O wieży wójta krakowskiego raz jeszcze : komunikat

• Autorzy: Komorowski W.

Warianty tytułu

EN

Once more about the tower belonging to the vogt of Kraków : announcement

• Konferencja: Forum Architecturae Poloniae Medievalis (2 ; 2009 ; Kraków)
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Tematem artykułu jest rezydencja krakowskiego wójta Henryka młodszego, wzniesiona w drugiej połowie XIII w. przy ul. Brackiej, znana dzisiaj jedynie w części. Miała ona formę wieży, będącej w czasach budowy czytelnym symbolem władztwa czy aspiracji do prestiżu. W warunkach krakowskich stanowiła wyraźną demonstrację zwierzchnictwa wójta nad miastem. W Europie Południowej i Zachodniej stosowano ją od dawna i w zasadzie w warunkach miejskich była tematem architektonicznym już zanikającym. Autorzy podają przykłady takich budowli (oraz okoliczności ich powstania) z Europy łacińskiej – Włoch, Francji, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Czech, Węgier, krajów nadbałtyckich, podejmując próbę wskazania modeli analogicznych do wieży Henryka. Pierwszej rekonstrukcji wieży krakowskiej dokonał w 1988 roku Tomasz Liniecki – teraz autorzy przedstawiają możliwe rozwiązania alternatywne.

EN

The subject of the article is the residence of Henry the Younger, the vogt of Kraków, which was erected in the second half of the 13th c. at Bracka Street, and is know today only by its part. The building was a tower which in its times was a clear symbol of power and prestige. The tower stood out in Kraków which was taken as a display of control of the vogt over the city. The rest of the southern and western Europe used such towers for a long time, and in this period in urban areas, they were becoming architecturally extinct. The authors give examples of such buildings (and the circumstances of their establishing) in latin Europe – in Italy, France, Germany, Switzerland, Bohemia, Hungary, Baltic states, trying to point out analogies to the tower belinging to Henry. The first reconstruction of the tower was done in 1988 by Tomasz Liniecki. Now, the authors have proposed an alternative solution.

Słowa kluczowe

PL

rezydencja wójta; wieża mieszkalna; rekonstrukcja

EN

vogt residence; house-tower; reconstruction

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Czasopismo Techniczne. Architektura
• Rocznik: 2011
• Tom: R. 108, z. 7-A
• Strony: 119--129
• Opis fizyczny: Bibliogr. 31 poz., rys.

Twórcy

autor

Komorowski W.

• Muzeum Narodowe w Krakowie

ilustrator

Opaliński P.

• Muzeum Historyczne Miasta Krakowa

Bibliografia

• [1] Buśko C., Budynki wieżowe w krajobrazie średniowiecznego miasta, [w:] Dom w mieście średniowiecznym i nowożytnym, red. B. Gediga, Wrocław 2004, 61-73.
• [2] Cechosz S., Holcer Ł., O początkach pałacu „Pod Krzysztofory” w świetle najnowszych badań architektonicznych, „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 24, Kraków 2006, 7-20.
• [3] Chorowska M., Przemiany architektoniczne wrocławskich kamienic przyrynkowych, [w:] Wrocławski Rynek, red. M. Smolak, Wrocław 1999, 115-128.
• [4] Chorowska M., Rezydencje średniowieczne na Śląsku, zamki, pałace, wieże mieszkalne, Wrocław 2003.
• [5] Chorowska M., Średniowieczna kamienica mieszczańska we Wrocławiu, Wrocław 1994.
• [6] Dragoun Z., Praha 885-1310. Kapitoly o románské i gotické architektuře, Praha 2002.
• [7] Dragoun Z., Škabrada J., Tryml M., Románské domy v Praze, Praha 2002.
• [8] Ferus V., Baxa P., Meštiansky dom w Bratislave v druhej polovinie 13. storočia, Forum Urbis Medii Aevi III, Brno 2006, 88-101.
• [9] Guerquin B., Zamki w Polsce, wyd. II, Warszawa 1984.
• [10] Jakimowicz T., Dwór murowany w Polsce w wieku XVI (wieża – kamienica – kasztel), Warszawa–Poznań 1979.
• [11] Komorowski W., Najstarsze kamienice krakowskie, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, t. 42, z. 2, 1997, 107-119.
• [12] Komorowski W., Kamienice i pałace Rynku krakowskiego w średniowieczu, „Rocznik Krakowski”, t. 68, 2003, 53-74.
• [13] Komorowski W., Rozwój urbanistyczno-architektoniczny Krakowa intra muros w średniowieczu (od połowy XIV wieku), [w:] Kraków. Nowe studia nad rozwojem miasta, red. J. Wyrozumski, „Biblioteka Krakowska” nr 150, 2007, 153-188.
• [14] Komorowski W., Średniowieczne ratusze w Małopolsce i na ziemiach ruskich Korony, [w:] Civitas et villa. Miasto i wieś w średniowiecznej Europie Środkowej [Księga jubileuszowa Profesor Marty Młynarskiej-Kaletynowej], Wrocław–Praga 2002, 241-248.
• [15] Komorowski W., Średniowieczny ratusz miasta Kleparza, [w:] Lapides viventes. Zaginiony Kraków wieków średnich. Księga dedykowana Profesor Klementynie Żurowskiej, Kraków 2005, 171-181.
• [16] Komorowski W., Krasnowolski B., Architektoniczny pejzaż Krakowa około roku 1400, [w:] Sztuka około 1400. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki. Poznań, listopad 1995, t. 1, Warszawa 1996, 105-126.
• [17] Krassowski C., Dzieje budownictwa i architektury na ziemiach polskich, t. 3, Warszawa 1991.
• [18] Libal D., Architektura. Románska domowni zástavba, [w:] Praha středověká, Praha 1983, 105-118.
• [19] Libal D., Architektura. Praha za vlády Přemysla Otakara II. A Václava II., [w:] Praha středověká, Praha 1983, 180-201.
• [20] Liniecki T., Dom wójta Henryka z wieku XIII w Krakowie, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, t. 33, z. 4, 1988, 287-297.
• [21] Łukacz M., Pierwsze przemiany przestrzenne krakowskiej kamienicy mieszczańskiej w świetle jej związków z kamienicą Europy Północnej, [w:] Kamienica w krajach Europy Północnej, red. M.J. Sołtysik, Gdańsk 2004, 96-113.
• [22] Łukacz M., Wybrane zagadnienia z historii przekształceń przestrzennych gotyckich domów krakowskich, „Czasopismo Techniczne”, z. 9-A/2003, Kraków 2006, 143-162.
• [23] Mitchell P., Early stone house in Vienna, Forum Urbis Medii Aevi III, Brno 2006, 18-25.
• [24] Mrusek H.J., Nowe badania nad średniowiecznymi warowniami prywatnymi w osiedlach niemieckich, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, t. 3, z. 3, 1958, 299-311.
• [25] Piekalski J., Wczesne domy mieszczan w Europie Środkowej. Geneza, funkcja, forma, Wrocław 2004.
• [26] Sławiński S., Mamica M., Kamienica przy Rynku Gł. 42/ul. Św. Jana 1 w Krakowie. Opracowanie konserwatorskie. Badania architektoniczne obiektu, mps w Pracowniach Konserwacji Zabytków Arkona, Kraków 2004.
• [27] Sowina U., Średniowieczny dom mieszczański. Niektóre problemy badawcze, [w:] Dom w mieście średniowiecznym i nowożytnym, red. B. Gediga, Wrocław 2004, 9-31.
• [28] Widawski J., Domy warszawskich wójtów, [w:] Podług nieba i zwyczaju polskiego. Studia z historii architektury, sztuki i kultury ofiarowane Adamowi Miłobędzkiemu, Warszawa 1988, 120-127.
• [29] Wiedenau A., Katalog der romanischen Wohnbauten in Westdeutschen Städten und Siedlungen, Das deutsche Bürgerhaus, t. 34, Tübingen 1983.
• [30] Wilke G., Średniowieczne wieże w miastach Toskanii zasiedlane okresowo, „Archaeologia Historica Polona”, t. 12, 31-46.
• [31] Zlat M., Ratusz – zamek mieszczan: symbolika typu architektonicznego i jego forma, [w:] Ratusz w miastach północnej Europy, materiały z sesji „Ratusz w miastach nadbałtyckich”, Gdańsk 23-25 XI 1993, Gdańsk 1997, s. 20-24.