Największy, ale mało znany klasztor Lwowa: wizerunek architektoniczny kompleksu dawnego konwentu oo. Karmelitów Trzewiczkowych

• Autorzy: Bevz Mykola , Dubyk Yuri

Identyfikatory

DOI

10.35784/teka.5707

Warianty tytułu

EN

The largest but little-known monastery of Lviv: architectural image of the former convention of the Shoeless Carmelites

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W centrum miasta Lwowa istnieje budynek z XVII wieku jako jedyna pozostałość dawnego klasztoru Karmelitów Trzewiczkowych. Budowla nie jest wpisana do rejestru jako zabytek architektury. Obiekt znajduje się w strukturze wewnętrznej kwartału przy ulicy Kniazia Romana 1−5. Dziedziniec z budowlą klasztorną należy dzisiaj do Politechniki Lwowskiej. Kwartał ten powstał na przedmieściu Halickim w XIV wieku i ma bardzo bogatą historię. W przeszłości kwartał znajdował się naprzeciwko Bramy Halickiej – wjazdu do śródmieścia od południa. Pierwotnie naprzeciw bramy znajdowały się działki i domy podmiejskie, głównie garncarzy, a ulica prowadząca do bramy Hałyckiej nazywała się Garnczarską. Później w XV wieku w kwartale pojawiają się na krótko pierwsze drewniane zabudowania katolickiego klasztoru Zakonu Karmelitów Trzewiczkowych. Nieco później pojawił się tutaj zespół pałacowy radnego miejskiego Garaniego. Na początku XVII wieku odbywa się tu druga fundacja klasztoru karmelitów Trzewiczkowych. Klasztor stopniowo powiększa swój obszar, rosną nowe budynki, kompleks staje się największym klasztorem we Lwowie. Pod koniec XVII wieku wschodnia i południowa strona klasztoru otrzymała potężną linię fortyfikacji bastionowych – część tzw. pasu obronnego autorstwa Jana Behrensa. W ostatnie lata XIX wieku po kasacie zakonu Karmelitów w miejscu zabudowań klasztornych pojawiają się nowe obiekty użyteczności publicznej – szkoła im. Franciszka Józefa i duży gmach Pałacu Sprawiedliwości (Sądu Krajowego Galicji), szkoła normalna. Na wschodniej i południowej stronie kwartału w miejscu fortyfikacji Behrensa wyrasta szereg budynków mieszkalnych. Zachowany budynek klasztorny był przeznaczony na cele mnichów. Do tej pory obiekt nie był jeszcze przedmiotem szczegółowego studium. W naszej publikacji staramy się rekonstruować jego główne cechy architektoniczne na tle uwypukleń chronologii rozwoju zabudowy klasztornej. Zwracamy szczególną uwagę na ujawnienie i lokalizację fragmentarycznie zachowanych w archeologicznej formie pozostałości kościoła i innych obiektów konwentu. Kościół nosił podwójne imię: św. Leonarda i Nawiedzenia Marii Panny.

EN

There is a building from the 17th century in the city center of Lviv, as the only remnant of the former monastery of the Shoeless Carmelites. The building is not entered in the register as an architectural monument. The facility is located in the internal structure of the quarter at 1−5 Kniazia Romana Street. The courtyard with the monastery building today belongs to the Lviv Polytechnic University. This quarter was founded in the Galician suburbs in the 14th century and has a very rich history. In the past, the quarter was located opposite the Halicz Gate – the entrance to the city center from the south. Originally, opposite the gate there were plots and suburban houses, mainly of potters, and the street leading to the Hałycka Gate was called “Garncarska”. Later, in the 15th century, the first wooden buildings of the Catholic monastery of the Shoeless Carmelite Order appear briefly in the quarter. A little later, the palace complex of city councilor Garani appeared here. The second foundation of the Shoeless Carmelite monastery takes place here at the beginning of the 17th century. The monastery is gradually expanding its area, new buildings are being built, and the complex is becoming the largest monastery in Lviv at that time. The eastern and southern sides of the monastery received a powerful line of bastion fortifications (part of the so-called defensive belt by Jan Behrens) at the end of the 17th century. In the last years of the 19th century, after the dissolution of the Carmelite Order, new public buildings appeared in place of the monastery buildings – the school named after Franz Josef and the large building of the Palace of Justice (National Court of Galicia), a normal school. On the eastern and southern sides of the quarter, in the place of Behrens’ fortifications, a number of residential buildings are being built. The preserved monastery building was intended for monks’ cells. So far, the facility has not been the subject of a detailed study. In our publication, we try to reconstruct its main architectural features against the background of emphasizing the chronology of the development of the monastery buildings. We pay particular attention to revealing and locating the fragmentary archaeologically preserved remains of the church and other buildings of the convent. The church bore the double name of Saint. Lenard and the Visitation of the Virgin Mary.

Słowa kluczowe

PL

klasztor; zakon oo. Karmelitów Trzewiczkowych; architektura; fazy rozwoju; Lwów

EN

monastery; Order of the Brothers of the Blessed Virgin Mary of Mount Carmel (Shoeless); Lviv; development phase; architecture

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej ; Polska Akademia Nauk, Oddział w Lublinie
• Czasopismo: Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych
• Rocznik: 2023
• Tom: T. 19, nr 2
• Strony: 58--74
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz., ryc.

Twórcy

autor

Bevz Mykola

• Katedra Architektury i Konserwacji, Uniwersytet Narodowy „Politechnika Lwowska”; Katedra Konserwacji Zabytków, Politechnika Lubelska (Polska)

• https://orcid.org/0000-0003-1513-7045

autor

Dubyk Yuri

• Katedra Architektury i Konserwacji, Uniwersytet Narodowy „Politechnika Lwowska” (Ukraina)

• https://orcid.org/0000-0002-2096-3272

Bibliografia

• 1. Skomarovskyi, 2020. Project of the Revitalization of the Lviv Polytechnic University complex. Diploma thesis. Archives of the Department of Architecture and Conservation, LPNU, Nr inw. PD1-2020. Google Scholar
• 2. Kramarchuk K. Restauracja kompleksu monastyria oo. Karmelitiv Tserevychkovych. Praca magisterska. LPNU, 1996. Archive of the department of Architecture and Conservation. Nr PM 3-1996. (in Ukrainian). Google Scholar
• 3. Dolynska, M. Lviv. Prostir na tli meshkantsiv. Vyd-vo Ukrainskoho Katolytskoho Universytetu. 2015. s. 100−110, 140−141. (in Ukrainian). Google Scholar
• 4. Dolynska, M. Istorychna topografia Lvova XIV-XIX st. Lviv, vyd-vo universytetu „Lvivska Politechnika”. 2006. S. 145−151. (in Ukrainian). Google Scholar
• 5. Ignacego Chodynickiego, Historia stółecznego krolestw Galicyi I Lodomeryi miasta Lwowa od załozenia jego aż do czasów terażniejszych, w roku 1829 wydana. Wydanie wznowione, Lwow, u Karola Wilda, 1865. S. 383−384. Available at: https://polona.pl/item/historja-stolecznego-krolestw-galicyi-i-lodomeryi-miasta-lwowa-od-zalozenia-jego-az-do,OTI5MDgzMzI/6/#info:metadata (dostęp: 07.10.2022). Google Scholar
• 6. Zimorowicz Bartłomeiej. Potriynyy Lʹviv. Leopolis Triplex. Per. N.Tsarʹovoyi. Lʹviv, «Tsentr Europy». 2002. (in Ukrainian). Google Scholar
• 7. Zubrytskyi D. Khronika mista Lvova. Lviv. Tsentr Europy. 2006. (in Ukrainian). Google Scholar
• 8. Vuitsyk V. Lvivski barokovi palatsy. Palats Besiadetskych. [in] Visnyk instytutu «Ukrzachidprojektrestauratsia». № 13, 2003, s. 65—73. (in ukrainian). ISBN 966-95066-4-10. Google Scholar
• 9. Melnyk, B. Vulytsiamy starovynnoho Lvova. Lviv, vyd-vo Svit. 2006. S. 196−210. (in Ukrainian). Google Scholar
• 10. Birulov, red. Architektura Lvova. Chas i styli XIII-XXI st., 2008. Nauk. red. Y.Birulov, Lviv: Tsentr Europy, 2008, s. 275−300. (in Ukrainian). Google Scholar
• 11. Jakub Adamski, 2011. Kościół P.W. Sw. Marcina i klasztor oo. Karmelitow Trzewiczkowych [w] Koscioly i klasztory rzymskokatolickie dawnego wojwodztwa Ruskiego. Materialy do dziejow sztuki sakralnej. Koscioly i klasztory Lwowa z okresu przedrozbiorowego (1). Tom 19. Część I. Red. nauk. Jan K. Ostrowski. S. 249−278, Google Scholar
• 12. Huber D. Hauptstadt Lemberg. 1772. [in] Kapral. M. red. Lviv. Ukrainian Historic Towns Atlas. Vol. 1. National Academy of Sciences of Ukraine. Lviv: Kolves, 2014. Google Scholar
• 13. Czerner O. Lwów na dawnej rycinie i planie. Wroclaw, Warszawa, Kraków. 1997. Google Scholar
• 14. Kapral M., red. Lviv. Ukrainian Historic Towns Atlas. Vol. 1. National Academy of Sciences of Ukraine. Lviv: Kolves, 2014. Google Scholar
• 15. Bevz M., Okonchenko I. Oboronna linia Behrensa u Lvovi ХVІІ st. [in] Pamiatky Ukrainy. Istoria ta kultura. Kyiv: №2. 2004. S. 10−13. (in Ukrainian). Google Scholar
• 16. Pokora, Adam. Available et: https://uk.wikipedia.org/wiki/adam_pokora. Dostęp: 10.12.2023. (in Ukrainian). Google Scholar
• 17. Boiko O., Slobodian V. Z istorii latynskych monastyriv Lvova. Visnyk instytutu «Ukrzachidprojektrestauratsia». № 16. 2006. (in Ukrainian). Google Scholar
• 18. Kurier Galicyjski. 2008. Nr. 1. Available at: http://www.duszki.pl/kurier_galicyjski/artykuly/2008_01_12/koscioly.html. Dostęp: 20.10.2022. Google Scholar
• 19. Kostel Vidvidannia Marii. Available at: https://uk.wikipedia.org/wiki/Kostel_Vidvidannya_ Mariyi_i_monastyr_karmelitiv_vzutykh_(Lʹviv). Dostęp: 23.09.2023. Google Scholar
• 20. Eder P. Osoblyvosti stworennia Vyshchoho Krayovoho Sudu u Lvoviu skladi Avstrii ta Avstro-Uhorshchyny (1855−1918 r.) [in] Chasopys Kyivskoho universytetu Prava. Kyiv. – № 3. 2014. S. 34−40. (in Ukrainian). Google Scholar
• 21. Skrzyszewski L. Rysunek: więzienie w klasztorze Karmelitow Trzewiczkowych. Lwow. 1863. Fras E. 1999. S. 133. Available at: https://uk.wikipedia.org/wiki/kostel Vidviadannia Marii I monastyr Karmeleitiv (vzutych). Dostęp: 15.10.2023. Google Scholar
• 22. Vul. Kniazia Romana. Available et: https://lia.lvivcenter.org/uk/objects/kn-romana-1-3/ Dostęp: 10.09.2023. Google Scholar
• 23. Derzhavnyi Archiv Lvivskoyi Oblasti, DALO. Plany budiwli okruzhnoho ktyminalnoho sudu na vul Batoroho u Lwowi z dodanymy fotografiyamy. Fond 1, opys 29, od.zb. 581. Ark. 1931−1933. Google Scholar
• 24. Biriuliov Y. red. nauk. Architektura Lvova, Chas i Styli XII-XXI st. Lviv: Tsentr Europy, 2008. (in Ukrainian) Google Scholar
• 25. Bevz M., 2013. Problems of Protection and Conservation of Historical Monuments of L’viv built using Romancement. Budownictwo i architektura. Politechnika Lubelska. – Lublin, 2013. – Vol. 12(4). – P. 177−188. DOI: https://doi.org/10.35784/bud-arch.1973 Google Scholar
• 26. Fasada główna kością św. Leonarda w trakcie demontażu. Available et: https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/web/narodowe-archiwum-cyfrowe. Narodowy archiwum cyfrowy. Polska. Dostęp: 17.08.2023. Google Scholar
• 27. Archive of the department of Architecture and Conservation: 2012−2014. Project documentation and materials of research and restoration of the main lobby of the 19th academic building of NULP, ark. 1−12. Google Scholar