Dopływy wody do olkuskich kopalń rud cynku i ołowiu w ujęciu historycznym

• Autorzy: Motyka J. , Adamczyk Z. , Juśko K.

Warianty tytułu

EN

The historical view of the water inflows to the Olkusz zinc and lead mines (SW Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Złoża rud cynku i ołowiu w rejonie olkuskim zalegają w węglanowych skałach triasowych, tworzących zbiornik wód podziemnych typu porowo-szczelinowo-krasowego. Dopływy do wyrobisk górniczych, drążonych w takich skałach są zazwyczaj bardzo duże. Początki drenażu górniczego omawianych złóż sięgają XV wieku, kiedy wykonano odwadniające je sztolnie. Sumaryczny dopływ wody do tych sztolni sięgał około 100 m3/min. Sztolnie przestały odwadniać górotwór w drugiej połowie XX wieku, po przejęciu wody przez kopalnie „Bolesław”, „Olkusz” i „Pomorzany” na poziomach odwadniających odpowiednio 60, 100 i 130 m poniżej powierzchni terenu. Aktualnie odwadniane jest także złoże „Olkusz-Podpoziom” na głębokości około 130 m. Maksymalne dopływy wody do wyrobisk tych kopalń mieściły się w przedziale od około 30 m3/min (złoże „Olkusz-Podpoziom”) do około 300 m3/min (kopalnia „Pomorzany”). Wielkości dopływów wody do olkuskich kopalń rud cynku i ołowiu są uwarunkowane przede wszystkim charakterem skał otaczających. Zmienność dopływów wody do poszczególnych kopalń zależy od stadium ich rozwoju oraz od wzajemnego wpływu. Wyrobiska odwadniające najgłębszej kopalni „Pomorzany” przejęły większość dopływu wody do kopalni „Bolesław” i niewielką część wody dopływającej do kopalni „Olkusz”, a odwadniane złoża „Olkusz-Podpoziom” zredukowały niemal do połowy dopływ wody do kopalni „Olkusz”. Wielkość dopływu wody zależy także od wysokości opadów atmosferycznych, ale jest to widoczne w przypadku zjawisk ekstremalnych.

EN

Zinc and lead ore deposits in the Olkusz region cover carbonate triassic rocks, which form the ground water reservoir of the porous-fissured-karst type. Inflows to the excavations carved in this kind of rocks are usually very large. The beginnings of the mining drainage are dated back to the XV century, when draining adits were created. The cumulative inflow of water to the adits reached about 100 m3/min. The adits stopped to perform their draining function in the second half of the XX century, after the water was taken over by “Bolesław”, “Olkusz” and “Pomorzany” mines on the drainage levels of 60, 100 i 130m below the ground surface. Currently, also the “Olkusz-Podpoziom” deposit is being drained on the depth of about 130m. The critical inflows to these excavations were in the range from about 30 m3/min (“Olkusz-Podpoziom deposit”) to about 300 m3/min (“Pomorzany” mine). The size of inflows to the zinc and lead ore mines in the Olkusz region is conditioned in the first place by the nature of the surrounding rocks. The variability of water inflows to the mines is dependent on the phase of their development and their mutual influences. Drain workings of the deepest mine “Pomorzany” have captured most of the water flow to the “Bolesław” mine and a small part of water flow to the “Olkusz” mine. Drainage of the “Olkusz-Podpoziom” deposit has reduced almost by half the water inflow to the “Olkusz” mine. The size of water inflow depends also on the amount of the precipitation, but it is noticeable in the case of extreme weather phenomena.

Słowa kluczowe

PL

wody podziemne; dopływy; górnictwo rud cynku i ołowiu; Olkusz

EN

ground waters; inflows; zinc and lead ores mining; Olkusz

• Wydawca: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa
• Czasopismo: Przegląd Górniczy
• Rocznik: 2016
• Tom: T. 72, nr 6
• Strony: 49--58
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz.,fot., rys., wykr.

Twórcy

autor

Motyka J.

• AGH w Krakowie

autor

Adamczyk Z.

• ZGH Bolesław S.A

autor

Juśko K.

• AGH w Krakowie

Bibliografia

• 1. Adamczyk A.F., Wilk Z.: Rejon olkuski. Problemy wodne w trakcie eksploatacji złóż. W: Z. Wilk, T. Bocheńska (red.) – Hydrogeologia polskich złóż kopalin i problemy wodne górnictwa, t.2. AGH Uczeln. Wyd. Nauk.-Dydakt., Kraków 2003, s.279-289.
• 2. Adamczyk Z.: Motyka J.: Rozwój dopływów wody do kopalń rud cynku i ołowiu w rejonie Olkusza. „Przegląd Geologiczny”, 2000 48, 2, s. 171-175.
• 3. Adamczyk Z., Motyka J.: Wpływ wysokich opadów w lipcu 1997 roku na zawodnienie olkuskich kopalń rud cynku i ołowiu. Prace Nauk. UŚl., 1922, Kras i speleologia, 10 (XIX), 2000, s. 45-66.
• 4. Górnisiewicz S.: Z dziejów górnictwa i hutnictwa w Bukownie. „Rudy i Metale Nieżelazne” 1975, 20, 6, s. 323-327.
• 5. Haładus A., Motyka J., Szczepański A., Wilk Z.: Prognozowanie metodą modelowania analogowego dopływów wód do kopalń pracujących w skałach szczelinowo – krasowych. „Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego” 1978, 48, 3/4, s. 559-587.
• 6. Kosiński W.: Kopalnie olkuskie – ich przeszłość i przyszłość. Pam. Fizjogr., 2, 1882, s. 124-133.
• 7. Łabęcki H.: Górnictwo w Polsce, t. 2, Warszawa 1841.
• 8. Molenda D.: Zarys historii górnictwa w powiecie olkuskim. W: Krygier E., Molenda D., Saładziak A. – Katalog zabytków budownictwa przemysłowego w Polsce. T. III, z. 4, cz. 1. Wyd. PAN, 1971, s. 13-31.
• 9. Przesmycki P.: Monografia przyrodnicza powiatu olkuskiego. „Przegląd Górniczo-Hutniczy” 1929, 21, 19-20, s. 495-511.
• 10. Wilk Z., Motyka J., Niewdana J.: Charakterystyka i klasyfikacja przejawów wody w wyrobiskach kopalni pracującej w szczelinowo-krasowym poziomie wodonośnym. Zesz. Nauk. AGH, „Geologia” 1977, 14, s. 43-62.
• 11. Wilk Z., Motyka J.: Kontakty hydrauliczne między poziomami wodonośnymi w olkuskim rejonie kopalnictwa rud. „Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego” 1977, 47, 1, s. 115-143.
• 12. Wilk Z., Adamczyk A.F., Biernacki J., Motyka J.: Wykształcenie strefy uskoku Pomorzan i jego hydrogeologiczna charakterystyka. „Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego” 1977, 48, 3, s. 459-481.
• 13. Zuber K., Wilk Z.: Olkuski rejon złożowy. Stan hydrogeologicznego rozpoznania złóż. W: A. Rożkowski, Z. Wilk (red.) – Warunki hydrogeologiczne złóż rud cynku i ołowiu regionu śląsko-krakowskiego. Prace Inst. Geol., Wyd. Geol. Warszawa 1980, s. 146-151.
• 14. Żukowski W.: Kilka wiadomości i danych odnośnie wydobywania kruszców ołowiu i cynku w dawnych kopalniach olkuskich. „Przegląd Górniczy” 1946, nr 2, s. 127-137.