Średniowieczna architektura kościoła pw. św. Jadwigi Śląskiej w Zielonej Górze i jej przemiany od XIV do XX w.

• Autorzy: Legendziewicz Andrzej

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc190401

Warianty tytułu

EN

Medieval architecture of the Church of St. Hedwig of Silesia in Zielona Góra and transformations to the church between the 14th and 20th centuries

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono historię powstania oraz przekształceń kościoła pw. św. Jadwigi Śląskiej w Zielonej Górze od 2. połowy XIV do początku XX w. We wstępie zawarto informacje źródłowe i kronikarskie oraz pochodzące ze skromnej literatury przedmiotu. Bazując na przeprowadzonych badaniach architektonicznych i analizie detalu, wydzielono najważniejsze fazy przekształceń kościoła. Początki istniejącej budowli osadzono w latach 70. XIV w., gdy powstało dwuprzęsłowe prezbiterium. Przypuszczalnie na początku XV w. zbudowano halowy, trójnawowy, czteroprzęsłowy korpus nawowy. Świątynia została zapewne uszkodzona w pożarze w 1419 r. Po odbudowie, prawdopodobnie w 2. połowie XV w. po stronie południowej wzniesiono kaplicę Ogrójcową z emporą, kruchtę, a na przełomie XV i XVI w. – kaplicę Chrzcielną. Po pożarze w 1546 r. powstała kruchta zachodnia, a po kolejnym w 1582 r. – sklepienie korpusu ukończone w 1590 r. Druga połowa XVII w. przyniosła nowe okna oraz wysoki hełm barokowy. Runął on w 1776 r. Wieżę w barokowej formie z klasycystycznym hełmem odbudowano etapami do 1832 r. W końcu XIX i na początku XX w. przeprowadzono prace remontowe, a w początkach XXI w. – renowacyjne, których ostatnim etapem była konserwacja wnętrza kaplicy Ogrójcowej.

EN

The article presents the history of the creation and transformation of the parish church (now a co-cathedral) in Zielona Góra from the 2^nd half of the 14^th century to the beginning of the 20^th century. The introduction presents the source and chronicle information as well as the current modest literature. Based on the architectural studies and the analysis of the details, the most important phases of the church's transformation were separated. The beginnings of the existing building were erected in the 1370s, when a two-span presbytery was built. Presumably, at the beginning of the 15^th century, a three-bay, four-nave, aisle body was built. The temple was probably damaged by a fire in 1419. After reconstruction, probably in the 2^nd half of the 15^th century, on the south side, was erected a Gethsemane Chapel with a gallery, a porch and at the turn of the 15^th and 16^th century – the Baptist Chapel. After the fire in 1546, the western porch was established, and after another in 1582 – the corps' vault completed in 1590. The 2^nd half of the 17^th century brought new windows, and a high Baroque helmet. It fell down in 1776. A Baroque tower with a classicist helmet was rebuilt in stages up to 1832. At the end of the 19^th and at the beginning of the 20^th century, renovation works were carried out, and at the beginning of the 21^st century, renovation works were also carried out, the last stage of which was to preserve the interior of the Gethsemane Chapel.

Słowa kluczowe

PL

Śląsk; architektura; średniowiecze; kościół; Zielona Góra

EN

Silesia; architecture; Middle Ages; church; Zielona Góra

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2019
• Tom: Nr 4 (60)
• Strony: 3--22
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz., il.

Twórcy

autor

Legendziewicz Andrzej

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej / Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology

Bibliografia

• [1] Grünhagen C., Wutke C., Codex diplomaticus Silesiae, Regesten zur Schlesischen Geschichte 1301–1315, Bd. 16, J. Max & Comp., Breslau 1892.
• [2] Wolff O., Geschichte der Stadt Grünberg, Verlag Fr. Weiss, Grünberg 1848.
• [3] Schmidt H., Geschichte der Stadt Grünberg, Schlesien, Verlag W. Levysohn, Grünberg 1922.
• [4] Liebig F.X., Die Pfarrkirche zu St. Hedwig in Grünberg, Selbstverlag, Grünberg 1932.
• [5] Grünhagen C., Wutke C., Codex diplomaticus Silesiae, Regesten zur Schlesischen Geschichte 1316–1326, Bd. 18, J. Max & Comp., Breslau 1898.
• [6] Effner M., Geschichte der katholischen Pfarrei Grünberg in Niederschlesien von ihrer Gründing bis z. J. 1840, Verlag Fr. Weiss, Grünberg 1852.
• [7] Jungnitz J., Visitationsberichte der Diözese Breslau, Archdiakonat Glogau, Th. 1, G.P. Aderholz Buchhandlung, Breslau 1907.
• [8] Werner F.B., Topographia Seu Compendium Silesiae, Pars 5, Biblioteka Uniwersytetu Wrocławskiego, Oddział Rękopisów, sygn. 16345.
• [9] www.polska-org.pl [accessed: 20.09.2018].
• [10] www.fotopolska.eu [accessed: 20.09.2018].
• [11] Lutsch H., Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien, Bd. 3: Die Kunstdenkmäler des Reg.–Bezirks Liegnitz, W.G. von Korn, Breslau 1891.
• [12] Dzwonkowski T., Parafia św. Jadwigi w Zielonej Górze. Zarys dziejów, Lubuskie Towarzystwo Naukowe, Zielona Góra 1994.
• [13] Kowalski S., Zabytki środkowego Nadodrza. Katalog architektury i urbanistyki, Lubuskie Towarzystwo Naukowe, Zielona Góra 1976.
• [14] Kowalski S., Kościół św. Jadwigi, Lubuskie Towarzystwo Naukowe, Zielona Góra 1993.
• [15] Kowalski S., Miasta Środkowego Nadodrza dawniej: historia zapisanaw zabytkach, Lubuskie Towarzystwo Naukowe, Zielona Góra 1994.
• [16] Kowalski S., Kościół parafialny p.w. św. Jadwigi – konkatedra, [w:] I. Peryt-Gierasimczuk (red.), Czas architekturą zapisany. Zabytki województwa zielonogórskiego, Państwowa Służba Ochrony Zabytków Oddział w Zielonej Górze, Zielona Góra 1998.
• [17] Kowalski S., Zabytki architektury województwa lubuskiego, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, Zielona Góra 2010.
• [18] Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków architektury Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Arkady, Warszawa 2012.
• [19] Bielinis-Kopeć B., Zabytki Zielonej Góry, Bydgoski Dom Wydawniczy „Margrafsen”, Bydgoszcz 2010.
• [20] Adamek-Pujszo K., Celecka P., Błażejewski M., Badania konserwatorskie wnętrza kaplicy Ogrójcowej w kościele konkatedralnym pod wezwaniem Św. Jadwigi Śląskiej w Zielonej Górze, [w:] B. Bielinis-Kopeć (red.), Lubuskie Materiały Konserwatorskie 2012, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, Zielona Góra 2012, 9–20.
• [21] Legendziewicz A., Wyniki badań architektonicznych kościoła konkatedralnego pw. św. Jadwigi Śląskiej w Zielonej Górze, Wrocław 2018 [mpis w archiwum WKZ w Zielonej Górze].
• [22] Legendziewicz A., Marcinów A., North Elevation of the Town Hall in Kożuchów – Research and Conservation Issues, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2020, 1(61), [in press].
• [23] Kubach H., Seeger J., Die Kunstdenkmäler der Provinz Brandenburg, Die Kunstdenkmäler des Kreises Sora und der Stadt Forst, Deutscher Kunstverlag, Berlin 1939.
• [24] Legendziewicz A., Wyniki badań architektonicznych wnętrza korpusu kościoła parafialnego p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Żarach, Wrocław 2016 [mpis w archiwum WKZ w Zielonej Górze].
• [25] Kowalski S., Lasota C., Legendziewicz A., The Late-Gothic Town Hall in Zielona Góra and It’s Remodelings in the 16th and 17th Centuries, „Architectus”2011, Nr 1(29), 23–34.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).