Między sacrum a profanum. Rola i znaczenie rzeźby nagrobnej w dobie renesansu : przyczynek do dalszych badań

• Autorzy: Hajduk O. M.

Warianty tytułu

EN

Between sacrum and profanum. The role and significance of tomb sculpture of the renaissance : a contribution to further research

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Renesansowe mauzolea rodowe, w których istotne miejsce zajmowały rzeźbiarskie struktury nagrobne, stanowiły miejsce styku tego, co święte, z tym, co świeckie, ich wypadkową były dzieła sztuki – rozpatrywane w kategorii piękna. Wiązały się one przede wszystkim z treściami eschatologicznymi. Obiekty te stały się, zgodnie z zamierzeniami fundatorów, miejscem pochówku ich oraz często członków rodziny. Poprzez swą formę i wyposażenie niosły ze sobą wielorakie treści, odwołując się do wątków religijnych, politycznych lub historycznych. Artykuł stanowi próbę osadzenia typu renesansowego pomnika nagrobnego w historycznej przestrzeni sakralnej w kontekście kategorii piękna z uwzględnieniem jego roli jako przekaźnika treści ideowych. Wskazuje także na aktualność tematu, w tym szczególnie na potrzebę powstania nowoczesnego opracowania o wymowie ideowej dzieł plastyki funeralnej.

EN

Ancestral Renaissance mausoleums, which sculptural tomb structures took an important place in, were the point of meeting between the sacred with the profane, their outcome was a work of art – considered in the category of beauty. They were connected mainly with eschatological significance. These objects became, intended by the founder, his and often also his family members` burial place. Through its form and equipment they brought diverse meanings with them referring to the religious, political or historical topics. The article is an attempt to set the type of Renaissance tombstone in the historical context of sacred space in the category of beauty in the context of its role as an ideological meanings` transmitter. It also indicates the topicality of the subject, particularly the need for the creation of a modern study with ideological overtones of funeral art works.

Słowa kluczowe

PL

fundacja; sztuka funeralna; rzeźba kommemoratywna; rzeźba nagrobna; renesans polski

EN

benefactors; funeral art; tomb sculpture; commemorative sculpture; Renaissance in Poland

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej
• Czasopismo: Architecturae et Artibus
• Rocznik: 2017
• Tom: Vol. 9, no. 1
• Strony: 14--23
• Opis fizyczny: Bibliogr 44 poz., il.

Twórcy

autor

Hajduk O. M.

• Polska Akademia Nauk, Instytut Sztuki, ul. Długa 26/28, 00-950 Warszawa

Bibliografia

• 1. Chrościcki J. (1983), Sztuka i polityka. Funkcje propagandowe sztuki w epoce Wazów 1587-1668, PWN, Warszawa.
• 2. Chrzanowski T. (1979), Półleżące postacie w polskiej rzeźbie nagrobnej, „Ziemia” nr 13.
• 3. Chrzanowski T. (1996/1997), Adoracja czy prezentacja? O dwóch projektach z drugiej połowy XVI wieku nagrobka Jana Ponętowskiego, opata hradyskiego, „Folia Historiae Artium” vol. 2-3.
• 4. Czechowicz B. (2003), Nagrobki późnogotyckie na Śląsku, Wrocław.
• 5. Dreścik J. (1977), Epitafium Jana Leopolity. Próba interpretacji treści, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Historii Sztuki” vol. 379, no. 14.
• 6. Fischinger A. (1969), Santi Gucci. Architekt i rzeźbiarz królewski XVI wieku, Kraków.
• 7. Forstner D. (1990), Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa.
• 8. Goffen R. (1979), Nostra Conversatio in caelis est: Observations on the Sacra Conversazione in the Trecento, „The Art Bulletin” vol. 46.
• 9. Gradowska A. (1963), Ze studiów nad renesansową rzeźbą na Mazowszu, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie” vol. 8.
• 10. Gryglewski P. (2002), Vetusta Monumenta. Szlacheckie mauzoleum od połowy XV do XVII w., Łódź.
• 11. Guze J. (1977), Książka jako symbol treści intelektualnych w sztuce doby humanizmu: XV – XVI w., [w:] E. Karwowska (red.), O ikonografii świeckiej doby humanizmu. Tematy – symbole problemy, PWN, Warszawa.
• 12. Kalinowski L. (1976), Model funkcjonalny przekazu wizualnego na przykładzie renesansowego dzieła sztuki, [w:] T.S. Jaroszewski (red.), Renesans. Sztuka i ideologia, PWN, Warszawa.
• 13. Kalinowski L. (1989), Speculum artis. Treści dzieła sztuki średniowiecza i renesansu, PWN, Warszawa.
• 14. Karpowicz M. (1994), Przemiany mentalności na przykładzie nagrobków XVIII w., [w:] Idem (red.), Sztuki polskiej drogi dziwne, Excalibur, Bydgoszcz.
• 15. Kobielus St. (2000), Krzyż Chrystusa. Od znaku i figury do symbolu i metafory, Wiedza Powszechna, Warszawa.
• 16. Kowalczyk J. (1969), Polskie portrety „all antica” w plastyce renesansowej, [w:] Treści dzieła sztuki. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Gdańsk, grudzień 1966, Warszawa.
• 17. Kozakiewiczowa H. (1955), Renesansowe nagrobki piętrowe w Polsce, „Biuletyn Historii Sztuki” vol. XVII, no. 1, Warszawa.
• 18. Kozakiewiczowa H. (1984), Rzeźba XVI wieku w Polsce, PWN, Warszawa.
• 19. Kozakiewiczowie H. i S. (1952), Polskie nagrobki renesansowe. Stan, problemy i postulaty badań. Problemy ogólne, „Biuletyn Historii Sztuki”, vol. XIV, nr 4, Warszawa.
• 20. Krasny P. (1992), Krzyżowo-kopułowe kościoły- -mauzolea w Polsce w pierwszej połowie wieku XVII, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Historii Sztuki” vol. 16, nr 20.
• 21. Łoziński J. (1970), Program pułtuskiej kaplicy biskupa Noskowskiego, „Biuletyn Historii Sztuki” vol. 32, nr 3-4.
• 22. Łoziński J.Z. (1976), Polskie mauzolea renesansowe, [w:] Renesans. Sztuka i ideologia, T.S. Jaroszewski (red.), PWN, Warszawa.
• 23. Mańkowski T. (1948), Od renesansu włoskiego do północnego. Ustęp z dziejów rzeźby w Polsce, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” vol. 10, nr 3-4.
• 24. Markham Schulz A. (1998), Giammaria Mosca Called Padovano: A Renaissance Sculptor in Italy and Poland, Penn State Press, Pennsylvania.
• 25. Michalski S. (1977), Seyfrieda Rybischa i Tobiasza Fendta „Monumenta sepulclorum cum epigraphis…”, [w:] E. Karwowska (red.), O ikonografii świeckiej doby humanizmu. Tematy – symbole problemy, PWN, Warszawa.
• 26. Mossakowski S. (1976), Treść dekoracji renesansowego pałacu na Wawelu, [w:] T. S. Jaroszewski (red.), Renesans. Sztuka i ideologia, PWN, Warszawa.
• 27. Mossakowski S. (2007), Kaplica Zygmuntowska (1515–1533). Problematyka artystyczna i ideowa mauzoleum króla Zygmunta I, IS PAN, Warszawa.
• 29. Nestorow R. (2006), Treści ideowe mauzoleum Sieniawskich w Brzeżanach, „Biuletyn Historii Sztuki” vol. 68, nr 2.
• 29. Pomniki Krakowa Maksymiliana i Stanisława Cerchów z tekstem Feliksa Kopery (1904), vol. 2, Kraków.
• 30. Prokop K.R. (2011), Fabrica Ecclesiae. Budowa i utrzymanie katolickich miejsc kultu w diecezji krakowskiej w czasach nowożytnych, IAE PAN, Kraków-Warszawa.
• 31. Saar-Kozłowska A. (2006), Pomniki grobowe króla Jana III Wazy w Szwecji i w Polsce, [w:] On the Opposite Sides of the Baltic Sea. Relation between Scandnavian and Central European Countries, J. Harasimowicz, P. Oszczanowski, M. Wisłocki (red.), Wrocław, vol. 2.
• 32. Sinko-Popielowa K. (1936), Hieronim Canavesi, „Rocznik Krakowski” vol. 27, 1936.
• 33. Skibiński F. (2015), Willem van den Blocke. Niderlandzki rzeźbiarz nad Bałtykiem w XVI i na początku XVII w., Tow. Naukowe, Toruń.
• 34. Stankiewicz M. (2015), Dziecięce płyty nagrobne na Śląsku od XVI do XVIII w., OW Atut, Wrocław.
• 35. Steinborn B. (1964), Nagrobek Mikołaja Przybyły Starszego w Kazimierzu Dolnym, „Biuletyn Historii Sztuki” vol. 26, nr 2.
• 36. Sulewska R. (2011), Die Grabskulptur im 16. Jahrhundert in Polen, „Jahrbuch des Wissenschaftlichen Zentrums der Polnischen Akademie der Wissenschaften in Wien”, vol. 2, Wien.
• 37. Sulewska R. (2011), Konwencja czy indywidualizacja? Uwagi o rzeźbie nagrobnej XVI wieku w Małopolsce i na terenach z nią graniczących, [w:] P. Oszczanowski, A. Betlej, K. Brzezina- -Scheuerer (red.), Między Wrocławiem a Lwowem. Sztuka na Śląsku, w Małopolsce i na Rusi Koronnej w czasach nowożytnych, Wyd. UWr, Wrocław.
• 38. Targosz K. (1986), Kaplica Zygmuntowska jako neoplatoński model świata, „Biuletyn Historii Sztuki” vol. 47.
• 39. Targosz K. (2000), Kobieta w rzeźbach i inskrypcjach sepulkralnych Polski renesansowej, [w:] K. Jakubiak (red.), Partnerka, matka, opiekunka. Status kobiety w dziejach nowożytnych od XVI do XX wieku, Wyd. WSP, Bydgoszcz.
• 40. Tatarkiewicz W. (1956), Nagrobki z figurami klęczącymi, „Studia renesansowe” vol. 1.
• 41. Trajdos E. (1964), Treści ideowe nagrobka Barbary z Rożnowa w katedrze Tarnowskiej, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” vol. 9, Lublin.
• 42. Włodarski M. (1987), „Ars moriendi” w literaturze polskiej XV i XVI wieku, Znak, Kraków.
• 43. Zlat M. (1966), Leżące figury zmarłych w polskich nagrobkach XVI wieku, [w:] Treści dzieła sztuki. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Gdańsk, grudzień 1966, Warszawa.
• 44. Zlat M. (1976), Typy osobowości w polskiej sztuce XVI wieku, [w:] T.S. Jaroszewski (red.), Renesans. Sztuka i ideologia, PWN, Warszawa.

Uwagi

Błąd w numeracji bibliografii [powtórzony nr 29; brak 28]

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).