Susza: przyczyny, propagacja i konsekwencje. Cz. 1

• Autorzy: Tokarczyk Tamara , Szalińska Wiwiana , Walczykiewicz Tomasz , Adynkiewicz-Piragas Mariusz

Identyfikatory

DOI

10.15199/22.2022.4.1

Warianty tytułu

EN

Drought: causes, propagation and consequences. Part 1

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Susza jest najdroższym zagrożeniem naturalnym na świecie. Wystąpieniu suszy nie można zapobiec, ale dzięki zrozumieniu mechanizmów jej powstawania oraz określeniu warunków sprzyjających jej rozprzestrzenianiu się można wpływać na zmniejszanie lub ograniczanie jej skutków. Obserwowana zmiana klimatu i świadomość konsekwencji, w tym wzrostu częstotliwości występowania zjawisk ekstremalnych, stwarza potrzebę wdrażania działań adaptacyjnych. Działania te pozwolą na dostosowanie się do zachodzących zmian w środowisku naturalnym oraz ograniczenie konsekwencji związanych z występowaniem suszy.

EN

Drought is the most expensive natural hazard in the world. Drought cannot be prevented but, understanding the mechanisms of its occurrence and determining the conditions contributing to its propagation, we can limit or mitigate its effects. The observed climate change and awareness of the consequences, including an increase in the frequency of extreme phenomena, creates the need to implement adaptation measures. They will allow for an adaptation to changes occurring in the natural environment and reduction of drought consequences.

Słowa kluczowe

PL

susza; zagrożenie; klimat; propagacja; niżówka

EN

drought; hazard; climate; propagation; low-flow

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Gospodarka Wodna
• Rocznik: 2022
• Tom: Nr 4
• Strony: 6--14
• Opis fizyczny: Bibliogr. 47 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Tokarczyk Tamara

• Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Państwowy Instytut Badawczy, ul. Podleśna 61, 01-673 Warszawa, Polska

• https://orcid.org/0000-0001-5862-6338

autor

Szalińska Wiwiana

• Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Państwowy Instytut Badawczy, ul. Podleśna 61, 01-673 Warszawa, Polska

• https://orcid.org/0000-0001-6828-6963

autor

Walczykiewicz Tomasz

• Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Państwowy Instytut Badawczy, ul. Podleśna 61, 01-673 Warszawa, Polska

• https://orcid.org/0000-0001-5326-9132

autor

Adynkiewicz-Piragas Mariusz

• Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Państwowy Instytut Badawczy, ul. Podleśna 61, 01-673 Warszawa, Polska

• https://orcid.org/0000-0003-3237-8916

Bibliografia

• [1] Adynkiewicz-Piragas M., Kryza J., Lisowski J., Miszuk B., Siuta M. 2021. Ocena zasobów wodnych zlewni Nysy Łużyckiej w warunkach niskich wód (do wodowskazu w Przewozie). Materiały opracowane w ramach projektu NEYMO-NW.
• [2] Allen C. D., Breshears D. D., McDowell N. G. 2015. "On underestimation of global vulnerability to tree mortality and forest die-off from hotter drought in the Anthropocene". Ecosphere 6(8): 1-55. DOI: 10.1890/ES15-002031.
• [3] Aspin T. W. H., Matthews T. J., Khamis K., Milner A. M., Wang Z., O'Callaghan M. J., Ledger M. E. 2018. "Drought intensification drives turnover of structure and function in stream invertebrate communities". Ecography 41(12): 1992-2004. DOI: 101111/ecog.03711.
• [4] Blueprint to Safeguard Europe's Water Resources. 2012. Bruksela: EU.
• [5] Bruins H. J., Berliner P. R. 1998. Bioclimatic aridity, climatic variability, drought and desertification: definitions and management options. W The Arid Frontier. Interactive Management of Environment and Development, 97-116. Springer.
• [6] Burke E. J., Brown S. J., Christidis N. 2006. "Modelling the recent evolution of global drought and projections for the twenty-first century with the Hadley Centre cli-mate model". Journal of Hydrometeorology 7(5): 1113-1125. DOI: 10.1175/JHM5441.
• [7] Cook E. R., Meko D. M., Stahle D. W., Cleaveland M. K. 1999. "Drought reconstructions for the continental United States". Journal of Climate 12(4): 1145-1162. DOI: 10.1175/1520-0442(1999)012<1145:DRFTCU>2.0.00;2.
• [8] Corti S., Weisheimer A., Palmer T. N., Doblas-Reyes F. J., Magnusson L. 2011. "Reliability of decadal predictions". Geophysical Research Letters 39(21). DOI: 10.1029/2012053354 Climate Outreach.
• [9] CRED. Natural Disasters 2019. 2020. Brussels: Centre for the Research on the Epidemiology of Disasters.
• [10] Dane Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego we Wrocławiu, Wydział Nieruchomości, Rolnictwa i Środowiska. 2020. Wrocław.
• [11] Demuth S., Stahl K. 2001. ARIDE - Assessment of the Regional Impact of Droughts in Europe: Final Report. Freiburg, Germany: Institute of Hydrology, University of Freiburg.
• [12] Dilley M., Chen R. S., Deichmann U., Lerner-Lam A. L., Arnold M., Agwe J., Buys P., Kjekstad O., Lyon B., Yetman G. 2005. Natural disaster hotspots: a global risk analysis. Disaster Risk Management Series no 5. Waszyngton, DC, USA: The World Bank, Columbia University.
• [13] Drwal J.1985.‚ Jeziora w egzoreicznych systemach pojezierzy młodoglacjalnych". Zeszyty Naukowe Wydziału Biologii, Geografii i Oceanologii UG. Seria Geografia 14: 7-15.
• [141 Dynowska I. 1972. Typy reżimów rzecznych w Polsce. Zeszyty Naukowe UJ. Prace Geograficzne 28. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
• [15] Feudale L., Shukla J. 2010. "Influence of sea surface temperature on the European heat wave of 2003 Summer. Part II: a modeling study". Climate Dynamics (36): 1705-1715. DOI 10.1007/500382-010-0789-z.
• [16] Global Report on Internal Displacement 2019. Internal-Displacement.org.
• [17] Gupta P. K. 2011. "Risk management in Indian companies: EWRM concerns and issues". The Journal of Risk Finance 12(2): 121-139. DOI: 10.1108/15265941111112848.
• [18] Gutry-Korycka M., Sadurski A, Kundzewicz Z., Pociask-Karteczka J., Skrzypczyk L. 2014. „Zasoby wodne a ich wykorzystanie". Nauka 1: 77-98.
• [19] Helmer M., Hilhorst D. 2006. „Natural disasters and climate change". Disasters 30(1): 1-4. DOI: 10.1111/j1467-9523.2006.00302.x.
• [20] Jokiel P. 1987. Proces wysychania zlewni i jego fizjograficzne uwarunkowania. Acta Geographica Lodziensia nr 56.
• [21] Jokiel P. 1994. Zasoby, odnawialność i odpływ wód podziemnych strefy aktywnej wymiany w Polsce. Acta Geographica Lodziensia nr 66-67.
• [22] Kucharska K., Tyszka J. 1984. Niektóre aspekty kształtowania się współczynników odpływu w zależności od lesistości małych zlewni nizinnych. W Materiały Ogólnopolskiego Sympozjum Naukowego: „Problematyka hydrologiczna i meteorologiczna małych zlewni rzecznych", 122-125. Wrocław: PTGeof.
• [23] Lundberg J., Johansson B. J. E. 2015. "Systemic resilience model". Reliability Engineering & System Safety 141: 22-32. DOI: 10.1016/j.ress.2015.03.013.
• [24] MacDonald G. M. 2007. "Severe and sustained drought in southern California and the West: Present conditions and insights from the past on causes and impacts". Quaternary International 173-174: 87-100. DOI: 10.1016/j.quaint.2007.03.012.
• [25] Maxwell J. T., Soule P. T. 2011. "Drought and other driving forces behind population change in six rural counties in the Unites States". Southeastern Geographer 51(1): 133-149. DOI: 101353/sgo.2011.0011.
• [26] Miller D. A., White R. A. 1998. "A conterminous United States multi-layer soil characteristics data set for regional climate and hydrology modelling". Earth Interactions 2(2). DOI: 10.1175/1087-3562(1998)0020001:ACUSMS>2.3.C0;2.
• [27] Narasimhan B., Srinivasan R. 2005. "Development and evaluation of soil moisture deficit index (SMDI) and evapotranspiration deficit index (ETDI) for agricultural drought monitoring". Agricultural and Forest Meteorology 133(1-4): 69-88, DOI: 10.1016/j.agrformet.2005.07.012.
• [28] Otop I., Siuta M., Adynkiewicz-Piragas M., Lejcuś I., Zdralewicz Z., Djaków P., Miszuk B., Hulsmann S., Stefanova A. 2020. Ocena susz oraz ich konsekwencji w zlewni Nysy Łużyckiej i jej otoczeniu (powiat zgorzelecki, żarski oraz powiat Görlitz). Materiały opracowane w ramach projektu NEYMO-NW.
• [29] Panu U. S., Sharma T. C. 2002. „Challenges in drought research: some perspectives and future directions". Hydrological Sciences Journal 47: 19-30. DOI: 10.1080/02626660209493019.
• [30] Pausas J. G. 2004. "Changes in fire and climate in the eastern Iberian Peninsula (Mediterranean basin)". Climatic Change 63(3): 337-350. DOI: 10.1023/B:CLIM.0000018508.94901.9c.
• [31] Pietrygowa Z. 1972. Krążenia wód podziemnych hydrologicznie czynnych w obszarze fliszowym na przykładzie dorzecza Skawy. Folia Geographica, ser. Geogr.-Phys. 5.
• [32] Quiring S. M., Papakryiakou T. N. 2003. "An evaluation of agricultural drought indices for the Canadian prairies". Agricultural and Forest Meteorology 118(1-2): 49-62. DOI: 101016/S0168-1923(03)00072-8.
• [33] Ranjan R. 2014. "Combining social capital and technology for drought resilience in agriculture". Natural Resource Modeling 27(1): 104-127.
• [34] Rockström J., Barron J., Fox P. 2002. "Rainwater management for increased productivity among small-holder farmers in drought prone environments". Physics and Chemistry of the Earth 27(11-22): 949-959. DOI: 10.1016/51474-7065(02)00098-0.
• [35] Schmidt D. H., Garland K. 2012. ''Bone dry in Texas: Resilience to drought on the Upper Texas Gulf Coast". Journal of Planning Literature 27(4): 434-445. DOI: 10:1177/0885412212454013.
• [36] Shen C., Wang W.-C., Hao Z., Gong W. 2007. "Exceptional drought events over eastern China during the Last five centuries". Climatic Change 85(3-4): 453-471, DOI: 101007/510584-007-9283-y.
• [37] Simelton E., Fraser E. D. G., Termansen M., Forster P. M., Dougill A. J. 2009. "Typologies of trop-drought vulnerability: an empirical analysis of the socio-economic factors that influence the sensitivity and resilience to drought of three major food crops in China (1961-2001)". Environmental Science and Policy 12(4): 438-452. DOI: 101016/j.envsci.200811.005.
• [38] Stahl K., Hisdal H. 2004. Drought hydroclimatology. W Hydrological drought. Processes and estimation methods for streamflow and groundwater, 19-51, Amsterdam: Elsevier Science B.V.
• [39] Tokarczyk T. 2010. Niżówka jako wskaźnik suszy hydrologicznej. Warszawa: IMGW.
• [40] Tokarczyk T., Szalińska W., Otop I., Bedryj M. 2017. Zarzadzanie ryzykiem suszy. Warszawa: Wyd. Monografie KGW PAN.
• [41] Tsakiris G., Nalbantis I., Vangelis H., Verbeiren B., Huysmans M., Tychon B., Jacquemin I., Canters F., Vanderhaegen S., Engelen G., Poelmans L., De Becker P., Batelaan O. 2013. "A system-based paradigm of drought analysis for operational management". Water Resources Management 27(15): 5281-5297. DOI: 10.10071s11269-013-0471-4.
• [42] Twardosz R. 2009. "Analysis of hourly precipitation characteristics in Kraków, southern Poland, using a classification of circulation types". Hydrology Research 40(6): 553-563. DOI: 10.2166/nh.2009.056.
• [43] Vicente-Serrano S. M. 2007. "Evaluating the impact of drought using remote sensing in a Mediterranean, semi-arid region". Natural Hazards 40{1):173-208, DOI: 10.1007/s11069-006-0009-7.
• [44] Vladimirow A. 1970. Minimalnyj stok rek 555R. Leningrad: Gidrometeoizdat.
• [45] Watts G., Von Christierson B., Hannaford J., Lonsdale K. 2012. "Testing the resilience of water supply systems to long droughts". Journal of Hydrology 414-415: 255-267. DOI: 10.1016/j.jhydrol.2011.10.038.
• [46] Wilgat T. 1984. Zmiany struktury obiegu wody pod wpływem działalności gospodarczej. W Antropogeniczne zmiany stosunków wodnych. Materiały Konferencyjne Komisji Hydrograficznej PTG, 7-20. Lublin.
• [47] Wilhite D. A. 2000. Drought as a natural hazard: concepts and definitions, W Drought: A global assessment, 3-18. Londyn: Routledge Publishers.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).