Greek star catalogs and the modern astronomical zodiac

• Autorzy: Powell R. A.

Warianty tytułu

PL

Greckie katalogi gwiazd i współczesny zodiak astronomiczny

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

PL

Układem odniesienia dla późnej astronomii babilońskiej był starożytny zodiak gwiazdowy Babilończyków oparty na podziale pasa zodiakalnego gwiazd stałych na dwanaście równych znaków/konstelacji zodiaku. W astronomii greckiej, przynajmniej od czasu Hipparcha a nawet nieco wcześniej, dokonała się zmiana perspektywy - to nie tło gwiazd stałych, lecz trajektoria Słońca w jego pozornym ruchu rocznym, tj. ekliptyka, stała się astronomicznym układem odniesienia, w oparciu o który wyznaczano ruchy planet. W ten sposób, posługując się kategoriami współrzędnych ekliptycznych, wyznaczono nowy zodiak - zodiak zwrotnikowy. Powszechnie sądzi się, że nowy zodiak został wprowadzany do astronomii przez Hipparcha, jednak Hipparch nie stosował – przynajmniej w ogólnie przyjętym rozumieniu - współrzędnych ekliptycznych dla gwiazd, które skatalogował w swym Komentarzu do Aratosa. Jest jednocześnie faktem, że wkrótce po epoce, w której żył i działał Hipparch, system współrzędnych ekliptycznych w postaci systemu długości ekliptycznych zodiaku zwrotnikowego posłużył jako podstawa opracowania katalogu gwiazd, zachowanego w łacińskim tekście Liber Hermetis Trismegisti (Księga Hermesa Trismegistosa); podobnie było dwa i pół wieku później w przypadku katalogu gwiazd Ptolemeusza, zamieszczonym w jego Almageście (uwzględniono tu także szerokość ekliptyczną). Swoistym prekursorem zodiaku zwrotnikowego - chociaż w formie kalendarza - był kalendarz słoneczny Euktemona, nie wiadomo jednak czy był on znany Hipparchowi. Współczesny zodiak astronomiczny oparty jest na ptolemejskim katalogu 48 gwiazdozbiorów, do których dodano 40 nowych konstelacji odkrytych i wyznaczonych w okresie od XVI wieku, kiedy to rozpoczęły się dokładne obserwacje nieba z półkuli południowej.

Słowa kluczowe

EN

zodiac; astronomy; map of the stars

PL

zodiak; astronomia; mapa gwiazd

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2004
• Tom: R. 49, nr 1
• Strony: 29--46
• Opis fizyczny: Bibliogr. 35 poz.

Twórcy

autor

Powell R. A.

• Sophien-Stifitung Germany, Knisau

Bibliografia

• 1 O. Neugebauer, A History of Ancient Mathematical Astronomy (3 vols; BerlinHeidelberg-New York, 1975), vol. i, p. 278 and p. 283. Hereafter cited as HAMA.
• 2 W.K. Pritchett - B.L. van der Waerden, “Thucydidean Time-Reckoning and Euctemon’s Seasonal Calendar,” Bulletin de Correspondance Hellenique 85 (1961), pp. 17-52.
• 3 O. Neugebauer, HAMA i, pp. 309-315.
• 4 B.L. van der Waerden, Science Awakening, vol. II: The Birth of Astronomy (Noordhoff International Publishing, Leyden, 1974), p. 266.
• 5 P. Huber, “Über den Nullpunkt der babylonischen Ekliptik,” Centaurus 5 (1958), pp. 192-208.
• 6 B.L. van der Waerden, op. cit., p. 246.
• 7 O. Neugebauer, HAMA i, p. 278.
• 8 Ptolemy, Tetrabiblos I, 22: “It is reasonable to reckon the beginnings of the signs also from the equinoxes and solstices” (trsl. F.E. Robbins, Loeb Classical Library, 1980, p. 109).
• 9 Manilius, Astronomica, introduction by G.P. Goold, pp. lxxxii-lxxxiii (Loeb Classical Library, 1977). [Additions in brackets by R.A. Powell],
• 10 Manilius, Astronomica, introduction by G.P. Goold, pp. lxxxiii-lxxxiv (Loeb Classical Library, 1977).
• 11 Hephaestionis Thebani Apotelesmaticorum Liberi Tres (2 vols., ed. D. Pingree, Leipzig, 1971, 1973).
• 12 O. Neugebauer, HAMA, vol. ii, p. 960.
• 13 A. Sachs, “A Late Babylonian Star Catalogue,” Journal o f Cuneiform Studies 6 (1952), pp. 146-150.
• 14 All known Greek astrological texts have been collected and published, cf. Catalogus Codicum Astrologorum Graecorum (12 vols; Brussels, 1898 to 1953).
• 15 Hipparchi in Arati et Eudoxi Phenomena Commentarium (ed. and German trsl. C. Manitius, Leipzig, 1894). The second part of the Commentary to Aratus contains a large amount of observational material which it is reasonable to assume was later included in Hipparchus’ lost star catalog, cf. O. Neugebauer, HAMA i, p. 281.
• 16 W. Gundel, “Neue astrologische Texte des Hermes Trismegistos,” Abhandlungen der Bayerischen Akademie der Wissenschaften, NF 12 (1936), reprinted with an appendix by H.G. Gundel, Hildesheim, 1978.
• 17 O. Neugebauer, HAMA i, pp. 274-292, esp. p. 276.
• 18 O. Neugebauer, The Exact Sciences in Antiquity (Providence, 1957), pp. 68f. Hereafter referred to as ESA.
• 19 O. Neugebauer, HAMA i, p. 278 and p. 283.
• 20 O. Neugebauer, HAMA i, p. 283.
• 21 Ptolemy, Tetrabiblos II, 10 (ed. and trsl. F.E. Robbins, Cambridge, Mass., 1940. p. 195).
• 22 Ibid., Tetrabiblos I, 10 (Robbins, pp. 59/61).
• 23 W.K. Pritchett - B.L. van der Warden, “Thucydidean Time-Reckoning and Euctemon’s Seasonal Calendar,” Bulletin de Correspondance Hellenique 85 (1961), pp. 17-52.
• 24 Aratus, Phaenomena (trsl. G.R. Mair, Loeb Classical library, London, 1955, p. 247).
• 25 H. Vogt, “Versuch einer Wiederherstellung von Hipparchs Fixstemverzeichnis,” Astronomische Nachrichten 224 (1925), Nr. 5354-55, cols. 17-54.
• 26 O. Neugebauer, HAMA i, p. 284, n. 19.
• 27 O. Neugebauer, HAMA i, p. 275.
• 28 O. Neugebauer, ESA, pp. 68f.
• 29 W. Gundel, op, cit., p. 24, line 5 and p. 148, star no. 8.
• 30 Ptolemy, Almagest VII, 4 (trsl. R.C. Taliafero, Great Books of the Western World, vol. 16, Chicago, 1952, pp. 233-234).
• 31 Aratus, Phaenomena (trsl. G.R. Mair, Loeb Classical Library, 1955) is the classic reference concerning the constellations as well as being an excellent instructional poem about celestial phenomena.
• 32 Norton s Star Atlas (16th. Edition, 1973, p. 86).
• 33 Ptolemy, Almagest VII, 5/VIII, 1 (trsl. R.C. Taliafero, op. cit„ pp. 244-282, esp. p. 261).
• 34 Transactions of the International Astronomical Union iii (1929), p. 13.
• 35 E. Delporte, Atlas celeste (Cambridge, 1930) and Delimitation scientifique des constellations (Cambridge, 1930)