Funkcjonowanie zabezpieczonego koryta Skawy w Wadowicach

• Autorzy: Witkowski K.

Warianty tytułu

EN

Functioning of the secured Skawa riverbed in Wadowice

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Jednym z powszechnie dyskutowanych problemów z zakresu gospodarki wodnej jest utrzymanie dobrego stanu morfologicznego rzek. Zachwianie procesów rzeźbotwórczych w następstwie antropopresji przejawia się w powstaniu stref erozji, które mogą negatywnie wpływać na działalność człowieka w dnie doliny. Utrzymywanie wód zgodnie z zasadami Ramowej Dyrektywy Wodnej skłania do refleksji nad dotychczasowym sposobem zabezpieczania brzegów. Koryto Skawy w Wadowicach zostało w XX wieku znacznie zwężone, a w wyniku sprzężenia kilku procesów samoistnie przegłębione. Inwestycją mającą ograniczyć migracje Skawy i umożliwić zbliżenie zabudowy do rzeki była budowa prawie 3 km trasy regulacyjnej. Niedostosowanie projektu do lokalnych warunków spowodowało rozmycie zabezpieczeń w czasie kilku wezbrań. Analiza dokumentacji projektowej i współczesne kartowanie koryta pozwalają określić zakres zmian wywołanych regulacją, jak również późniejszym dostosowywaniem się koryta do przepływów wezbraniowych.

EN

One of the widely discussed problems related to the water management is the maintenance of good morphological status of rivers. Disturbance of the relief-forming processes resulting from the anthropopressure is reflected in occurrence of erosion areas that may have negative impact on the human activity in the valley bottom. The maintenance of waters in compliance with the Water Framework Directive principles leads to a reflection on the hitherto methods to secure riverbanks. The Skawa riverbed in Wadowice was significantly narrowed in the 20th century and, following coupling of several processes, it spontaneously deepened. The investment aiming at limiting the Skawa migrations and enabling development in areas close to the river was the construction of the almost 3 km long regulation route. The lack of adaptation of the project to local conditions resulted in the wash-out of the protection during several high water stages. The analysis of the project documentation and contemporary mapping of the riverbed allows determining the scope of modifications resulting from the regulation, as well as later adaptation of the riverbed to high water flows.

Słowa kluczowe

PL

koryto rzeki; Skawa; Wadowice

EN

river bed; Skawa; Wadowice

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Gospodarka Wodna
• Rocznik: 2015
• Tom: Nr 8
• Strony: 230--233
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz., rys., fot.

Twórcy

autor

Witkowski K.

Bibliografia

• 1. A. BUCAŁA, A. RADECKI-PAWLIK (2011): Wpływ regulacji technicznej na zmiany morfologii górskiego potoku: potok Jamne, Gorce. Acta Scientiarum Polonorum Formatio Circumiectus 10(1): 3-16.
• 2. DZIENNIK POLSKI (1958): Na tereny dotknięte powodzią nadchodzą zwiększone transporty żywności. 4.07.1958.
• 3. D. GIRIAT, K. KOSIERADZKA, U. ROSZCZĘDA (2008): Mikroformy korytowe typu „cluster bedforms" - występowanie i znaczenie. Landform Analysis 9: 83-87.
• 4. H. HAJDUKIEWICZ, B. WYŻGA (2013): Degradacja rzek wielonurtowych polskich Karpat w XX wieku, [w:] B. Wyżga (red.), Stan środowiska rzek południowej Polski - znaczenie środowiskowe, degradacja i możliwości rewitalizacji rzek wielonurtowych. Instytut Ochrony Przyrody PAN Kraków, 33-59.
• 5. R. INGARDEN (1910a): Rozwój budownictwa wodnego w Galicyi w ostatniem dziesięcioleciu cz. 2. Czasopismo Techniczne 22: 327-332.
• 6. R. INGARDEN (191 Ob): Rozwój budownictwa wodnego w Galicyi w ostatniem dziesięcioleciu cz. 3. Czasopismo Techniczne 23: 341-355.
• 7. R. INGARDEN (1910c): Rozwój budownictwa wodnego w Galicyi w ostatniem dziesięcioleciu cz. 4. Czasopismo Techniczne 24: 361-377.
• 8. R. INGARDEN (1922): Rzeki kanały żeglowne w b. trzech zaborach i ich znaczenie gospodarcze dla Polski. Kraków.
• 9. J. KORPAK, K. KRZEMIEŃ, A. RADECKI-PAWLIK (2009): Wpływ budowli regulacyjnych i poboru rumowiska na koryta rzek i potoków górskich — wybrane przykłady z rzek karpackich. Gosp. Wodn. 7: 274-281.
• 10. J. KOŚCIELNIAK (2004): Zmiany funkcjonowania górskich systemów korytowych w wyniku przeprowadzonych regulacji hydrotech-nicznych, [w:] M. Błaszkiewicz, P. Gierszewski (red.), Rekonstrukcja i prognoza zmian środowiska przyrodniczego w badaniach geograficznych. Prace Geograficzne IGiPZ PAN 200, 187-207.
• 11. M. MATAKIEWICZ (1910): W sprawie kanałów galicyjskich. Czasopismo Techniczne 21: 301-307.
• 12. A. RADECKI-PAWLIK (2010): O niektórych, bliskich naturze rozwiązaniach utrzymania koryt rzek i potoków górskich. Gosp. Wodn. 2: 78-85.
• 13. M. WITEK (2012): Wpływ zabudowy hydrotechnicznej na współczesne kształtowanie rzeźby koryt rzek ziemi kłodzkiej. Landform Analysis 19: 91-102.
• 14. K. WITKOWSKI, G. WYSMOŁEK (2013a): Wpływ wielonurtowej Skawy na działalność człowieka w dnie doliny. Wadoviana Przegląd Historyczno-Kulturalny 16: 115-138.
• 15. K. WITKOWSKI, G. WYSMOŁEK (2013b): Wykorzystanie historycznych i współczesnych źródeł w badaniach geomorfologicznych i gospodarczych skutków wezbrań na przykładzie doliny Skawy. Prace Studenckiego Koła Naukowego Geografów Uniwersytetu Pedago-gicznego w Krakowie. Darmowe dane i open source w badaniach środowiska 2: 125-138.
• 16. B. WYŻGA (2008): Wcinanie się rzek polskich Karpat w ciągu XX wieku, [w:] B. Wyżga (red.), Stan środowiska rzek południowej Polski i możliwość jego poprawy - wybrane aspekty. Wyd. Instytutu Ochrony Przyrody PAN, Kraków, 7-39.
• 17. B. WYŻGA, A. RADECKI-PAWLIK (2011): Jak zmniejszyć zagrożenie i ryzyko powodziowe w dorzeczu górnej Wisły? Gosp. Wodn. 10: 414-421.
• 18. B. WYŻGA, J. ZAWIEJSKA, A. RADECKI-PAWLIK (2008): Określenie wielkości wcięcia się rzek i jego wpływu na hydraulikę przepływów wezbraniowych — przykłady z rzek karpackich. Landform Analysis 9: 402-405.
• 19. T. ZIĘTARA (1968): Rola gwałtownych ulew i powodzi w modelowaniu rzeźby Beskidów. Prace Geograficzne 60.