Sytuacja epidemiczna i działalność portowych oddziałów kwarantanny na terenach obecnej południowej Ukrainy od XVIII do początku XX w.

• Autorzy: Morozowa Olga

Identyfikatory

DOI

10.4467/0023589XKHNT.23.016.17878

Warianty tytułu

EN

The epidemic situation and the activity of port quarantine departments in present-day southern Ukraine from the 18th to the beginning of the 20th century

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The article aims to draw attention to the epidemic situation in the southern Ukrainian lands from the 18th to the beginning of the 20th century and to analyze the activities of port quarantine departments of the Black and Azov Seas during this period. The research employs problem-chronological, comparative-historical, statistical and biographical methods. The analysis is based on the sources from the Regional Archives of the Mykolaiv Region and relevant scientific literature. The study reveals the conditio of the epidemic-driven country in the period in question, the activities of quarantine departments at the ports of the Russian Empire, as well as how the state and local authorities fought the infections. Reading from archival sources, the author discusses the level of hygiene on military ships, the methods of fighting epidemics, and people’s reactions to quarantine, especially in the Mykolaiv region at the beginning of the 20th century. The epidemic situation in the southern Ukrainian lands from the 18th to the beginning of the 20th century resulted from an imperfect policy of the Russian Empire - poorly-developed medical, social, and cultural spheres. It should be noted that during this period, infectious diseases often came to Ukrainian lands from the east. Their spread was facilitated by increased urban population, the movement of military contingents, water contamination by municipal and industrial waste, and insufficient knowledge of social and personal hygiene almost until the end of the 19th century. The main method of preventing epidemics was the introduction of quarantine. It meant full isolation of potentially dangerous ships arriving in port, inspecting them and supplying passengers and crew with quarantine measures.

Słowa kluczowe

PL

epidemia; dżuma; porty morskie; kwarantanna; południowa Ukraina; środki przeciwepidemiczne

EN

epidemic; plague; seaports; quarantine; southern Ukraine; anti-epidemic measures

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2023
• Tom: T. 68, nr 2
• Strony: 89--103
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz.

Twórcy

autor

Morozowa Olga

• Uniwersytet Jagielloński

• https://orcid.org/0000-0002-4627-2189

Bibliografia

• Źródła archiwalne
• Deržavnij Arhìv Mikolaïvs’koï oblastì (Państwowe Archiwum Obwodowe w Mikołajowie) [DAMO]:
• - f. 230, Kancelâriâ Nikolaevskogo voennogo gubernatora, op. 1 Predstavlenie i raporty komanduûŝego Sevastopol’skim fl otom i portom vice-admirala Pustoškina glavnomu komandiru Černomorskogo fl ota i portov, Nikolaevskomu i Sevastopol’skomu voennomu gubernatoru de Traverse o karantine dlâ pribyvšego iz-za granicy korablâ «Isidor», karantinnye pravila, raporty na imâ komanduûŝego Sevastopol’skih fl otom i portom ob ispolnenii karantinnyh pravil, 12.07-4.08.1805;
• - f. 222, Nikolaevskaâ gorodskaâ duma, op. 1826, Otčet gorodskogo obŝestvennogo banka za 1917 g. Doklady Komissii po obsledovaniû deâtel’nosti gorodskogo upravleniâ za 1917-1918 g.g. po proverke otčeta gorodskogo banka za 1916 g. Vypiski iz protokolov zasedanyj finansovoj komissii. Soobŝeniâ gorodskoj upravy ob izbranii glasnyh i zaâvleniâ raznyh lic o predostavlenii dolžnosti.
• Źródła drukowane
• Gippokrat, Izbrannye knigi, tłum. V.I. Rudnev, oprac. V.P. Karpov, Moskva 1936 (Klassiki biologii i mediciny).
• Izvestiâ Nikolaevskogo Soveta rabočih i voennyh deputatov, 17.11.1917.
• Ustav pograničnyh i portovyh karantinov, [w:] Polnoe sobranie zakonov Rossijskoj imperii, Sankt-Peterburg 1830, s. 198-225.
• Literatura przedmiotu
• Bellhouse D.R., London Plague Statistics in 1665, „Journal of Official Statistics” 1998, t. 14, nr 2, s. 207-234.
• Benedictow O., What Disease Was Plague?, Leiden 2010.
• Byrne J., Demographic Effects of Plague: Europe 1347-1400, [w:] Encyclopedia of the Black Death, red. J. Byrne, Santa Barbara 2012, s. 108.
• Čiževskij A., Zemnoe èho solnečnyh bur’, Moskva 1976.
• Gaidai O., Srogosz T., Stosunki Rzeczypospolitej z Rosją w obliczu zagrożenia epidemiami dżumy na Prawobrzeżnej Ukrainie w latach 1770-1792, [w:] Ukraińcy i ich sąsiedzi na przestrzeni wieków: polityka, gospodarka, religia, kultura i życie codzienne, t. 2, red. R. Drozd, B. Halczak, Słupsk, Warszawa, 2021, s. 15-30.
• Gaidai O., Srogosz T., Występowanie i zwalczanie chorób zakaźnych na ziemiach polskich w 1807 roku, „Przegląd Nauk Historycznych” 2021, t. 20, nr 1, s. 321-341, DOI 10.18778/1644-857X.20.01.12.
• Gorska L., Dżuma - epidemia duszy i ciała? Sposoby zwalczania dżumy w nowożytnym Gdańsku, „Studia Humanistyczne Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej we Wrocławiu” 2010, t. 3, s. 279-309.
• Levčenko L., Ìstorìâ Mikolaïvs’kogo ì Sevastopol’s’kogo vìjs’kovogo gubernatorstva (1805-1900), Mikolaïv 2006.
• Levčenko L., Vovčuk L., Volos O. i in., Mikolaïvŝina: narisi ìstorìï revolûcìï 1917-1921 rr., Mikolaïv 2017.
• Mała encyklopedia rolnicza, Warszawa 1964.
• Manvelov N., Na vahte i na gauptvahte. Russkij matros ot Petra Velikogo do Nikolaâ Vtorogo, Moskva 2014.
• Morozova O., Admìral Semen Afanasìjovič Pustoškìn (21.07.1759-19.04.1846): bìografìčnij naris, [w:] Ìstorìâ. Etnografìâ. Kul’tura. Novì doslìdžennâ: zbìrnik naukovih materìalìv XII Mikolaïvs’koï oblasnoï kraêznavčoï konferencìï 21-22 žovtnâ 2021 roku, red. O. Buberenko i in., Mikolaïv 2021, s. 123-125.
• Park K., Black Death, [w:] The Cambridge World History of Human Disease, red. K.F. Kiple, Cambridge 1993, s. 612-616, DOI 10.1017/CHOL9780521332866.078.
• Pękacka-Falkowska K., Dżuma w Toruniu w trakcie III wojny północnej, Wrocław 2019.
• Polkanov A., Sevastopol’skoe vosstanie 1830 goda : po arhivnym materialam, Simferopol’ 1936.
• Raj D., Pękacka-Falkowska K., Włodarczyk M., Węglorz J., The Real Theriac - Panacea, Poisonous Drug or Quackery?, „Journal of Ethnopharmacology” 2021, t. 281, 114535, DOI 10.1016/j.jep.2021.114535.
• Šandra V., Karlìna O., Epìdemìï ta borot’ba z nimi v Ukraïnì (kìnec’ XVIII - Počatok XX st.), „Ukraïns’kij ìstoričnij žurnal” 2020, nr 5, s. 37-54.
• Srogoš T., Protivoèpedemičeskaâ deâtel’nost’ doktora Âna Ružans’kogo na rubežah Reči Pospolitoj s Turciej i Rossiej v 1783 godu, [w:] Polâki na pіvdnі Ukraїni: іstorіâ ta s’ogodennâ, t. 1, Žešov, Kiïv, Mikolaïv 2008, s. 100-105.
• Srogosz T., Dżuma ujarzmiona? Walka z czarną śmiercią za Stanisława Augusta, Wrocław 1997.
• Tokarêv S., Borot’ba z proâvami epìdemìï čumi v Nìžins’komu polku v drugìj polovinì XVII st., „Nìžins’ka starovina” 2008, nr 6 (9), s. 21-26.
• Urlanis B., Rost naseleniâ v Evrope, Moskva 1941.
• Węglorz J., Naukowy wymiar nowożytnych teorii medycznych i ich postrzeganie przez pryzmat racjonalności badacza jako problem poznawczy, „Klio. Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym” 2022, t. 53, nr 2, s. 3-18, DOI 10.12775/KLIO.2020.017.
• Węglorz J., Zdrowie, choroba i lecznictwo w społeczeństwie Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku, Wrocław 2015.
• Strony internetowe
• Koronawirus w Polsce - mapa, statystyki, najnowsze dane. AKTUALIZACJA 06.09.2022, www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/covid-19/mapa-koronawirus-w-polsce-na-swiecieaktualne-statystyki-aa-a1XG-B8Ws-AYMe.html [dostęp 30.10.2022].
• Kuznec S., Očakov. Brandvahta, „Očakìvs’kij tižden’” 2015, nr 62, www.ochakiv.info/articles/5071391552438272 [dostęp 22.03.2023].