Modernizacja górnictwa rosyjskiego za panowania Piotra I. Wprowadzenie do problematyki

• Autorzy: Krokosz P.

Identyfikatory

DOI

10.5277/hm180501

Warianty tytułu

EN

Modernization of Russian mining during the reign of Peter the Great. Introduction to the problematics

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł poświęcony jest modernizacji górnictwa rosyjskiego, jaka miała miejsce za panowania cara Piotra I i stanowi wprowadzenie do szerszego omówienia spraw związanych z rozwojem i funkcjonowaniem tej gałęzi gospodarki w Imperium Rosyjskim. Uporządkowanie kwestii dotyczących pozyskiwania surowców naturalnych, przede wszystkim rud metali, było rzeczą konieczną, gdyż w znacznym stopniu zmniejszało ich eksport i pozwalało na prowadzenie rodzimej, o wiele tańszej, produkcji. Było to o tyle istotne, że Rosja w latach 1700-1721 toczyła wojnę ze Szwecją, a potrzeby carskiej armii były ogromne. W 1718 r. został utworzony nowy organ administracji państwowej, pod oficjalna nazwą – Kolegium Górnictwa i Manufaktur, który objął nadzór nad wszystkimi sprawami górniczymi państwa. W roku następnym Piotr I wydał akt prawny, tzw. przywilej górniczy, określający prawa związane z prowadzeniem wydobywania i przetwarzania rud metali oraz minerałów. Znaczący udział w rozwoju górnictwa rosyjskiego mieli specjaliści przybywający z Europy Zachodniej, przede wszystkim z krajów niemieckich. W artykule wykorzystano rosyjskojęzyczne źródła oraz opracowania historyczne dotyczące funkcjonowania górnictwa rosyjskiego w XVI-XVIII w. Rezultatem analizy wspomnianych materiałów jest przekaz zawierający informacje związane z procesem ustanowienia urzędu państwowego odpowiedzialnego za sprawy związane z poszukiwaniem, wydobyciem i przetwórstwem wszelkich bogactw naturalnych.

EN

The article is devoted to the modernization of Russian mining, which took place at the time of the reign of tsar Peter the Great. The article is an introduction to a broader discussion of issues related to the development and functioning of this branch of economy in the Russian Empire. The ordering of issues related to mining of natural resources, especially the metallic ores, was necessary, because it considerably reduced their exports and allowed to make the domestic production much cheaper. The production was most important, because in years 1700-1721 Russia fought with Sweden, and the needs of the tsar’s army were enormous. In 1718 a new state of the administration under the official name – College of Mining and Manufactures was created; the state was responsible for protecting all mining affairs of the state. The following year Peter the Great gave the act of law, so-called „Mining privilege”, which defined rights related to mining and production metallic ores and minerals. Specialists coming from Western Europe played a big role in the development of the Russian mining, mainly those coming from German countries. In the article historical sources and elaborations of the Russian’s mining in the 16th-18th centuries have been used. The result of the analysis of these materials is a message with information related to the process of the establishing a state office responsible for all matters of the exploration, extraction and processing of all natural resources.

Słowa kluczowe

PL

Kolegium Górnictwa i Manufaktur; górnictwo rosyjskie; car Piotr I; przywilej górniczy

EN

College of Mining and Manufactures; mining; Russia; tsar Peter the Great; Mining privilege

• Wydawca: Stowarzyszenie Naukowo-Edukacyjne Terra Minera
• Czasopismo: Hereditas Minariorum
• Rocznik: 2018
• Tom: Vol. 5
• Strony: 9--32
• Opis fizyczny: Bibliogr. 66 poz., rys.

Twórcy

autor

Krokosz P.

• Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

Bibliografia

• Akty istoričeskie, sobrannye i izdannye Arheografičeskoi komissiej (AI). 1841. Wyd. Tip. II Otdelenija Sobstvennoj Ego Imperatorskogo Veličestva Kancelarii. Sanktpeterburg: t. 2.
• AMBURGER E., 1966. Geschichte der Behördenorganisation Russlands von Peter dem Grossen bis 1917. Wyd. Brill. Leiden.
• ANDREEV A.N., 2010. Berg-College and office of the Main Board of Works as the Governament Bodies of Control over the Lutheran Communities in the Ural Mining-Zone in the 18th Century. Journal of Siberian Federal University. Humanities and Social Sciences, 3: 422-428.
• ANISIMOV Е.В., 1997. Gosudarstvennye preobrazovanija i samoderžavie Petra Velikogo v pervoj četverti XVIII v. Wyd. Dmitrij Bulanin. Sankt-Peterburg.
• ANTROPOV D.N., 2013. Obraz gornozavodskogo Urala XVIII v. v illustracijah «Opisanija Ural’skih i Sibirskih zavodov» G.V. de Gennina. Izvestija Ural’skogo federal’nogo universiteta. Serija 2: Gumanitarnye nauki, 4: 86-97.
• BABURIN D., 1939. Očerki po istorii Manufaktur kollegii. Moskwa.
• BAKŠAEV A.A. 2005. Peredača Goroblagodatskih zavodov v častnye ruki v XVIII v. [W:] Černouhov A.V. (red.) Dokument. Arhiv. Istorija. Sovremennoct’. Sbornik naučnyh trudov. Ekaterinburg, 5. 77-86.
• BAL’ZER A., 1844. Izvestie o familii Gg. Šlatšerov, mnogo spospešestvovavših usoveršenstvovaniju gornyh del v Rossii. Gornyj žurnal, ili sobranie svedenij o gornom i soljanom dele, s prisovokupleniem novyh otkrytyh po naukam k semu predmetu otnosjaščimsja, 1. kn. II: 279-296. Sankt-Peterburg.
• BERH V.P., 1828. Žizneopisanie Tajnogo Sovetnika Vasilija Nikitiča Tatiščeva, byvšego Sovetnika Berg-Kollegii i Načal’nika vseh Sibirskih Gornyh zavodov. Gornyj žurnal, ili sobranie svedenij o gornom i soljanom dele, s prisovokupleniem novyh otkrytyh po naukam k semu predmetu otnosjaščimsja, 1, 95-134. Sankt-Peterburg.
• BJALECKIJ, K.A., 1955. Metallurgičeskaja laboratoria Berg-kollegii. [W:] Šuharin S.V. (red.), Trudy Instituta istorii estestvoznanija i techniki. T. 3: Istorija geologo-geografičeskih nauk, gornoj i metallurgičeskoj nauki i tehniki. Moskwa: 176-183.
• BOGDANOVA N.G., 1932. Stihi XVIII veka o rudokopnom dele. [W:] Nikol’skij N.K. (red.), Trudy Komissii po drevnerusskoj literature. Leningrad, 1: 231-246.
• BUGROV A., 2012. Ivan Šlatter i ego vklad v razbitie monetnogo dela v Rossii. Bankovskij vestnik. Informacionno-analitičeskij i naučno-praktičeskij žurnal Nacional’nogo banka Respubliki Belarus’, 1: 11-17.
• Dopolnenija k aktam istoričeskim, sobrannye i izdannye arheografičeskoj komissiej (DAI), 1853. Wyd. Tip. II Otdeleniâ Sobstvennoj Ego Imperatorskogo Veličestva Kancelarii. Sanktpeterburg, 5.
• Dopolnenija k aktam istoričeskim, sobrannye i izdannye arheografičeskoj komissiej (DAI), 1857. Wyd. Tip. II Otdeleniâ Sobstvennoj Ego Imperatorskogo Veličestva Kancelarii. Sanktpeterburg, 6.
• Enciklopedičeskij slovar’ Brokgauza i Efrona (ESBE), 1892. Wyd. Semenovskaja Tipolitografija (I.A. Efrona). Sanktpeterburg, 8.
• FEJGINA S.A., 1959. Alandskij congress. Vnešniaja politika Rossii v konce Severnoj vojny. Wyd. Akademiâ Nauk SSSR. Moskwa.
• GAMEL’ I., 1826. Opisanie Tul’skogo oružejnogo zavoda, v istoričeskom i tehničeskom otnošenii. Wyd. Tipografiâ Avgusta Semena. Moskwa.
• GEL’BIG G., 1886. Russkie izbranniki i slučajnye ludi. Russkaja starina, 4: 1-180.
• GERMAN I.F., 1810. Istoričeskoe načertanie gornogo proizvodstva v Rossijskoj Imperii. Wyd. Gornaja Tipografija. Ekaterinburg 1810: č. 1.
• GOLOVŜIKOV K.G., 1881. Rod dvorjan Demidovyh. Wyd. Tip. gub. pravlenija. Jaroslavl’.
• HARITONOV, T.V., 2011. Medeplavil’nye zavody Permskogo kraja (XVII-XIX vv.). Perm’.
• JANIN E.P., 2004. Iz Prikaza Rudnyh del (Aleksej Timofeevič Lihačev-pervyj rossijskij ministr rudokopnyh del). Wyd. IMGRÈ. Moskwa.
• JUHT A.I., 1985. Gosudarstvennaja dejatel’nost’ V.N. Tatiščeva v 20-h-30-h godov XVIII v. Wyd. Nauka. Moskva.
• JURKIN I.N., 2007. Andrej Andreevič Vinius, 1641-1716. Wyd. Nauka. Moskwa.
• JURKIN I.N., 2013a. Demidov, Tatiščev, Berg-i Manufaktur-kollegija: načalo (po materialam kolležskih prigovorov), [W:] Kornilova G.E. (red.), Desjatye Tatiščevskie čtenija. Vserossijskaja konferencija (Ekaterynburg, 21-22 nojabria 2013 g.). Materialy. Ekaterinburg: 60-66.
• JURKIN I.N., 2013b. Šlattery v Berg-kollegii v pervye gody ee suščestvovanija, Petrovskoe vremia v licah: r 400-letiju Doma Romanovyh (1613-2013). [W:] Meščeriakov V.V. & Saverkina I.V. (red.), Materialy naučnoj konferencji. Sankt-Peterburg: 312-324.
• KAFENGAUZ B.B., 1949. Istorija hozâjstva Demidovyh v XVIII-XIX vv. Opyt issledovanija po istorii ural’skoj metalurgii. Wyd. Izdatel’stvo Akademii Nauk SSSR. Moskwa-Leningrad, 1.
• KARELIN V.G., 2008. K istorii rukopisi. «Opisanie ural’skih i sibirskih zavodov. 1734». [W:] Kolosova T.A. (red.) Četvertye Čupinskie kraevedčeskie čtenija: materialy konferencii (Ekaterinburg, 14-15 fewralâ 2008 g.). Ekaterinburg, 40-48.
• KISELEV M.A., 2009. Organizacija i dejatel’nost’ Rudnoj kancelarii v 1715-1718 gg. [W:] Garilov D.V. i in. (red.), Ural industrial’nyj. Bakuninskie čtenija: materialy IX Vseros. nauč. konf., posvjašč. 85-letiju prof. A.V. Bakunina. g. Ekaterinburg, 8-9 okt. 2009 g. Ekaterinburg: t. 2. 51-57.
• KISELEV M.A., 2015. Sozdanie Berg-manufaktur-kollegii v 1718 godu. Vestnik Permskogo universiteta, 4: 39-47.
• KROKOSZ P., 2010. Rosyjskie siły zbrojne za panowania Piotra I. Wyd. Wydawnictwo Arcana. Kraków.
• KROKOSZ P., 2012. Rola rodziny Stroganowów w rozwoju przemysłu solnego w Rosji w XVI-XVIII wieku. Studia i materiały do dziejów żup solnych w Polsce. Wieliczka, 28: 189-241.
• KROKOSZ P., 2014. Solnictwo w carskiej Rosji. Organizacja, technika wydobywcza, handel. Studia i materiały do dziejów żup solnych w Polsce. Wieliczka, 29, 165-214.
• KURLAEV E.A., 2011. K voprosu o formirovanii sistiemy upravlenija gorno-metallurgičeskoj promyšlennoct’ju Rossii i Urala v XVII-pervoj četverti XVIII v. [W:] Šaškov A.T. (red.), Problemy istorii Rossii. Rossija i Zapad v perehodnuju epohu ot srednevekov’ja k novomu vremeni. Ekaterinburg: vyp. 9. 136-143.
• KURLAEV E.A., 2016. Dejatelnost’ V.N. Tatiščeva i I.F. Bilera po vozroždeniju vyplavki medi v Kungurskom uezde. Vestnik Permskogo universiteta. Serija Istoria, 1: 96-102.
• LORANSKIJ A.M., 1900. Kratkij istoričeskij očerk administrativnyh učreždenij gornogo vedomstva v Rossii 1700-1900 gg. Wyd. Tip. Inženera G.A. Bernštejna. Sankt-Peterburg.
• LUBOMIROV P.G., 1937. Očerki po istorii metallugičeskoj i metalloobrabatyvajuščej promyšlennosti v Rossii (XVII, XVIII i nač. XIX vv.). Grografičeskoe razmeščenie metallopromyšlennosti. Wyd. Socekgiz. Leningr. otd-nie. Moskva-Leningrad.
• MANIN V.A., 2011. Sistematizacija gornozavodskogo zakonodatel’stva i organizacija upravlenija gornoj otrasl’ju v načale XVIII veka. Pravo. Zakonodatel’stvo. Ličnost’. Naučnyj žurnal, 2, 35-41.
• MANIN V.A., 2016. O forme i meste gornozavodskogo zakonodatel’stva v sisteme prava Rossijskogo gosudarstva v XVI-pervoj poloviny XVIII vv. Vestnik Saratovskoj gosudarstvennoj juridičeskoj akademii, 2: 80-85.
• MATVEJČUK A., 2014. Po zavetam Petra Velikogo. Stranicy istorii rossijskogo gornotehničeskogo obrazovania. Social’noe partnerstvo, 3, 82-87.
• Metallurgičeskie zavody Urala XVII-XX vv. Enciklopedija (MZU), 2001. Wyd. Izdatel’stvo «Akademkniga» Ekaterinburg.
• MILLER G.F., 1937. Istorija Sibiri. Priloženija. Wyd. Izdatel’stvo Akademii Nauk SSSR. Moskva-Leningrad.
• MOŠENSKIJ S.Z., 2015. Meždu Londonom i Parižem. Rynok cennych bumag industrial’noj epohi. Wyd. Minstrid Media. Hampton.
• NAZAREVSKIJ S.V., 1893. Blagotvoritel’naja dejatel’nost’ roda Demidovyh. Wyd. Tip. Ministerstva Vnutrennih Del. Sankt-Peterburg.
• Polnoe sobranije zakonov Rosskijskoj Imperii (PSZRI), 1830. Wyd. Tip. II Otdeleniâ Sobstvennoj Ego Imperatorskogo Veličestva Kancelarii. Sanktpeterburg, t. 5.
• Polnoe sobranije zakonov Rosskijskoj Imperii (PSZRI), 1830. Wyd. Tip. II Otdelenija Sobstvennoj Ego Imperatorskogo Veličestva Kancelarii. Sanktpeterburg, t. 6.
• Polnoe sobranije zakonov Rosskijskoj Imperii (PSZRI), 1830. Wyd. Tip. II Otdelenija Sobstvennoj Ego Imperatorskogo Veličestva Kancelarii. Sanktpeterburg, t. 7.
• Polnoe sobranije zakonov Rosskijskoj Imperii (PSZRI), 1830. Wyd. Tip. II Otdelenija Sobstvennoj Ego Imperatorskogo Veličestva Kancelarii. Sanktpeterburg, t. 10.
• Polnoe sobranije zakonov Rosskijskoj Imperii (PSZRI), 1830. Wyd. Tip. II Otdelenija Sobstvennoj Ego Imperatorskogo Veličestva Kancelarii. Sanktpeterburg, t. 11.
• Polnoe sobranije zakonov Rosskijskoj Imperii (PSZRI), 1830. Wyd. Tip. II Otdelenija Sobstvennoj Ego Imperatorskogo Veličestva Kancelarii. Sanktpeterburg, t. 21.
• Polnoe sobranije zakonov Rosskijskoj Imperii (PSZRI), 1830. Wyd. Tip. II Otdeleniâ Sobstvennoj Ego Imperatorskogo Veličestva Kancelarii. Sanktpeterburg, t. 25.
• Polnoe sobranije zakonov Rosskijskoj Imperii (PSZRI), 1830. Wyd. Tip. II Otdeleniâ Sobstvennoj Ego Imperatorskogo Veličestva Kancelarii. Sanktpeterburg, t. 31.
• PORTAL R., 1950. Ural v XVIII veke. Wyd. Institut d’tudes slaves. Paris.
• ROMANOV V.N., 2015. Pervye russkie gornopromyšlenniki. Gornyj informcionno-analitičeskij bjulleten’. (Naučno-tehničeskij žurnal), 3: 327-332.
• ru.wikipedia.org/wiki/ История_Екатеринбурга-witryna internetowa Wikipedia, hasło Istorija Jekaterynburga (dostęp: maj 2019).
• ru.wikipedia.org/wiki/Брюс,_Яков_Вилимович-witryna internetowa Wikipedia, hasło Jakow Wiliamowicz Brius (dostęp: maj 2019).
• ru.wikipedia.org/wiki/Екатеринбург-witryna internetowa Wikipedia, hasło Jekaterynburg (dostęp: maj 2019).
• ru.wikipedia.org/wiki/История_Екатеринбурга-witryna internetowa Wikipedia, hasło Historia Jekaterynburga (dostęp: maj 2019).
• ru.wikipedia.org/wiki/Тульский_оружейный_завод-witryna internetowa Wikipedia, hasło Tulski Zakład Zbrojeniowy (dostęp: maj 2019).
• Russkij biografičeskij slovar’ (RBS), 1900. Wyd. Tipografija Glavnogo Upravlenija Udelov. Sanktpetersburg, t. 2.
• Russkij biografičeskij slovar’ (RBS), 1910. Wyd. Tip. Impieratorskoj Akademii Nauk. Moskva, t. 15 (Pritvic-Rejs).
• Russkij biografičeskij slovar’ (RBS), 1914. Wyd. Tip. G. Lissnera i D. Sovko. Moskva, t. 4 (Gaag-Gebel’).
• Russkij biografičeskij slovar’ (RBS), 1914. Wyd. Tip. G. Lissnera i D. Sovko. Moskva, t. 10 (Labzina-Lâšenko).
• SERCZYK W.A., 1973. Piotr I Wielki. Wyd. Zakład Narodowy imienia Ossolińskich Wydawnictwo. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• SPASSKIJ G.I., 1833. Žizneopisanie Akinfija Nikitiča Demidova, osnovatela mnogich gornyh zavodov, coctavlennoe iz aktov, sohranivšihsa u ego naslednikov i iz drugih svedenij. Wyd. Tip. Vdovy Pljušar s synom. Sankt-Peterburg.
• VVIEDENSKIJ A.A., 1962. Dom Stroganovyh v XVI-XVII vekah. Wyd. Izdatel’stvo social’no-èkonomičeskoj literatury. Moskwa.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).