Najstarsze punkty triangulacyjne na obszarze Polski - pruski łańcuch triangulacyjny „Śląsk – Pomorze”, Część 1

• Autorzy: Bujakowski Kazimierz , Banasik Piotr

Warianty tytułu

EN

The oldest triangulation points on the territory of Poland - the Prussian triangulation chain "Silesia - Pomerania" , Part 1

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przeanalizowano historię najstarszych punktów geodezyjnych wchodzących w skład łańcuchów triangulacyjnych zakładanych w pierwszej połowie XIX wieku. Na podstawie dostępnych źródeł pruskich i Katalogu Punktów Trygonometrycznych ustalono współrzędne 23 punktów znajdujących się w łańcuchu Śląsk-Pomorze. Łańcuch ten, zakładany w latach 1827-1853, podlegał w latach późniejszych modernizacjom uwzględniającym nowe narzędzia pomiarowe i sposoby opracowania danych. W wyniku przeprowadzonych obliczeń wykazano, że spośród 23 badanych punktów można wskazać grupę 14 punktów łącznych, dla których błąd transformacji współrzędnych z dawnego układu pruskiego Rauenberg do obecnego układu PL-ETRF89 wyniósł mt = 0.65m. Wśród zidentyfikowanych najstarszych punktów geodezyjnych, które dotrwały do epoki pomiarów satelitarnych GPS, są również punkty z sieci POLREF. W wyniku współcześnie realizowanych prac inwestycyjnych wiele z takich punktów geodezyjnych zostaje bezpowrotnie zniszczonych. Dlatego zidentyfikowane najstarsze punkty geodezyjne powinny podlegać szczególnej ochronie, gdyż stanowią dziedzictwo techniczne poprzednich pokoleń i świadczą o wkładzie geodetów w rozwój gospodarczy tych terenów. Mogą one także stanowić lokalne atrakcje turystyczne opisane w lokalnych informatorach, zostać zaznaczone monumentami lub okolicznościowymi tablicami.

EN

The paper analyzes the history of the oldest geodetic points included in triangulation chains established in the first half of the 19th century. Based on available Prussian sources and the Trigonometric Points Catalog, the coordinates of 23 points located in the Silesia-Pomerania chain were determined. This chain, established in 1827-1853, was subject to modernization in later years taking into account new measuring tools and methods of data processing. As a result of the calculations, it was shown that among the 23 surveyed points, a group of 14 joint points could be identified, for which the error of coordinate transformation from the former Prussian Rauenberg system to the current PL-ETRF89 system was mt = 0.65m. Ten of these points have remained stable to the present day (7 ground points, 3 points on church towers). Among the identified oldest geodetic points that have survived into the era of GPS satellite measurements are also points from the POLREF network. As a result of contemporary investment works, many of such geodetic points are irretrievably destroyed. Therefore, the identified oldest geodetic points should be subject to special protection, as they represent the technical heritage of previous generations and testify to the contribution of surveyors to the economic development of these areas. They can also be local tourist attractions described in local guidebooks, be marked with monuments or commemorative plaques.

Słowa kluczowe

PL

najstarsze sieci triangulacyjne; identyfikacja punktów sieci

EN

oldest triangulation networks; identification of network points

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przegląd Geodezyjny
• Rocznik: 2023
• Tom: R. 95, nr 5
• Strony: 16--18
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz., rys.

Twórcy

autor

Bujakowski Kazimierz

• Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii-Środowiska Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie

• https://orcid.org/0000-0001-8905-1389

autor

Banasik Piotr

• Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii-Środowiska Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie

• https://orcid.org/0000-0002-3604-4019

Bibliografia

• [1] Banasik P. Bujakowski K., 2018: Najstarsze sieci geodezyjne w Polsce – sieć triangulacyjna na obszarze Staropolskiego Okręgu Przemysłowego, Roczniki Geomatyki T.16. z.3(82) str. 159-174,
• [2] Die Königlich preussische Landes-Triangulation - Erster Theil 1866,
• [3] Die Königlich preussische Landes-Triangulation - Erster Theil. Zweite Vermehrte Auflage,1870,
• [4] Die Königlich preussische Landes-Triangulation - Dritter Theil. 1876,
• [5] Die Königlich preussische Landes-Triangulation - Elfter Theil. 1886,
• [6] Die Königlich preussische Landes-Triangulation - Funfter Theil. 1893,
• [7] Ernst J., Hiermanseder M., Konig H., Lises A., MansBerger R., Navratil G., Scharr K., Tucci G., Twardoch C., Waldhausl P., 2022: The Network of Boundaries and its Monuments, Austrian Society for Surveying and Geoinformation, Vienna,
• [8] GEONET 2006 system geodezyjny – opis funkcjonalny (www.geonet.net.pl),
• [9] Góral W., Banasik P., Kudrys J., Skorupa B., 2008: Współczesne metody wykorzystania GPS w geodezji, UWN-D AGH, Kraków,
• [10] Gradmessung in Ostepreufsen und ihre Verbindung mit Preufsischen und Russischen Dreiecksketten, Berlin, 1838,
• [11] https://pl.frwiki.wiki/wiki/Arc_g%C3%A9od%C3%A9sique_de_Struve,
• [12] http://www.skarzysko.com.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&menu=47&strona=1&sub=13),
• [13] https://www.wikiwand.com/pl/Punkt_triangulacyjny,
• [14] Kosiński W., 1959: Historia triangulacji w Polsce – część I i II. Przegląd Geodezyjny Nr 1 i Nr 2 z 1959,
• [15] Kryński S., 1950: Rys historyczny pomiarów podstawowych, Przegląd Geodezyjny Nr 9_10 z 1950 r.,
• [16] Kryński S., 1970: Z dziejów triangulacji na ziemiach Polski, Triangulacja pruska 1832 – 1914,Studia i materiały z dziejów nauki polskiej, Seria C, Historia nauk matematycznych fizyko-chemicznych i geologiczno-geograficznych, Zeszyt 14, PWN Warszawa 1970,
• [17] Michałowski J. i Sikorski T., 1932: Katalog punktów trygonometrycznych. Biblioteka Służby Geograficznej, T8, Warszawa, 1932,
• [18] Pachuta A., Reinhold A., 2012: Historyczny punkt Saksońskiej Sieci Triangulacyjnej w Działoszynie, Przegląd Geodezyjny 1/2012,
• [19] Schmidt R., Die preußische Dreieckskette vom Rhein über Schlesien nach Memel 1817 – 1834, München : Verl. der Bayerischen Akad. der Wiss., 2007.
• [20] Torge W., Geschichte der Geodäsie in Deutschland, De Gruyter, 2011.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).