Propozycja mapy krajobrazów kulturowych Polski. Ujęcie funkcjonalne w ocenie krytycznej

• Autorzy: Myga-Piątek U.

Warianty tytułu

EN

Suggestion for a map of cultural landscapes of Poland. Functional approach in critical assessment

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Niniejszy artykuł stanowi kontynuację tematyki podjętej w pierwszym artykule w tym tomie. Celem artykułu jest poddanie pod dyskusję jednego z wielu możliwych przykładów rozwiązań metodycznych powstania map krajobrazów kulturowych. Propozycja ta opiera się na założeniu, że istnieje deterministyczny związek pomiędzy elementami środowiska przyrodniczego a typami funkcjonalnymi krajobrazu, i dlatego są one, do pewnego stopnia, reprezentacją (odbiciem) etapów ewolucyjnych. Za wiodące kryterium wydzieleń krajobrazu przyjęto zróżnicowanie funkcjonalne krajobrazów kulturowych Polski i wynikające z niego specyficzne zagospodarowanie (zróżnicowanie strukturalne). Pod pojęciem funkcji krajobrazu rozumiany jest tu zespół warunków (w tym specyficzną organizację przestrzenną i zainwestowanie) jakie cechuje dany podtyp krajobrazu kulturowego dla wypełniania określonej działalności człowieka lub spełniania jego potrzeb. Przedstawiono kilka map analitycznych¹ (mapy użytkowania terenu, mapy osadnictwa, zespołów religijnych i turystycznych) oraz propozycję mapy syntetycznej krajobrazów kulturowych Polski.

EN

The article continues the subject matter taken up in the first article of this volume. The aim of this paper is to submit for discussion one of several possible examples of methodological solutions for developing maps of cultural landscapes. The suggestion is based on the assumption that there is a deterministic relation between elements of the natural environment and functional types of the landscape and thus, they are, to some extent, a representation (reflection) of evolutional stages. What was considered the major criterion for distinguishing landscapes was functional variety of cultural landscapes of Poland and subsequent specific management (structural diversity). The notion of landscape function refers to the whole of conditions (including particular spatial arrangement and investment) typical of a given subtype of cultural landscape for serving a particular human activity or meeting man’s needs. The paper presents several analytical maps (map of land use, settlement, religious and tourist objects) and a suggestion for a synthetic map of cultural landscapes of Poland.

Słowa kluczowe

PL

krajobraz kulturowy; mapy krajobrazowe; funkcje krajobrazu

EN

cultural landscape; landscape map; function of landscape

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2015
• Tom: nr 27
• Strony: 63--78
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz., ryc., map.

Twórcy

autor

Myga-Piątek U.

• Uniwersytet Śląski Wydział Nauk o Ziemi Sosnowiec, Polska

Bibliografia

• Andrejczuk W., 2013: Funkcje krajobrazu kulturowego. Parce Komisji Krajobrazu Kulturowego 20: 65-81.
• Andreychouk V., 2015: Cultural Landscape function [in:] Landscape Analysis and Planning (red.): M. Luc, U. Somorowska, J. Szmańda, Springer: 3-20
• Bański J., 2009: Typy obszarów funkcjonalnych w Polsce. IGiPZ PAN, Warszawa, http://www.igipz.pan.pl/en/zpz/zbtow/archiwum/1A.pdf
• Chmielewski T., Myga-Piątek U., Solon J., (w druku): Nowa typologia krajobrazów.
• Falkowski J., Kostrowicki J., 2001: Geografia rolnictwa świata. PWN, Warszawa.
• Gładyś B., 2009: Gładyś B., 2009: Pielgrzymki chasydów do grobów cadyków w Karpatach Polskich. [w:] A. Jackowski, F. Mróż, I. Hodorowicz (red.): Turystyka religijna na obszarach górskich. Podhalańska Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu, Nowy Targ: 129-143.
• Jackowski A., Sołjan I., 2001: Środowisko przyrodnicze a sacrum [w:] Peregrinus Cracoviensis, z. 12, IGiGP UJ, Kraków: 29-50.
• Kiełczewska-Zalewska M., 1965: O typach osiedli wiejskich w Polsce i planie ich przebudowy. Przegląd Geograficzny, t. 37, z. 3: 457-480.
• Kiełczewska-Zalewska, M., 1972: Geografia osadnictwa. Zarys problematyki. Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa.
• Kruk J., 1991: Rolnictwo pierwotne jako czynnik kształtowania krajobrazu. Sprawozdania Archeologiczne, T. XLIII: 301-307.
• Myga-Piątek U., 2012 a: Krajobrazy kulturowe. Aspekty ewolucyjne i typologiczne. Wydawnictwo UŚ, Katowice.
• Myga-Piątek U., 2012 b: Krajobrazy sakralne i religijne. Próba umiejscowienia w typologii krajobrazy kulturowego. Parce Komisji Krajobrazu Kulturowego 17: 13-23.
• Nita J. 2013: Zmiany w krajobrazie powstałe w wyniku działalności górnictwa surowców skalnych na obszarze wyżyn środkowopolskich. Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Nita J., Myga-Piątek U., 2014: Geotourist potential of postmining regions in Poland. Bulletin of Geography. Physical Geography Series, No 7: 139-156
• Plit F., 2013: Elementy sakralne w krajobrazie pogranicza czy krajobrazie granicy. Prace Komisji Krajobrazu kulturowego 19: 54-61.
• Plit J., 1996: Plit J., 1996: Antropogeniczne i naturalne przeobrażenia krajobrazów roślinnych Mazowsza (os schyłku XVII w do 1990 r.). IGiPZ PAN Warszawa.
• Plit J., 2004: Przeobrażenia krajobrazów kulturowych Karpat Polskich dawnej i dziś, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, 3: 33-42.
• Plit J., 2011: Evolution of the south-Mazovian cultural landscape. Geographia Polonica 84: 95-111.
• Plit J., 2014: Secular forest exploitation and its landscape consequences evolution of forest landscapes on polish territories. Prace Komisja Krajobrazu Kulturowego Nr 23: 149-164.
• Plit J. Krajobrazy kulturowe Polski i ich przemiany (w druku).
• Przybylska L., 2014: Sakralizacja przestrzeni publicznej w Polsce. Wydawnictwo Uniwersytet Gdańskiego, Gdańsk.
• Rączka J.W., 1985: Podstawy rewaloryzacji architektury w regionach krajobrazowych, Politechnika Krakowska, Monografia 35.
• Richling A., Dąbrowski A., 1995: Typy krajobrazów naturalnych, plansza 53.1 [w:] Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, Główny Geodeta Kraju, IGiPZ PAN, PPWK im. E. Romera S.A., Warszawa.
• Szulc H., 1996: Typy morfologiczne osiedli wiejskich w połowie XIX w. Ark. 67.1.1.
• Atlas Rzeczpospolitej. Główny Geodeta Kraju, skala oryginału 1: 2 500 000.
• Szulc H., 2002: Atlas historyczny wsi w Polsce. Plansza: Typy morfologiczne osiedli wiejskich w Polsce w pierwszej połowie XIX w. oraz Plansza: Skorowidz planów wsi z pierwszej połowy XIX w. IGiPZ PAN, Warszawa.
• Szymańska D., 2009/2013: Geografia osadnictwa. Wyd. PWN, Warszawa.
• Tyszkiewicz J., 2014: Geografia historyczna. Zarys problematyki. Wydawnictwo DIG, Warszawa.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).