Housing in the Polish countryside (ruralist's reflections)

• Autorzy: Mełges H.

Identyfikatory

DOI

10.4467/2353737XCT.15.004.3749

Warianty tytułu

PL

Budownictwo mieszkaniowe na polskiej wsi (refleksje ruralisty)

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

This article presents the issue of housing construction in the Polish countryside in a synthetically treated historical aspect (until 1939) and seven phases after 1945 distinguished by the author. The author’s observations and assertions are based on knowledge of the subject (and many years of research) in relation to construction in Lesser Poland. The seven parts (sections) cover the critical description of the phenomena connected with rural housing, in particular processes of dispersion (entropy) in the management of rural space and far-reaching aesthetic disorders, both landscape and conceptual-functional (in terms of technical infrastructure and social costs). The article justifies the thesis of a significant and sometimes decisive (often negative) impact of land reform (Decree PCNL 1944), and two great political transformations (1944–1948, i.e. the introduction of real socialism, and return to a market economy and democratic system after 1989) on the construction. The considerations are accompanied by reflections of a general nature by researcher of rural planning and architecture and designer of many architectural objects.

PL

Artykuł przybliża problematykę budownictwa mieszkaniowego na polskiej wsi w syntetycznie potraktowanym aspekcie historycznym (do 1939 r.) i w siedmiu wyodrębnionych przez autora fazach po roku 1945. Swoje obserwacje i konstatacje autor opiera na znajomości przedmiotu (i wieloletnich badaniach) w odniesieniu do tego budownictwa na terenie województwa małopolskiego. W siedmiu częściach (podrozdziałach) ujmuje krytyczny opis zjawisk towarzyszących budownictwu wiejskiemu, w szczególności procesy rozproszenia (entropii) w gospodarowaniu przestrzenią wiejską oraz daleko idące zaburzenia estetyczne, krajobrazowe i koncepcyjno-funkcjonalne (w kontekście infrastruktury technicznej i kosztów społecznych). Uzasadnia przy tym tezę o znaczącym, a niekiedy decydującym (i nierzadko negatywnym) wpływie na to budownictwo reformy rolnej (dekret PKWN z 1944 r.) oraz dwóch wielkich transformacji ustrojowych (1944–1948 r., czyli wprowadzenia realnego socjalizmu, oraz po 1989 r. powrotu do gospodarki rynkowej i ustroju demokratycznego). Rozważaniom towarzyszą refleksje natury ogólnej badacza przedmiotu z zakresu planowania i architektury wsi oraz praktyka-projektanta wielu obiektów architektonicznych.

Słowa kluczowe

EN

architecture; planning; rural planning; rural construction; wood construction; space; region; house; cottage; farm; building materials; agricultural reform; phases; transformation

PL

architektura; planowanie przestrzenne; ruralistyka; budownictwo wiejskie; budownictwo drewniane; przestrzeń; region; dom; chałupa; zagroda; materiały budowlane; reforma rolna; fazy; transformacja

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Czasopismo Techniczne. Architektura
• Rocznik: 2015
• Tom: Y. 112, iss. 1-A
• Strony: 83--108
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., fot.

Twórcy

autor

Mełges H.

• Division of Rural Architecture and Planning, Institute of City and Regional Planning, Faculty of Architecture, Cracow University of Technology

Bibliografia

• [1] Czajkowski J., Dom drewniany w Polsce. Tysiąc lat historii, Kraków 2011.
• [2] Ciołek G., Regionalizm w budownictwie wiejskim w Polsce, t. 1, Kraków 1984, 144–163.
• [3] Tłoczek I., Chałupy polskie, Warszawa 1958.
• [4] Polski Atlas Etnograficzny, Z. I–IV, Wrocław–Warszawa 1964–1972.
• [5] Pokropek M., Budownictwo ludowe w Polsce, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1976.
• [6] Tłoczek I., Dom mieszkalny na polskiej wsi, PAN, Warszawa 1985.
• [7] Reinfuss R., Orawski dom z wyżką, „Polska Sztuka Ludowa”, Kraków 1950.
• [8] Matlakowski Wł., Budownictwo ludowe na Podhalu, Wydział Wydawniczego Stowarzyszenia Bratniej Pomocy Studentów Wydziału Politechniki A.G. w Krakowie, Kraków 1948.
• [9] Chowaniec M., Zarys rozwoju budownictwa zagrodowego w Polsce, Politechnika Krakowska, Zeszyt Naukowy nr 8, Kraków 1967.
• [10] Chowaniec M., Kierunki rozwoju form przestrzennych osadnictwa wiejskiego w Polsce, Zeszyty Naukowe Politechniki Krakowskiej Nr 11, Kraków 1963.
• [11] Tworkowski St., Piaseczno – wieś doświadczalna, Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, Międzyuczelniany Zakład Podstawowych Problemów Architektury, Urbanistyki i Budownictwa [Ministry of Higher Education, Intercollegate Department of Fundamental Architecture, Urban Planning and Construction], Materiały i Studia, Seria III, Zagadnienia Przebudowy Wsi, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1966.
• [12] Mełges M., Dachy w budynkach mieszkalnych jako główne wyróżniki przynależności regionalnej, [w:] Architektura ziem górskich wczoraj – dziś – jutro, Międzynarodowa Konferencja Naukowa Instytutu Architektury i Urbanistyki Podhalańskiej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Targu 12–13 grudnia 2008 r., Nowy Targ 2011.
• [13] Żurawski J., O budowie formy architektonicznej, Arkady, Warszawa 1962.
• [14] Rusiński W., Rozwój gospodarczy ziem polskich, Książka i Wiedza, Warszawa 1963.