Przemiany architektoniczno-krajobrazowe wsi karpackiej na przykładzie Komańczy

• Autorzy: Bielawka S.

Warianty tytułu

EN

Architectural and landscape tranformations of the carpathian village on the example of Komańcza

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W niniejszym artykule autor dokonuje analizy i śledzi procesy osadnicze kształtujące wieś karpacką w ciągu stuleci. Dokonuje przy tym oceny tychże procesów oraz wartościowania powstających w kolejnych etapach przestrzeni. Chodzi tu głównie o wartości krajobrazowe, ekologiczne, przestrzenne oraz architektoniczne, charakteryzujące dawną i dzisiejszą wieś karpacką. Procesy zachodzące współcześnie w regionie bieszczadzkim, który jest wciąż jednym z przyrodniczo najcenniejszych obszarów Polski, powodują niepokój wielu środowisk związanych z ochroną krajobrazowo-kulturową tego regionu. Brak spójnych działań ochronnych powoduje, że z roku na rok rejon ten drastycznie, często niekorzystnie, zmienia swój charakter. W celu głębszej i bardziej szczegółowej analizy zagadnienia, autor skupił się na rejonie Komańczy, która jest typową dla łemkowszczyzny wsią karpacką. Śledząc zmienność procesów osadniczych w jej rejonie, czyni on obserwacje obrazujące przemiany całego regionu.

EN

The paper analyses the settlement processes shaping the Carpathian village over the centuries. The author attempts to evaluate the processes and spaces that have been developed in the successive stages. This refers primarily to the value of landscape, ecological, spatial and architectural forms, which are characteristic for both the old and the contemporary Carpathian village. The processes occurring presently in the Bieszczady region, which is one of the most valuable natural areas of Poland, cause much concern among many groups engaged in the landscape and culture protection of the region. The lack of consistent protective measures results in the situation in which this region has been drastically losing its unique character, year by year. Therefore, in order to discuss the present problem in details, the author has focused on the area of Komańcza, which is one of the typical Carpathian Lemko village. Analysing the changes in settlement processes in the district, the author formulates observations concerning transformations occurring in the entire region.

Słowa kluczowe

PL

wieś karpacka; planowanie przestrzenne; architektura; krajobraz wsi

EN

Carpathian village; planning; architecture; countryside landscape

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Czasopismo Techniczne. Architektura
• Rocznik: 2011
• Tom: R. 108, z. 5-A
• Strony: 3--17
• Opis fizyczny: Bibliogr. 22 poz., il.

Twórcy

autor

Bielawka S.

Bibliografia

• [1] Ciołek G., Regionalizm w Budownictwie, Kraków 1984.
• [2] Ciołek G., Regionalizm w Budownictwie, Kraków 1984.
• [3] Czajkowski J., Budownictwo ludowe w Karpatach w XVI-XIX w., Sanok 1988.
• [4] Czajkowski J., Studia nad Łemkowszczyzną, Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, Sanok 1999.
• [5] Czerwiński T., Budownictwo ludowe w Polsce, Muza SA, Warszawa 2006.
• [6] Grzesik W., Traczyk T., Od Komańczy do Bartnego, Warszawa 1992.
• [7] Górnisiewicz B., Geneza, rozwój i prognozowanie wiejskich układów osadniczych, Kraków 1999.
• [8] Konopka M. (red.), Każde miejsce opowiada swoją historię, czyli rzecz o dziedzictwie wiejskim, Poznań 2001.
• [9] Kowicki M., Wieś przyszłości jako alternatywa osadnicza miasta, Politechnika Krakowska, Kraków 1997.
• [10] Kowicki M., Współczesna agora, Politechnika Krakowska, Kraków 2003/2004; Kwestionariusz w sprawie badań środowiskowych z 13 czerwca 1939 r. - Komańcza, powiat Sanok, Muzeum Historyczne w Sanoku, Komańcza 1939.
• [11] Misiło E., Akcja Wisła. Dokumenty, Archiwum Ukraińskie, Warszawa 1993, 350.
• [12] Patoczka P., Ochrona i kształtowanie krajobrazu - operat do planu ochrony Bieszczadzkiego Parku Narodowego - Spraw. Pos. Komis. Nauk. PAN, t. 38, nr 1, Kraków 1994.
• [13] Patoczka P., Ekologia krajobrazu Bieszczadów Zachodnich [w:] A. Kowalczyk, Zastosowanie ekologii krajobrazu w ekorozwoju, UW, Warszawa 1997.
• [14] Patoczka P., Próba zachowania tradycji budownictwa w Bieszczadach [w:] Ekologia społeczna - psychologiczne i środowiskowe uwarunkowania postaw, Stow. Ekopsychologia, Kraków 2004.
• [15] Rączka W. (red.), Wieś - negatywną czy pozytywną alternatywą miasta, Politechnika Krakowska, Kraków 1994.
• [16] Szcześniak A.B., Szota W.Z., Droga donikąd. Działalność organizacji ukraińskich nacjonalistów i jej likwidacja w Polsce, MON, Warszawa 1973; Teki Schneidra - Spis konkrypcyjny, Cyrkuł Sanocki 1816, sygn. 1839, AP Kraków o. Wawel.
• [17] Tłoczek I., Polskie budownictwo drewniane, Wrocław 1980.
• [18] Tłoczek I., Dom mieszkalny na polskiej wsi, Warszawa 1985.
• [19] Sulimierski F., Chlebowski B., Walewski W. (red.), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 4, Warszawa 1883.
• [20] Wojewódzkie Biuro Planowania Przestrzennego w Krośnie, Studium Uwarunkowań i Kierunków Rozwoju Gminy Komańcza, UG Komańcza, Komańcza 1994.
• [21] Wolski J., Kierunki zmian krajobrazu okolic bieszczadzkiej wsi Caryńskie [w:] Roo-Zielińska E., Solon J. (red.) Między geografią i biologią - badania nad przemianami środowiska przyrodniczego, Prace Geograficzne 179, Warszawa 2001.
• [22] Wolski J., Przekształcenia krajobrazu wiejskiego Bieszczadów Wysokich w ciągu ostatnich 150 lat, Prace Geograficzne 214, Warszawa 2007.