Styl budowy geologicznej złoża bazaltów „Targowica” jako czynnik warunkujący zmienność litologii i fizyczno-mechanicznych właściwości kopaliny

• Autorzy: Rembiś M.

Warianty tytułu

EN

The form of the Targowica basalt deposit as a factor determining the lithological variability and the resulting physico-mechanical properties of usable rocks

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artukule przedstawiono budowę geologiczną złoża „Targowica”, którego utwory są wynikiem naprzemiennie zachodzącej erupcji magmy bazaltowej i materiału piroklastycznego, na obszar o zróżnicowanej morfologii. Wylewy bazaltowe i przedzielające je kompleksy piroklastyczne, zalegają w sposób nieregularny, na co wpłynęły również procesy tektoniczne, zachodzące później na tym obszarze. W pokrywach bazaltowych obserwuje się wyraźną budowę strefową, związaną z nierównomiernie przebiegającym w nich procesem stygnięcia magmy i zjawiskami zachodzącymi na kontakcie ze skałami podłoża, a także z późniejszymi procesami wietrzenia. Stwierdzono, że bazalty obecne w poszczególnych częściach pokryw są zróżnicowane pod względem cech strukturalno-teksturalnych. Wykazano ponadto, że cechy te pozostają w ścisłej zależności z ich fizyczno-mechanicznymi właściwościami. Badania wartości wytrzymałości na ściskanie i twardości Knoopa (KH), wykazały, że w wewnętrznych i stropowych częściach pokryw lawowych, występuje kopalina o najbardziej korzystnych właściwościach, reprezentowana przez bazalty o teksturze afanitowej i afanitowo-porfirowej. Istotne znaczenie surowcowe mogą mieć również odmiany o strukturze porowatej, charakteryzujące się zwartym szkieletem skalnym o dużej twardości KH. W ścisłych relacjach przestrzennych z tymi skałami występują silnie zwietrzałe bazalty, w tym objęte procesem zgorzeli bazaltowej oraz skały piroklastyczne, które pomimo gorszych właściwości fizyczno-mechanicznych również mogą być surowcowo wykorzystywane.

EN

The geological structure of the Targowica basalt deposit has developed as a result of alternate eruptions of the basaltic magma and pyroclastic material onto an area of a diversified morphology. Therefore, the form of the basalt flows and their intercalating pyroclastic complexes, moreover affected also by later tectonic processes, is irregular. the basalt covers reveal a distinct zonal structure, associated with various cooling rates and processes at the contacts with underlying rocks (both cogenetic and country ones), and also with later weathering. The basalts from different parts of the covers vary in their structural and textural features that are, in turn, closely related to physico-mechanical rock parameters. The measurements of the compressive strength and the Knoop hardness (KH) indicate/show that the inner and top zones of the basalt covers are composed of the rocks with the best properties and represent the basalts with the aphanitic and/or aphanitic-porphyritic textures. As a significant resource may also be recognized the porous basalts, whose dense rock frameworks have high KH values. These three basalt types are spatially closely related to highly weathered basalts, including those affected by the basalt gangrene, and the pyroclastics. Although both rock varieties reveal lower values of their physical-mechanical properties, they can also be utilized as raw materials.

Słowa kluczowe

PL

bazalty; wytrzymałość na ściskanie; twardość Knoopa

EN

basalts; compressive strength; Knoop hardness

• Wydawca: Instytut Górnictwa Odkrywkowego "Poltegor-Instytut"
• Czasopismo: Górnictwo Odkrywkowe
• Rocznik: 2017
• Tom: R. 58, nr 3
• Strony: 5--12
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz.

Twórcy

autor

Rembiś M.

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Katedra Geologii Złożowej i Górniczej

Bibliografia

• [1] Adamczyk Z. Ewolucja wulkanizmu kenozoicznego Przedgórza Rębiszowskiego (Dolny Śląsk) oraz jej wpływ na charakter petrograficzny i jakość surowca bazaltowego. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Górnictwo, 2008, 282: 1-244.
• [2] Badura J., Pécskay Z., Koszowska E., Wolska A., Zuchiewicz W., Przybylski B. Nowe dane o wieku i petrologii kenozoicznych bazaltoidów dolnośląskich. Przegląd Geologiczny, 2006, 54, 2: 145-153
• [3] Birkenmajer K., Pécskay Z. Radiometric dating of the Tertiary volcanics in Lower Silesia, Poland. I. Alkali basaltic rocks of the Opole region. Bulletin of the Polish Academy of Sciences, Earth Sciences, 2002, 50: 31-50
• [4] Cwojdziński S., Jodłowski S. „Plamowe” koncentracje bazaltowe Masywu czeskiego i Dolnego Śląska. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 1982, 341: 201-222
• [5] Komar P. D., Mechanical interactions of phenocryst and flow differentiation of igneous dikes and sills. GSA Bulletin, 1972, 83, 4: 973-988
• [6] Majkowska U., Dokumentacja geologiczna złoża bazaltu w kat. C1 +C 2 „Targowica”. Przedsiębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu. 1992
• [7] Oberc J., Dyjor S., Wroński J., Ewolucja wschodniej części bloku przedsudeckiego w kenozoiku (piętro młodoalpejskie). Przegl. Geol. 1975, 23: 220-223
• [8] PN-EN 14205: 2004. Metody badań kamienia naturalnego. Oznaczanie twardości według Knoopa. Polski Komitet Normalizacyjny, Warszawa, 2004
• [9] PN-EN 1926:2007. Metody badań kamienia naturalnego. Oznaczanie jednoosiowej wytrzymałości na ściskanie. Polski Komitet Normalizacyjny, Warszawa, 2007.
• [10] Rembiś M., Mineralno-teksturalna zmienność wybranych skał bazaltowych Dolnego Śląska i jej rola w kształtowaniu fizyczno-mechanicznych właściwości produkowanych kruszyw. Gospodarka Surowcami Mineralnymi, 2011, 27, 3: 29-49
• [11] Streckeisen A. L., IUGS Subcommission on the Systematics of Igneous Rocks. Classification and Nomenclature of Volcanic
• Rocks, Lamprophyres, Carbonatites and Melilite Rocks. Recommendations and Suggestions. Neues Jahrbuch für Mineralogie, Abhandlungen, 1978, 141: 1-14
• [12] Śliwa Z., Własności strukturalne bazaltów Śląska. Rocz. PTG., 1967, 37: 435-454
• [13] Zagożdżon P., O genezie zgorzeli bazaltoidoidowej. Przegl. Geol., 2001, 49: 328-334
• [14] Zagożdżon P., Geometryczna charakterystyka wystąpień skał zgorzelowych w trzeciorzędowych bazaltoidach Śląska. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej, 2004, 106: 233-243

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018)