 1987 — A Mid- Triassic paleomagnetic age of the Kupferschiefer mineralization in Poland based on a revised apparent polar wander path of Europe and Russia. J. Geophys. Res., 92: 581–598.
• 7. JUROSZEK C., KŁAPCIŃSKI J., SACHABIŃSKI M., 1981 — Wulkanity dolnego permu południowej części monokliny przedsudeckiej i perykliny Żar. Rocznik Pol. Tow. Geol., 51: 517–546.
• 8. KŁAPCIŃSKI J., PERYT T.M., 2007 — Budowa geologiczna monokliny przedsudeckiej. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A. (red. A. Piestrzyński i in.): 69–77. KGHM Cuprum Sp. z o.o., Lubin.
• 9. KUCHA H., 1990 — Geochemistry of the Kupferschiefer, Poland. Geol. Rundsch., 79, 2: 387–399.
• 10. MACHEL H.G., 2004 — Concepts and models of dolomitization: A critical reappraisal. Geol. Soc., London, Spec. Publ., 235: 7–63.
• 11. MAYER W., PIESTRZYŃSKI A., 1985 — Ore minerals from the lower Zechstein sediments at the Rudna mine, Fore-Sudetic monocline, SW Poland. Pr. Min., 75: 1–72.
• 12. MICHALIK M., 2001 — Diagenesis of the Weissliegend sandstones in the south-western margin of the Polish Rotliegend basin. Pr. Min., 9: 1–176.
• 13. MICHALIK M., SAWŁOWICZ Z., 2001 — Multi-stage and longterm origin of the Kupferschiefer copper deposits in Poland. W: Mineral Deposits at the Beginning of the 21st Century (red. A. Piestrzyński): 235–238. Balkema.
• 14. NADER F.H., SWENNEN R., KEPPENS E., 2008 — Calcitization/ dedolomitization of Jurassic dolostones (Lebanon): results from petrographic and sequential geochemical analyses. Sedimentology, 55: 1467–1485.
• 15. NEMEC W., PORĘBSKI S.J., 1977 — Weissliegendes sandstones: a transition from fluvial-aeolian to shallow-marine sedimentation (lower permian of the fore-sudetic monocline). Rocznik Pol. Tow. Geol., 47: 387–418.
• 16. NIEĆ M., PIESTRZYŃSKI A., 2007 — Forma i budowa złoża. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A. (red. A. Piestrzyński i in.): 157–163. KGHM Cuprum Sp. z o.o., Lubin.
• 17. OBERC-DZIEDZIC T., ŻELAŹNIEWICZ A., CWOJDZIŃSKI S., 1999 — Granitoids of the Odra fault zone: late- to post-orogenic Variscan intrusions in the Saxothuringian Zone, SW Poland. Geol. Sudet., 32: 55–71.
• 18. OSZCZEPALSKI S., 1989 — Kupferschiefer in southwestern Poland: sedimentary environments, metal zoning, and ore controls. Geol. Assoc. Canada, Spec. Pap., 36: 571–600.
• 19. OSZCZEPALSKI S., 1999 — Origin of the Kupferschiefer polymetallic mineralization in Poland. Min. Deposita, 34: 599–613.
• 20. OSZCZEPALSKI S., RYDZEWSKI A., 1987 — Paleogeography and sedimentary model of the Kupferschiefer in Poland. W: The Zechstein Facies in Europe, (red. T.M. Peryt) 10: 189– 205. Springer Berlin Heidelberg.
• 21. PERYT T.M., OSZCZEPALSKI S., 2007 — Stratygrafia serii złożowej. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A. (red. A. Piestrzyński): 108–111. KGHM Cuprum Sp. z o.o., Lubin.
• 22. PERYT T.M., SCHOLLE P.A., 1996 — Regional setting and role of meteoric water in dolomite formation and diagenesis in an evaporite basin – Studies in the Zechstein (Permian) od Poland. Sedimentology, 43: 1005–1023.
• 23. PIECZONKA J., PIESTRZYŃSKI A., 2006 — Minerały kruszcowe złoża rud miedzi na monoklinie przedsudeckiej i ich znaczenie dla genezy. Gosp. Sur. Miner., 22, 3: 187–292.
• 24. PIECZONKA J., PIESTRZYŃSKI A., LENIK P., CZERW H., 2007 — Rozmieszczenie minerałów kruszcowych w złożu rud miedzi na monoklinie przedsudeckiej. Biul. Państw. Inst. Geol., 423: 95–108.
• 25. PIESTRZYŃSKI A., 2007 — Okruszcowanie. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A. (red. A. Piestrzyński i in.): 167– 197. KGHM Cuprum Sp. z o.o., Lubin.
• 26. PIESTRZYŃSKI A., SAWŁOWICZ Z., 1999 — Exploration for Au and PGE in the Polish Zechstein copper deposits (Kupferschiefer). J. Geochem. Explor., 66: 17–25.
• 27. PIESTRZYŃSKI A., PIECZONKA J., SAWŁOWICZ Z., 2010 — Sediment hosted copper copper- silver deposits in the Lubin- Glogow mining district (Poland). Acta Min.- Petr., Field Guide Series, 18: 19–33.
• 28. RENTZSCH J., SCHIRMER B., ROELLING G., TISCHENDORF G., 1976 — On the metal source of non-ferrous mineralizations in the Zechstein basement (Kupferschiefer type). W: The Current Metallogenic Problems of Central Europe, (red. J. Fedak): 171–188. Inst. Geol., Warszawa.
• 29. RODRÍGUEZ-MORILLAS N., PLAYÀ E., TRAVÉ A., MARTÍN-MARTÍN J.D., 2013 — Diagenetic processes in a partially dolomitized carbonate reservoir: Casablanca oil field, Mediterranean Sea, offshore Spain. Geol. Acta, 11: 195–214.
• 30. SALSKI W., 1977 — Rozwój tektoniczny obszaru miedzionośnego monokliny przedsudeckiej. Rocznik Pol. Tow. Geol., 47: 27–48.
• 31. SAWŁOWICZ Z., KOSACZ R., 1995 — On the origin of highgrade copper ores in the Weissliegendes elevations from the Polish Kupferschiefer deposits. W: Mineral Deposits: From Their Origin to Their Environmental Impacts (red. J. Pasava i in.): 977–980. A.A. Balkema, Rotterdam.
• 32. STOESSELL R.K., KLIMENTIDIS R.E., PREZBINDOWSKI D.R., 1987 — Dedolomitization in Na-Ca-Cl brines from 100° to 200° at 300 bars. Geochimi. Cosmochim. Acta, 51: 847–855.
• 33. WEDEPOHL K.H., RENTZSCH J., 2006 — The composition of brines in the early diagenetic mineralization of the Permian Kupferschiefer in Germany. Contr. Miner. Petrol., 152: 323–333.
• 34. WIERZCHOWSKA-KICUŁOWA K., 1987 — Charakterystyka geologiczna podłoża permu obszaru przedsudeckiego. Kwart. Geol., 4: 557–568

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).