Przestrzeń Warszawy. Tożsamość miasta a urbanistyka

Domaradzki, K.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Przestrzeń Warszawy. Tożsamość miasta a urbanistyka

Autorzy

Domaradzki K.

Identyfikatory

Warianty tytułu

Warsaw space. Town identity in planning

Języki publikacji

Abstrakty

Praca dotyczy problemu tożsamości w projektowaniu przestrzeni miejskiej. W praktyce urbanistycznej pojęcie tożsamości jest rzadko używane, a istniejące opracowania związane z tym zagadnieniem na ogół nie zawierają bezpośrednich odniesień do procesu projektowania. Obecnie problem ten nabiera coraz większego znaczenia, gdyż współczesne tendencje (globalizacja i wynikająca z niej uniformizacja) sprzyjają zacieraniu różnic i utracie tożsamości obszarów miejskich. Zjawisko to w mniejszym stopniu dotyczy miast, które zachowały swą historyczną formę. Warszawa jest przypadkiem szczególnym, gdyż praktycznie utraciła historycznie ukształtowaną przestrzeń i tożsamość w wyniku II wojny światowej. Praca jest w dużym stopniu oparta o doświadczenia zawodowe autora i ukazuje związki pomiędzy teorią a praktyką projektową w kształtowaniu obrazu miasta i jego tożsamości. Praca dzieli się na trzy części. Pierwsza zawiera analizę opracowań teoretycznych, które autor uznaje za wiodące dla zagadnień percepcji przestrzeni miejskiej oraz kształtowania obrazu i formy miasta. Są to dzieła Camillo Sitte, Kevina Lyncha i Kazimierza Wejcherta. Analiza podobieństw i różnic w ujęciu problemu przez poszczególnych autorów umożliwia zdefiniowanie pojęć i zagadnień najistotniejszych dla warsztatu urbanisty. Najważniejsze z nich to kształtowanie formy przestrzeni miejskiej (Camillo Sitte), społeczny odbiór przestrzeni i definiujące ją charakterystyczne elementy (Kevin Lynch) oraz świadome komponowanie obrazu miasta ze szczególnym uwzględnieniem pojęcia wnętrza urbanistycznego i elementu krystalizującego plan (Kazimierz Wejchert). Ważnym elementem rozważań dotyczących budowy przestrzeni miasta i jej tożsamości jest także omówienie teoretycznej części pracy konkursowej, wykonanej w 1986 roku w ramach międzynarodowego konkursu na ulepszenie struktury urbanistycznej Nowego Belgradu (Domaradzki, Dziekoński, Garbowski - \ nagroda ex equo). Zastosowana w pracy konkursowej metoda polegała na określeniu podstawowych elementów kształtujących materialną strukturę miasta i jej powiązania z życiem społecznym. Metoda ta znalazła zastosowanie w późniejszych opracowaniach urbanistycznych, powstających w pracowni prowadzonej przez autora. Druga część pracy pokazuje związki tożsamości przestrzennej Warszawy z historią jej rozwoju. Omówione w niej zostały najważniejsze cechy charakterystyczne dla przestrzeni miasta w poszczególnych okresach. Tożsamość przestrzenna Warszawy ewoluowała w zależności od warunków, w jakich jej rozwój przebiegał, a charakterystyczne elementy, które pozostały z poszczególnych okresów, kształtują również obecną tożsamość miasta. Ciągłość rozwoju Warszawy została przerwana w wyniku II wojny światowej, kiedy miasto uległo zagładzie, a następnie stanęło przed problemem odbudowy i stworzenia na nowo swojej tożsamości. W okresie powojennej odbudowy ścierały się różne poglądy i wizje na temat kształtowania nowej przestrzeni Warszawy. Ich realizacja spowodowała, że Warszawa stała się miastem o złożonej i bardzo różnorodnej tożsamości przestrzennej. Trzecia część zawiera badania struktury przestrzennej i zabudowy miasta oraz analizy projektów wykonanych w pracowni prowadzonej przez autora. We wszystkich tych pracach element tożsamości przestrzeni miejskiej był ważnym punktem odniesienia dla kształtowaniu obrazu miasta. Omówienie wybranych opracowań zostało podzielone na osiem części, w zależności od specyfiki tematu. Przeprowadzone analizy mają na celu pokazanie, jak w poszczególnych przypadkach przebiegała budowa tożsamości dla różnych obszarów Warszawy. Zastosowana metoda pracy została podzielona na trzy fazy. Faza pierwsza to odczytanie lokalnego kodu przestrzennego obszaru poprzez określenie elementów kształtujących jego obecną tożsamość i charakter przestrzeni. Faza druga to przyjęcie założeń dotyczących zakresu przekształcania istniejącej bądź budowy nowej tożsamości. W fazie trzeciej przeanalizowane zostały środki (elementy teorii opisane w pierwszej części pracy) użyte w poszczególnych opracowaniach dla osiągnięcia założonej tożsamości poszczególnych fragmentów miasta. Przeprowadzone analizy podkreślają znaczenie czynnika tożsamości w projektowaniu urbanistycznym i pokazują, że jego wprowadzenie pozwala na skoncentrowanie się na humanistycznym aspekcie kształtowania miasta i traktowanie go jako przestrzeni służącej człowiekowi niezależnie od dążeń władz i inwestorów. W podsumowaniu autor wskazuje na zróżnicowany charakter przestrzeni Warszawy i konieczność uwzględnienia czynnika tożsamości w projektowaniu, a także dostosowania działań projektowych i zakresu przekształceń do specyfiki obszaru. Sformułowane wnioski mogą stanowić punkt wyjścia do dyskusji nad tożsamością przestrzeni Warszawy i kierunkami jej dalszych przekształceń. Opisana przez autora metoda pracy dla budowania tożsamości miasta może stać się istotnym narzędziem warsztatu urbanisty, a także elementem dydaktyki na Wydziale Architektury.

This work examines the theme of identity in the process of designing city space. In the practice of town planning the concept of identity is rarely used and the existing theoretical considerations of the issue do not usually relate directly to the process of planning itself. The theme gains nowadays in importance because contemporary trends in town development (globalisation and the resulting uniformity) tend to obliterate any differences and erode local urban character. This tendency is less visible in the towns which kept their historic tissue. Warsaw is a special case since, in practical terms, it lost its historically determined space and identity in the course of World War II. This text is based to a large extent on the author’s professional experience and reveals the relationships between theory and the design practice in the shaping of the town image and its identity. The text is divided into three parts. The first part contains an analysis of theoretical approaches by Camillo Sitte, Kevin Lynch and Kazimierz Wejchert who, according to the author, provide seminal insights into the questions of how urban space is perceived and how the town image and form are shaped. An analysis of the similarities and differences in the treatment of the issues by these individual contributors leads to a definition of concepts and topic areas which are crucial to the practice of urban design and planning. The most significant of those are the process of shaping the urban room (Camillo Sitte), the social reception and the defining elements of the urban landscape (Kevin Lynch) as well as the concept of intentional shaping of the town image with particular attention to urban interiors and the plan crystallizing elements (Kazimierz Wejchert). An important component of this discussion of the urban space identity and planning is a presentation of a specific theoretical model used in the conceptual outline of a project for International Competition for the New Belgrade Urban Structure Improvement in 1986 (Domaradzki, Dziekoński, Garbowski - Ist Prize ex aequo). The method consisted in identifying the basic elements shaping the material structure of the city and combining it with the existing social bonds. This method was later applied in subsequent urban studies conducted in the office run by the author. The second part of the book shows the relationships between the Warsaw landscape identity with the history of the town development. This identity evolved in close relationship with the conditions of its growth and the characteristic features remaining from each period also shape the current identity of the town. The development was interrupted by World War II when the town was destroyed and subsequently faced the questions linked with reconstruction and re- creating its identity. In the post-war reconstruction period various ideas and views on the creation of new Warsaw space collided. Resulting from their sequential implementation Warsaw town space became quite complex with varied spatial identities. The third part contains investigations into the town's spatial structure and development as well as some analyses of projects conducted in the author’s office. In all these ventures the issue of identity provided a significant point of reference in the creation of the town's image. The analysis of selected themes has been divided into eight sections depending on the character of the specific subject matter. The analyses are meant to demonstrate how in particular cases the process of building an identity into different parts of Warsaw is constructed. The method has been divided into three stages. The first one requires an interpretation of the local spatial code through clear identification of the features shaping the current identity and space character. In the second phase assumptions are adopted as to the range of changes to the current identity or as to the type of a new identity to be built. In the third phase an analysis is conducted of all guidelines (theoretical elements described in the first part of this work) used in specific projects with a view to achieving the assumed identity status for the individual fragments of the town landscape. The research validates the signification of the concept of identity for the process of urban planning and design and shows that its application enables us to focus on the humanistic aspect of town creation and to treat the town space as essentially hospitable to humans independently of the motivations of the authorities and developers. In the conclusions section, the author points at the diversified character of the Warsaw urban landscape and at the need to include aspects of identity into the process of town planning as well as at the need to adapt the scope of design and transformation to the local determinants. The findings may provide a starting point for a discussion on the spatial identity of the city of Warsaw and on the directions for its further development and transformations. The description provided by the author of the method to be applied in the construction of a town identity may become an essential instrument in the toolbox for urban planning and a teaching tool at the Faculty of Architecture.

Słowa kluczowe

Warszawa przestrzeń Warszawy tożsamość miasta urbanistyka

Warsaw Warsaw space identity of the city planning

Wydawca

Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej

Czasopismo

Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej. Seria Architektura

Rocznik

2013

Tom

nr 10

Strony

5--267

Opis fizyczny

Bibliogr. 167 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Domaradzki K.

Bibliografia

1. Alexander Ch. i in., Język wzorców, GWP Gdańsk 2008
2. Atlas historyczny Warszawy. Plany zagospodarowania przestrzennego z lat 1916-2002, Stowarzyszenie Przyjaciół Archiwum Państwowego m.st. Warszawy, Warszawa 2004
3. Atlas historyczny Warszawy. Wybrane źródła kartograficzne, Miasto Stołeczne Warszawa, Archiwum Państwowe m.st. Warszawy, Wojewoda Mazowiecki, Warszawa 1999
4. Bacon N. Edmund, Designe of Cities, Penguin Books 1976
5. Bennett Larry, The Third City. Chicago and American Urbanism, The University of Chicago, 2010
6. Białoszewski Miron, Chamowo, PIW, Warszawa 2009
7. Bielski R., Było takie miasto. Warszawa na starych pocztówkach, Wyd. Veda, Warszawa 2008
8. Bierut Bolesław, Sześcioletni plan odbudowy Warszawy, Książka i Wiedza, Warszawa 1951
9. Bogdanowski Janusz, Kompozycja i planowanie w architekturze krajobrazu, PAN Oddział Kraków 1976
10. Bonenberg Wojciech, Przestrzeń publiczna w osiedlach mieszkaniowych, metoda analizy społecznoprzestrzennej, WA Politechniki Poznańskiej, Poznań 2007
11. Botton de Alain, Architektura szczęścia, Czuły Barbarzyńca Press, 2010
12. Budrewicz Olgierd, Bedeker warszawski, pół wieku później, wyd. TRIO, Warszawa 2009
13. Budrewicz Olgierd, Przedwczorajsza Warszawa The Warsaw of Yesteryear, BOSZ, Olszanica, 2006
14. Budujemy nowy dom. Odbudowa Warszawy w latach 1945-1952, katalog z wystawy 7 sierpeń-15 listopad 2011, DSH w Warszawie
15. Burdzik Tomasz, Przestrzeń jako składnik tożsamości w świecie globalizacji, w: Kultura - Historia - Globalizacja nr 11, pismo internetowe Instytutu Kulturoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego 2012
16. Calthrope Peter, The Next American Metropolis, Princeton Architectural Press
17. Carmona Mattew, Heath Tim, Oc Taner, Tiesdell Steve, Public Places Urban Spaces. The Demensions of Urban Design, Architectural Press 2003
18. Chwała miasta, Fundacja Bęc Zmiana, red. Bogna Światkiewicz, Warszawa 2012
19. Ciborowski Adolf, Jankowski Stanisław, Warszawa odbudowana, Wyd. "Polonia", Warszawa 1962
20. Ciborowski Adolf, Warszawa o zniszczeniu i odbudowie miasta, Wyd. "Polonia", Warszawa 1964
21. Chmielewski Jan Maciej, Teoria urbanistyki w projektowaniu i planowaniu miast. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2001
22. Cullen Gordon, Obraz miasta. Wydanie skrócone. Wyd. Ośrodek Brama Grodzka Teatr NN, Lublin 2011
23. Czapelski Marek, Bohdan Pniewski - warszawski architekt XX wieku, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2008
24. Dekret o odbudowie Warszawy, opr. Józef Jakubowski, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1980
25. Domaradzki Krzysztof, Czy centra handlowe zabiją miasto? opinia w numerze poświęconym centrom handlowym w Polsce, Architektura-murator 4/2004
26. Domaradzki Krzysztof, Dziekoński Olgierd, Garbowski Zbigniew, opis do pracy konkursowej Ulepszenie struktury urbanistycznej Nowego Belgradu, 1986
27. Domaradzki Krzysztof, Dziekoński Olgierd, Garbowski Zbigniew, wystąpienie na seminarium pokonkursowym w Belgradzie, maszynopis, 1986
28. Domaradzki Krzysztof, Plac Trzech Krzyży - iluzje i realia, Stolica 10/2010
29. Domaradzki Krzysztof, Plan, czyli tabula rasa - o miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego dla tak zwanego Centrum Południowego we Wrocławiu, Architektura-murator 4/2006
30. Domaradzki Krzysztof, Przebudowa Krakowskiego Przedmieścia, założenia autorskie, Architektura-murator 9/2008
31. Domaradzki Krzysztof, Przestrzeń Warszawy. Koncepcje i realizacje urbanistyczne po drugiej wojnie światowej, referat na seminarium Osiągnięcia i perspektywy warszawskiego środowiska urbanistów i planistów przestrzennych (u progu 80-leda TUP) OW TUP i OW SARP w X.2002 w Warszawie, publikacja poseminaryjna, Akapit-DTP, Warszawa,2002
32. Domaradzki Krzysztof, Urbanistyka dla architektów, czyli ciągłe nieporozumienie, polemika z felietonem Grzegorza Stisnego Do przyjaciół urbanistów, Architektura-murator 10/2006
33. Domaradzki Krzysztof, Warsaw - city looking for its identity. Projects and implementations in the urban design of post-war Warsaw, De re Aedificatoria 3/2012, Belgrade
34. Drozdowski Marian Marek, Warszawa XX wiek, MON, Warszawa 1976
35. Drozdowski Marian Marek, Zahorski Andrzej, Historia Warszawy, Jeden Świat, Warszawa 2004
36. Drzewiecki Henryk, Kowalewski Adam, Regulski Jerzy, Le Corbusier w Polsce, w: Architektura nr 5/6, 1987, Arkady, Warszawa 1987
37. Dzieje Ochoty, pr. zb. pod red. Józefa Kazimierskiego, Ryszarda Kołodziejczyka, Żanny Kormanowj i Haliny Rostowskiej, PWN, Warszawa 1973
38. Encyklopedia Warszawy, PWN, Warszawa 1975
39. Florida Richard, Who's your city?, Basic Books, 2008
40. Fragmenty stuletniej historii 1899-1999. Ludzie, fakty, wydarzenia., Oddział Warszawski SARP 2001
41. Gallagher John, Reimagining Detroit, Wayne State University Press, Detroit, Michigan 2010
42. Gawkowski Robert, Moja dzielnica Włochy, Urząd Dzielnicy Włochy, Warszawa 2010
43. Gawlikowski Andrzej, Ulica w strukturze miasta, Wyd. Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1991
44. Gehl Jan, Gemzoe Lars, Nuevos espacios urbanos, GG100, Barcelona 2002
45. Gehl Jan, Życie między budynkami. Użytkowanie przestrzeni publicznych, Wyd. RAM, Kraków 2009
46. Giedion Sigfried, Przestrzeń, czas i architektura. Narodziny nowej tradycji, PWN, Warszawa 1968
47. Glińska Ewa, Florek Magdalena, Kowalewska Anna, Wizerunek miasta od koncepcji do wdrożenia, ABC a Wolters Kluwer business, Warszawa 2009
48. Globalizacja Warszawy - Strategiczne problemy XXI wieku, red. Antoni Kukliński, Polskie Towarzystwo Współpracy z Klubem Rzymskim, Warszawa, 2004
49. Goldzamt Edmund, Szwidkowski Oleg, Kultura urbanistyczna krajów socjalistycznych, Arkady, Warszawa 1987
50. Goryński Juliusz, Supermiasto, czy suburbanizacja, KIW, 1967
51. Grant Jill, Planning the Good Community, New Urbanism in Theory and Practice, Routledge 2008
52. Grzelak Janusz, Zarycki Tomasz red. Społeczna mapa Warszawy, Scholar, Warszawa 2004
53. Gzell Sławomir, Postrzeganie przestrzeni publicznych, Urbanistyka Międzyuczelniane Zeszyty Naukowe 10/2005, wyd. Urbanista, Warszawa 2005
54. Gzell Sławomir, Reurbanizacja: uwarunkowania, Urbanistyka Międzyuczelniane Zeszyty Naukowe - rok 2010, wyd. Urbanista, Warszawa 2010
55. Gzell Sławomir, Nowe Planowanie - integracja kwestii projektowych, ekonomicznych, środowiskowych i społecznych w nowej filozofii planowania rozwoju miast; w: System zarządzania przestrzenią miasta, praca zbiorowa po red. Piotra Lorensa, TUP, Gdańsk 2002
56. Gzell Sławomir, Pluta Katarzyna, Rola projektowania urbanistycznego w świetle nowej Karty Ateńskiej 2003 na przykładzie Warszawy, URBANISTYKA, Międzyuczelniane Zeszyty Naukowe t.13/2008, wyd. Urbanista, Warszawa 2008
57. Gzell Sławomir, Pluta Katarzyna, Peryferie i centrum Warszawy a jej stołeczność, Urbanistyka Międzyuczelniane Zeszyty Naukowe 9/2004, wyd. Urbanista, Warszawa 2004
58. Hansen Oskar, Zobaczyć Świat, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2005
59. Harvey David, Bunt miast. Prawo do miasta i miejska rewolucja, Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana 2012
60. Heyman Łukasz, Nowy Żoliborz 1918-1939. Architektura-urbanistyka, PAN Instytut Sztuki, Studia z historii sztuki tom XXV, Ossolineum, Wrocław 1976
61. Historyczne place Warszawy, Urbanistyka Architektura Problemy Konserwatorskie, Materiały sesji naukowej Warszawa, 3-4 listopada 1994, pod red. Bożeny Wierzbickiej, Biblioteka TONZ, Warszawa 1995
62. How to Tum a Place Around. A handbook for Creating Successful Public Spaces, The Project for Public Spaces Book 2005
63. Jacobs Jane, The Death and Life the Great American Cities, Vintage Books Edition, New York, 1992
64. Jaka będziesz Warszawo, Książka i Wiedza, 1976
65. Jałowiecki Bohdan, Metropolie, Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku, Białystok 1999
66. Jałowiecki B., Sekuła E.A., Smętkowski M., Tucholska A., Warszawa. Czyje jest miasto? Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2009
67. Jankowski Stanisław, MDM Marszałkowska 1730-1954, Czytelnik 1955
68. Jędraszko Andrzej, Zagospodarowanie przestrzenne w Polsce - drogi i bezdroża regulacji, ustawowych, Wydawnictwo PLATAN, Warszawa 2005
69. Kasprzycki Jerzy, Korzenie miasta. Warszawskie pożegnania. T. III Praga, VEDA, Warszawa 1998
70. Kiciński Andrzej, Przestrzeń publiczna w budynku i na jego styku z miastem, Urbanistyka Międzyuczelniane Zeszyty Naukowe 10/2005, wyd. Urbanista, Warszawa 2005
71. Kłosek-Kozłowska Danuta, Ochrona wartości kulturowych miast a urbanistyka. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2007
72. Kobielski Dobrosław, Pejzaże dawnej Warszawy, WAG, Warszawa 1965
73. Kochanowski Mieczysław, Niepokoje i pytania w: Przestrzeń publiczna miasta postindustrialnego, Wyd. Politechniki Gdańskiej, Gdańsk 2002
74. Kosiński Wojciech, Czy kompozycja urbanistyczna ma sens dziś i jutro?, w: Urbanistyka Międzyuczelniane Zeszyty Naukowe rok VII, wyd. Akapit DTP, Warszawa 2003
75. Kott Jan, Lorentz Stanisław, Warszawa wieku Oświecenia, PIW, Warszawa 1955
76. Krajobraz architektoniczny Warszawy końca XX wieku, pod redakcją Sławomira Gzella, OW TUP, Akapit-DTP, Warszawa 2002
77. Krajobraz warszawski, Magazyn urbanistyczno architektoniczny, Biuro Architektury i Planowania Przestrzennego Urzędu m.st. Warszawy, kwiecień 2009
78. Krajobraz warszawski, Magazyn urbanistyczno architektoniczny, Biuro Architektury i Planowania Przestrzennego Urzędu m.st. Warszawy, październik 2011
79. Krasucki Michał, Prago wystaw, placów i bulwarów, Stolica 10/2010
80. Krier Leon, Architektura wspólnoty, Wydawnictwo Słowo/Obraz/Terytoria, Gdańsk, 2011
81. Krier Leon, Architektura. Wybór czy przeznaczenie, Arkady, Warszawa 2001
82. Krier Rob, Town Spaces, Birkhauser 2006
83. Królikowski Lech, Globalizacja a rozwój Warszawy, Akapit DIP, Warszawa 2002
84. Królikowski Lech, Oktabiński Krzysztof, Warszawa 1914-1920. Warszawa i okolice w latach walk o niepodległość i granice Rzeczypospolitej, Wydawnictwa Akademickie i profesjonalne, Warszawa 2007
85. Królikowski Lech, Ostrowski Marek, Rozwój przestrzenny Warszawy, MCKiS, Agencja Wydawnicza Egros, Warszawa 2009
86. Kucza-Kuczyński Konrad, Rylke Jan, Sacrum w krajobrazie miasta w: Przyroda i miasto tom. IX, wyd. SGGW, Warszawa 2007
87. Kurowski Stefan, Warszawa na tle stolic Europy, RW KUL, Lublin 1987
88. Kuryłowicz Ewa, Projektowanie uniwersalne, Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji, Warszawa 2005
89. Landry Charles, The Creative City. A Toolkit for Urban Innovators, Sterling, VA, London 2009
90. Leśniewska Marta, Architektura w Warszawie 1989-2001, arkada, Warszawa 2002
91. Lewicka Maria, Psychologia miejsca, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, W-wa 2012
92. Lewicka Maria, Szymanowska Barbara, Piękno ocalone, Z Jastrzębskim po współczesnej Warszawie, PWN, Warszawa 1982
93. Lorens Piotr, Tematyzacja przestrzeni publicznej miasta, wyd. Politechniki Gdańskiej, Gdańsk 2006
94. Losnatos Agata, Quartino Daniela Santos, Vranckx Bridget, Krajobraz miejski. Nowe trendy, nowe inspiracje, nowe rozwiązania, Top Mark Centre, Warszawa, 2008
95. Lynch Kevin, Obraz miasta, Archivolta, Kraków 2011
96. Madurowicz Mikołaj, Miejska przestrzeń tożsamości Warszawy, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007
97. Majewski Jerzy S. Spacerownik Warszawa śladami PRL-u, Agora SA, 2010
98. Majewski Jerzy S., Bartoszewicz Dariusz, Urzykowski Tomasz, Spacerownik warszawski, Agora SA, Warszawa
99. Majewski Jerzy S., Smura Krzysztof, Warszawa spacer w czasie, Debiuty, Poznań 2008
100. Majewski Jerzy S., Urzykowski Tomasz, Bartoszewicz Dariusz, Spacerownik warszawski 2, Agora SA, Warszawa
101. Majewski Jerzy S., Warszawa nieodbudowana. Królestwo Polskie w latach 1815-1840, VEDA, Warszawa 2009
102. Majewski Jerzy S., Warszawa nieodbudowana. Lata dwudzieste, VEDA, Warszawa 2004
103. Majewski Jerzy S., Warszawa nieodbudowana. Lata trzydzieste, Veda, Warszawa 2005
104. Majewski Jerzy S., Warszawa nieodbudowana. Metropolia Belle Epoque, VEDA, Warszawa 2003
105. Majewski Piotr, Ideologia i konserwacja. Architektura zabytkowa w Polsce w czasach socrealizmu, TRIO, Warszawa 2009
106. Markowski Tadeusz, Przestrzeń publiczna wobec procesu metropolizacji. Urbanista nr 3(51), TUP 2007
107. Mergler Lech, Pobłocki Kacper, Nic o nas bez nas: polityka skali a demokracja miejska, w: Respublika nowa nr 11-12/2010, jesień-zima 2010
108. Miasto w działaniu, Zrównoważony rozwój z perspektywy oddolnej, red. Przemysław Filar, Kubicki Paweł, Instytut Obywatelski, Warszawa, 2012
109. Miasto w sztuce - sztuka miasta, red. Ewa Rewers, Uniwersitas, Kraków, 2010
110. Miasto wspólne dobro i zbiorowy obowiązek. Materiały I Kongresu Urbanistyki Polskiej pod red. Kochanowskiego Mieczysława, Lorensa Piotra, wyd. Urbanista, Warszawa 2004
111. Norberg-Schulz Christian, Znaczenie w architekturze Zachodu, Biblioteka Architekta, Wyd. Murator, Warszawa 1999
112. Nowa Karta Ateńska 2003 - wizja miast XXI wieku, Europejska Rada Urbanistów, w: www.izbaurbanistow.pl
113. Ostrowski Wacław, Wprowadzenie do historii budowy miast. Ludzie i środowisko, Oficyna Wyd. PW, Warszawa 1996
114. Pakalski Zbigniew, Nalewki. Z dziejów polskiej i żydowskiej ulicy w Warszawie, Oficyna Graficzno-Wydawnicza Typografika, Warszawa, 2003
115. Panorama dzielnic Warszawy w 2011, GUS, Warszawa, 2012
116. Paweł Loroch, Warszawa w obiektywie, National geographic, 2010
117. Pawłowski Tomasz, Zieliński Jarosław, Żoliborz. Przewodnik historyczny. Rosner&Wspólnicy, Warszawa 2009
118. Percepcja współczesnej przestrzeni miejskiej, red. Madurowicz Mikołaj, UW WGiSR IGS-EiGP, Warszawa 2007
119. Plan generalny Warszawy, Prezydium Rady Narodowej m.st. Warszawy, Rada Główna Społecznego Funduszu Odbudowy Stolicy i Kraju, Warszawa 1965
120. Plany urbanistyczne Warszawy, publikacja OW TUP pod patronatem Naczelnego Architekta Warszawy, Akapit DTP - WADECO 1990
121. Pluta Katarzyna, Przestrzenie publiczne miast europejskich. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2012
122. Polska polityka architektoniczna. Narodowe Centrum Kultury SARP, Warszawa 2009
123. Pomysł na Warszawę, pomysł na Polskę, rozmowa Michał Borowski, Dariusz Gawin, Andrzej Mencwel, Więź, kwiecień 2006
124. Powell Kenneth, City Transformed, Laurence King Publishing, London 2000
125. Przestrzeń publiczna. Strategia dla europejskiego miasta. Red. Matachowska-Coqui Iza, wyd. Ośrodek Transferu Innowacji Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2008
126. Rasmussen Steen Eiler, Odczuwanie architektury, Biblioteka architekta, Murator, Warszawa, 1999
127. Regulacja i zabudowa m.st. Warszawy szkic historyczny, Magistrat m.st. Warszawy, Dział Regulacji i Pomiarów, Warszawa 1928
128. Rocznik statystyczny Warszawy 2010, GUS, Warszawa, 2010
129. Rolińska Joanna, Przedwojenna Ochota, Wydawnictwo RM
130. Sarzyński Piotr, Wrzask w przestrzeni. Dlaczego w Polsce jest tak brzydko?, Biblioteka Polityki, Warszawa 2012
131. Sitte Camillo, L'art de batir les villes, D.Vincent, I'EQUERRE 1980
132. Skarpa warszawska, Materiały z sesji naukowej Warszawa, 28-29 maja 1993 pod red. Bożeny Wierzbickiej, Biblioteka TOnZ, Warszawa 1993
133. Sołtys Maria, Krasucki Michał, Andrzej Kurczewski, Antoni Jawornicki 1886-1950, architekt urbanista, Oddział Warszawski SARP, 2009
134. Sosnowski Oskar, Powstanie, układ i cechy charakterystyczne sieci ulicznej na obszarze wielkiej Warszawy, Wyd. Zakładu Architektury Polskiej Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1930
135. Staniszkis Magdalena, Planowanie Krajobrazu Warszawy XX-XXI, Krajobraz Warszawski, Seria Wyd. przez Miasto Stołeczne Warszawa, Warszawa 1995
136. Stępiński Zygmunt, Siedem placów Warszawy, PWN, Warszawa, 1988
137. Studia i projekty metra w Warszawie 1928-1958, praca zbiorowa pod red. Jana Rossmana, Arkady, Warszawa 1962
138. Swianiewicz Paweł, Joanna Krukowska, Paulina Nowicka, Zaniedbane dzielnice w polityce wielkich miast. Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa, 2011
139. Syrkus Helena, Społeczne cele urbanizacji. Człowiek i środowisko, PWN, Warszawa, 1984
140. Szenic Stanisław, Chudek Józef, Najstarszy szlak Warszawy, PiW, Warszawa, 1955
141. Szmidt Bolesław, Ład przestrzeni, Kanon, 1998
142. Szwankowski E., Warszawa rozwój urbanistyczny i architektoniczny, PWT, Warszawa 1952
143. Ścieżka urbanistyczna, IUiPP PW, PWN, Warszawa-Łódź 1990
144. The Landscape Urbanism Reader, red. Waldheim Charles, Princeton Architectural Press, New York, 2006
145. Tołwiński Stanisław, Wspomnienia 1895-1939, PWN, Warszawa 1970
146. Trybuś Jarosław, Przewodnik po warszawskich blokowiskach, Muzeum Powstania Warszawskiego, 2012
147. Trybuś Jarosław, Warszawa niezaistniała. Muzeum Powstania Warszawskiego, Fundacja Bęc Zmiana, Warszawa 2012
148. Urban Studies, volume 49/1, 2012
149. W trosce o jakość przestrzeni, w: Magazyn budowlany nr 4/2001, Bertelsmann Media, Warszawa, 2001
150. Wagner Fritz, Caves Roger, Community Livability, Routledge, 2012
151. Wallis Aleksander, Warszawa i przestrzenny układ kultury, PWN, Warszawa 1969
152. Wallis Mieczysław, Canaletto malarz Warszawy, Auriga WAiF, Warszawa 1983
153. Walljasper Jay, The Great Neighborhood Book, The Project for Public Spaces Book, 2007
154. Warszawa naszych pradziadków, reprint Ilustrowany przewodnik w podróżach 1893,
155. Warszawa. Portret miasta, Arkady, Warszawa 1979
156. Warszawa rozwój przestrzenny Warsaw Physical Development, publikacja OW TUP pod red. Juliusza Wilskiego, Akapit-DTP, Warszawa 1993
157. Warszawa Warsaw Trzy epoki Three epochs, wydawnictwo albumowe pod red. Mariusza Dyducha z tekstem Józefa Lubińskiego, Pascal, Bielsko-Biała 2006
158. Warszawa, socjologiczne zagadnienia stolicy i aglomeracji, red. Stefan Nowakowski, Książka i Wiedza, Warszawa 1969
159. Wasilkowska Aleksandra, Nowak Andrzej, Warszawa jako struktura emergentna, Fundacja Bęc Zmiana, Warszawa 2009
160. Wejchert Kazimierz, Elementy kompozycji urbanistycznej, Arkady, Warszawa 1974
161. Wejchert Kazimierz, Przestrzeń wokół nas, FIBA Noma Press, Katowice 1993
162. Whyte H. William, The Social Life of Small Urban Spaces, The Project for Public Spaces Book, 2001
163. Witruwiusz, O architekturze ksiąg dziesięć, Prószyński i S-ka, Warszawa, 2004
164. Wołoski Jacek, Moja Warszawa, PWN, Warszawa 1979
165. Wyporek Bogdan, Daleko od Warszawy. Architekta zapiski z trzech kontynentów, Warszawa 2009
166. Zabytki urbanistyki i architektury w Polsce. Odbudowa i konserwacja, 1 Miasta historyczne, Arkady 1986
167. Zuziak Zbigniew K., O tożsamości urbanistyki. Politechnika Krakowska, Kraków 2008

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-97de180f-f968-4717-835d-e96fc45b08a3