Natural valuation of the Polish marine areas (Baltic) based on phytobenthos

• Autorzy: Brzeska-Roszczyk P. , Kruk-Dowgiałło L.

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0012.8019

Warianty tytułu

PL

Waloryzacja przyrodnicza polskich obszarów morskich (Bałtyk) na podstawie fitobentosu

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The aim was to develop a method for assessing the natural values of the Polish marine areas (PMA), excluding coastal lagoons, based on phytobenthos. The valuation method includes 4 criteria which refer to the qualitative and quantitative structure of phytobenthos. The method was tested at the stony bottom overgrown with macroalgae – in the coastal zone, near the localities of Ustka, Poddąbie and Rowy. The assessment showed that the most valuable was the boulder area in the vicinity of Rowy, due to the presence of macroalgae communities with 5 rare and 3 protected species. The least valuable was the stony bottom near Ustka, with small amounts of macroalgae and 1 protected species. The natural values were classified into four classes and presented on map, what is very important from the practical point of view, especially when consider areas designated for future investments. The map with natural values distribution was created on the layers of surface sediments, which were developed on the basis of sonar and bathymetric data. The use of these data allowed the precise delineation of subareas with different natural values. The natural valuation method presented in this article is a relatively simple tool that can be applied to determine the areas valuable in terms of phytobenthos in PMA.

PL

Celem artykułu było opracowanie metody oceny walorów przyrodniczych polskich obszarów morskich (POM), z wyłączeniem zalewów przymorskich, na podstawie fitobentosu. Metodę waloryzacji oparto na 4 kryteriach, uwzględniających strukturę jakościowo-ilościową fitobentosu. Metodę przetestowano waloryzując makroglony dna kamienistego, występujące w strefie przybrzeżnej otwartego morza, w pobliżu miejscowości: Ustka, Poddąbie i Rowy. Z przeprowadzonej oceny wynika, że najcenniejszym obszarem było głazowisko w okolicy miejscowości Rowy, z uwagi na występowanie zbiorowisk makroglonów oraz obecność 5 gatunków rzadkich i 3 gatunków chronionych. Najmniej cennym – dno kamieniste przy Ustce, gdzie wśród znikomych ilości makroglonów występował 1 gatunek chroniony. Ważnym dla praktycznego zastosowania tej metody oceny walorów przyrodniczych, np. w rejonach przeznaczonych pod różnego rodzaju inwestycje, jest możliwość przedstawienia jej w czterostopniowej skali w postaci mapy cenności przyrodniczej, dla której jako podkład wykorzystano mapę osadów, opracowaną na podstawie danych sonarowych i batymetrycznych. Wykorzystanie tych danych pozwoliło na dokładne wydzielenie podobszarów o różnej cenności przyrodniczej. Opracowana i zaprezentowana w niniejszym artykule metoda waloryzacji przyrodniczej jest stosunkowo prostym narzędziem mogącym mieć zastosowanie do określenia rejonów cennych przyrodniczo w POM.

Słowa kluczowe

EN

macroalgae; criteria; map of natural values; coastal zone

PL

makroglony; kryteria waloryzacji; mapa cenności przyrodniczej; strefa przybrzeżna

• Wydawca: Instytut Morski w Gdańsku
• Czasopismo: Biuletyn Instytutu Morskiego w Gdańsku
• Rocznik: 2018
• Tom: Vol. 33, No. 1
• Strony: 204--211
• Opis fizyczny: Bibliogr. 39 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Brzeska-Roszczyk P.

• Department of Aquatic Ecology, Maritime Institute in Gdańsk, Poland

autor

Kruk-Dowgiałło L.

• Department of Aquatic Ecology, Maritime Institute in Gdańsk, Poland

Bibliografia

• [1] Andrulewicz E., Kruk-Dowgiałło L., Osowiecki A., (2004). Phytobenthos and macrozoobenthos of the Slupsk Bank stony reefs, Baltic Sea. Hydrobiologia 514: 163–170.
• [2] Barańska A., Brzeska-Roszczyk P., Dziaduch D., Gorczyca M., Kruk-Dowgiałło L., Kuczyński T., Lemieszek A., Olenycz M., Osowiecki A., Pieckiel P., Tarała A., Zaboroś I., Dzierzbicka-Głowacka L., (2016). Zbadanie różnorodności biologicznej trzech typów siedlisk strefy przybrzeżnej otwartej części polskiego wybrzeża, Instytut Morski w Gdańsku, Wydawnictwa Wewnętrzne Instytutu Morskiego w Gdańsku Nr 7056, p. 250.
• [3] Biesiadka E., Nowakowski J. J. (eds.), (2013). Ocena oddziaływania na środowisko I monitoring. Poradnik metodyczny i przewodnik do zajęć terenowych. Wydawnictwo Mantis, Olszyn, p. 420.
• [4] Blomqvist M., Krause-Jensen D., Olsson P., Qvarfordt S., Wikström S.A., (2012). Potential eutrophication indicators based on Swedish coastal macrophytes. Waterbody Assessment Tools for Ecological Reference conditions and status in Sweden, Report no. 2012:2. Deliverable 3.2-1, Havsmiljöinstitutet/Swedish Institute for the Marine Environment, p. 72.
• [5] Brzeska P., (2009). Mapowanie zasięgu występowania makroglonów w północnozachodniej części Ławicy Słupskiej oraz strefy przybrzeżnej pomiędzy Stilo a Ustką w kontekście planowania przestrzennego polskich obszarów morskich. Praca wykonana ze środków finansowych przeznaczonych na działalność statutową decyzja MNiSzW. Wydawnictwa Wewnętrzne Instytutu Morskiego w Gdańsku Nr 6483, Gdańsk, p. 30.
• [6] Brzezińska A., Cichowska D., Ciesielski P., Damaszke M., Edut J., Gajewski J., Gajewski L., Gajewski Ł., Gajewski P., Hac B., Koszałka J., Kubacka M., Makurat K., Nowak J., Nowak K., Rudowski S., Szefler K., Wnuk K., Zelewska I., (2013). Monitoring strefy brzegowej południowego Bałtyku w granicach administracyjnych Urzędu Morskiego w Słupsku. Wykonanie pomiarów batymetrycznych i sonarowych w strefie głębokowodnej KM 175,4 – KM 345,4, Wydawnictwa Wewnętrzne Instytutu Morskiego w Gdańsku Nr 6850.
• [7] Christie H., Norderhaug K.M., Fredriksen S., (2009). Macrophytes as habitat for fauna, Mar. Ecol. Prog. Ser. 396: 221–233.
• [8] Derous S., Agardy T., Hillewaert H., Hostens K., Jamieson G., Lieberknecht L., Mees J., Moulaert I., Olenin S., Paelinckx D., Rabaut M., Rachor E., Roffl J., Willem E., Stienen M., van der Wal J. T., van Lancker V., Verfaillie E., Vincx M., Węsławski J. M., Degraer S., (2007). A concept for biological valuation in the marine environment. Oceanologia 49 (1): 99–128.
• [9] Dynowska M, Ciecierska H., (2013). Biologiczne Metody oceny stanu Środowiska Vol. 1. Ekosystemy lądowe. UWMO, p. 264.
• [10] Eriksson B. K., (2002). Long-term changes in macroalgae vegetation on the Swedish coast. An evaluation of eutrophication effects with special emphasis on increased organic sedimentation. Acta Univ. Upasaliensis. Uppsala, p. 34.
• [11] Eriksson B. K., Bergstrӧm L., (2005). Local distribution of macroalgae in relation to environmental variables in the northern Baltic Proper. Estuarine, Coastal and Shelf Science 62: 109–117.
• [12] Eriksson B. K., Johansson G., (2005). Effects of sedimentation on macroalgae: speciesspecific responses are related to reproductive traits. Oecologia 143: 438–448.
• [13] Feistel R., Günter N., Wasmund N. (eds.) (2008). State and evolution of the Baltic Sea, 1952–2005. A detailed 50-year survey of meteorology and climate, physics, chemistry, biology, and marine environment. Wiley-Interscience, A John Wiley & Sons, INC., Publication, p. 703.
• [14] Fletcher R. L., (1996). The occurrence of “green tides” – a review. [in:] Marine benthic vegetation. Recent changes, effects of eutrophication. Re. Schramm W. I. Nienhuis P.H. Ecol. Stud. 123. Springer-Verlag Berlin: 7–43.
• [15] Kapiński J., Ostrowski R., Pruszak Z., Skaja M., Szmytkiewicz P., Szmytkiewicz M., (2007). Hydro- i morfodynamika strefy brzegowej w świetle badań terenowych (Lubiatowo’2006). Inżynieria Morska i Geotechnika, R. 28, No 3, NOT, 2007: 149–158.
• [16] Kautsky L., Kautsky H., (1989). Algal species diversity and dominance along gradients of stress and disturbance in marine environments. Vegetatio 83: 259–267.
• [17] Kruk-Dowgiałło L., (1996). The role of filamentous brown algae in the degradation of underwater meadows in the Gulf of Gdańsk. Oceanolog. Stud. 25 (2): 125–137.
• [18] Kruk-Dowgiałło L. (ed.), (2000 a). Przyrodnicza waloryzacja morskich części obszarów chronionych HELCOM BSPA województwa pomorskiego, vol. 3, Nadmorski Park Krajobrazowy, CRANGON 7, CBM PAN, Gdynia, p. 185.
• [19] Kruk-Dowgiałło L. (ed.), (2000 b). Przyrodnicza waloryzacja morskich części obszarów chronionych HELCOM BSPA województwa pomorskiego, vol. 1, Słowiński Park Narodowy, CRANGON 5, CBM PAN, Gdynia, p. 115.
• [20] Kruk-Dowgiałło L., Brzeska P., Opioła R., Kuliński M., (2010). Makroglony i okrytozalążkowe [in:] Przewodniki metodyczne do badań terenowych i analiz laboratoryjnych fitoplanktonu, innej flory wodnej i makrobezkręgowców bentosowych w wodach przejściowych i przybrzeżnych. Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa, ISBN 978-83-61227-36-6: 33–63.
• [21] Kruk-Dowgiałło L., Kramarska R., Gajewski J. (eds.) (2011). Siedliska przyrodnicze polskiej strefy Bałtyku. Tom 1: Głazowisko Ławicy Słupskiej, Instytut Morski w Gdańsku, Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, p. 43.
• [22] Markager S., Sand-Jensen K., (1992). Light requirements and depth zonation of marine macroalgae. Mar. Ecol. Prog. Ser., Vol. 88: 83–92.
• [23] Matuszkiewicz W., (2014). Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. 3, zmienione, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, p. 537.
• [24] Matyjasiak P., (2012 a). Metodyka waloryzacji przyrodniczej: część I: Zastosowania w ochronie przyrody. Studia Ecologiae et Bioethicae UKSW, 10/3: 55–77.
• [25] Matyjasiak P., (2012 b). Metodyka waloryzacji przyrodniczej: część II: Zastosowania w praktyce ocen oddziaływania przedsięwzięć na środowisko. Studia Ecologiae et Bioethicae 10/4: 75–96.
• [26] Michałek M., Mioskowska M., Kruk-Dowgiałło L., (2018). Prognoza oddziaływania na środowisko projektu planu zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej w skali 1: 200 000. Projekt Prognozy (v. 1). Zadanie 3.3. Wykonano na zlecenie Urzędu Morskiego w Gdyni. Wydawnictwa Wewnętrzne Instytutu Morskiego w Gdańsku Nr 7127, p. 522.
• [27] Mirek Z., Zarzycki K., Wojewoda W., Szeląg Z. (red.), (2006). Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków. p. 99.
• [28] Okołotowicz G., (1991). Benthos of the Słupsk Bank and the Gulf of Gdańsk. Acta Ichty. et Piscatoria. Vol. XXI, Supplement, Szczecin, 171–179.
• [29] Osowiecki A., Kruk-Dowgiałło L. (eds.), (2006). Różnorodność biologiczna przybrzeżnego głazowiska Rowy przy Słowińskim Parku Narodowym Wyd. Nauk. IM w Gdańsku. p. 127.
• [30] Osowiecki A., Żmudziński L. (eds.), (2000). Przyrodnicza waloryzacja morskich części obszarów chronionych HELCOM BSPA województwa pomorskiego, vol. 3, Rezerwat Przyrody Kepa Redłowska, CRANGON 6, CBM PAN, Gdynia, p. 80.
• [31] PMŚ 2008-2016. Data from the State Environmental Monitoring in Poland carried out in 2008–2016 at the Rowy boulder area.
• [32] Research project of PMSHE (Polish Ministry of Science and Higher Education) no N306296933. Opracowanie hydroakustycznych metod badań habitatów bentosowych południowego Bałtyku na poligonie badawczym w rejonie miejscowości Rowy.
• [33] Rinne H., Salovius-Laurén S., Mattila J., (2011). The occurrence and depth penetration of macroalgae along environmental gradients in the northern Baltic Sea, Estuarine, Coastal and Shelf Science 94: 182–191.
• [34] Šiaulys A., Bučas M., (2015). Biological valorisation of benthic habitats in the SE Baltic Sea. Ecological Informatics 30: 300–304.
• [35] Snickars M., Gullström M., Sundblad G., Bergström U., Downie A. L., Lindegarth M., Mattila J., (2014). Species–environment relationships and potential for distribution modelling in coastal waters. Journal of Sea Research Vol. 85: 116–125.
• [36] Valiella I., McClell J., Hauxwell J., Beher P. J., Hersh D., Foreman K., (1997). Macroalgal blooms in shallow estuaries: Controls and ecophysiological and ecosystem consequences. Limnol. Oceanogr. 42 (5, part 2): 1105–1118.
• [37] Wallin A., Qvarfordt S., Norling P., Kautsky H., (2011). Benthic communities in relations to wave exposure and spatial positions on sublittoral boulders in the Baltic. Aquat. Biol. Vol. 12: 119–128.
• [38] Węsławski J.M., Warzocha J., Wiktor J., Urbański J., Bradtke K., Kryla L., Tatarek A., Kotwicki L., Piwowarczyk J., (2009). Biological valorisation of the southern Baltic Sea (Polish Exclusive Economic Zone. Oceanologia, 51 (3): 415–435.
• [39] Zalewska A., Komosiński K., Krupa R., Kołodziej P., Szydłowska J., (2013). Metody wykonywania waloryzacji przyrodniczych. Podręcznik metodyczny i przewodnik do zajęć terenowych. A. Zalewska (ed.), UWM Olsztyn, p. 333.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).