Funkcjonowanie urban labów w polskich miastach – perspektywa wykorzystania koncepcji jako narzędzia z zakresu zarządzania przestrzenią

• Autorzy: Malicka-Skrzek Sara

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0054.6637

Warianty tytułu

EN

Functioning of urban labs in polish cities - perspective on the use of the concept as a spatial management tool

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Niniejszy artykuł przedstawia sposoby działania urban labów w warunkach polskich. Na podstawie metody studium przypadków opisano cztery polskie urban laby w celu zbadania, czy i w jakim zakresie podejmują się zadań z obszaru zarządzania przestrzenią – by odpowiedzieć na pytanie, czy koncepcja urban lab może być wykorzystana jako narzędzie do deliberacyjnego współplanowania przestrzennego. We wstępie przybliżono powiązania koncepcji urban lab z ideą smart city i z założeniami zrównoważonego rozwoju miast. Wyjaśniono związek nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ze zwiększoną potrzebą poszukiwania nowych form włączania różnych grup uczestników planowania przestrzennego do współzarządzania przestrzenią miasta. Przedstawiono znaczenie deliberacyjnego planowania przestrzennego i wyartykułowano wymagania odnośnie do narzędzia do tego służącego. Następnie przeglądowo przedstawiono koncepcję urban labu i omówiono zakresy działania, w tym zarządzanie przestrzenią. Kolejnym krokiem było syntetyczne przedstawienie wyników badania metodą studium przypadków polskich urban labów: UrbanLabu Gdynia, UrbanLabu Rzeszów, zajmujących się innowacjami technologicznymi i społecznymi oraz ich inkubacją, a także Śląskiego UrbanLabu i MetroLabu, które zajmują się głównie edukacją społeczeństwa na tematy miejskie, inicjują współpracę zróżnicowanych grup obywateli oraz tworzą merytoryczne zaplecze w obszarze zarządzania przestrzenią. W ramach wniosków z badań zaproponowano klasyfikację podjętych i planowanych zadań laboratoriów pod kątem stopnia spełniania zakresu zarządzania przestrzenią w rozumieniu urbanistyki i planowania przestrzennego. Biorąc pod uwagę wyniki badania, kierunek, w jakim rozwijają się kolejno powstające laboratoria miejskie, oraz modelowy sposób ich funkcjonowania, w odpowiedzi na pytanie zadane we wstępie postawiono hipotezę, iż koncepcja urban lab może być wykorzystana jako narzędzie do deliberatywnego współplanowania przestrzennego.

EN

Functioning of urban labs in polish cities - perspective on the use of the concept as a spatial management tool. This article presents the ways in which urban labs operate in Polish conditions. Based on the case study method, four Polish urban labs are described in order to investigate whether and to what extent they undertake spatial management tasks - to answer the question of whether the urban lab concept can be used as a tool for deliberative spatial co-planning. In the introduction, the links of the urban lab concept to the idea of the smart city and to the assumptions of sustainable urban development are explained. The relationship between the amendment to the Planning and Spatial Development Act and the increased need to search for new forms of involving various groups of spatial planning participants in the co-management of city space is explained. The importance of deliberative spatial planning is presented and the requirements for a tool for this are articulated. This was followed by an overview of the urban lab concept and a discussion of the scopes of action, including spatial management. The next step was to synthetically present the results of the research using the case study method of Polish urban labs: UrbanLab Gdynia, UrbanLab Rzeszów, dealing with technological and social innovations and their incubation, and Silesian UrbanLab and MetroLab, which deal mainly with educating the public on urban issues, initiating cooperation between diverse groups of citizens and creating substantive facilities in the area of space management. As part of the conclusions of the study, a classification of the undertaken and planned tasks of the laboratories was proposed in terms of the degree to which they fulfil the scope of spatial management in the sense of urban planning and spatial planning. Taking into account the results of the study, the direction in which the successively emerging urban labs are developing and the model way in which they are functioning in response to the question posed in the introduction, a hypothesis was put forward that the urban lab concept can be used as a tool for deliberative spatial co-planning.

Słowa kluczowe

PL

urban lab; laboratorium miejskie; polskie miasto; planowanie przestrzenne

EN

urban lab; urban laboratory; polish city; spatial planning

• Wydawca: BUILDER CORP Sp. z o.o.
• Czasopismo: Builder
• Rocznik: 2024
• Tom: R.28, nr 8
• Strony: 2--7
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz., il., tab.

Twórcy

autor

Malicka-Skrzek Sara

• Politechnika Śląska, Wydział Architektury

• https://orcid.org/0000-0001-8106-5145

Bibliografia

• [1] Tota P., Miasto inteligentne – miasto dostępne. Nowoczesne technologie miejskie w kontekście projektowania uniwersalnego. „Środowisko Mieszkaniowe” 2017, nr 19, s. 4-12.
• [2] Cohen B., 2015, The 3 Generations Of Smart Cities. Inside the development of the technology driven city, https://www.fastcompany.com/3047795/the-3-generations-of-smart-cities (dostęp: 02.2024).
• [3] Markowski T., Koncepcja prawa do miasta w polskim systemie planowania przestrzennego. Wymiar ekonomiczny, prawny i polityczny, [w:] red. Nowak M.J., Prawo do miasta a wyzwania polityki miejskiej w Polsce, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2022.
• [4] Krzewińska A., Deliberacja. Idea – metodologia – praktyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2016, s. 33.
• [5] Kafka K., Modele współdziałania uczestników planowania przestrzennego, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2013, s. 85-94.
• [6] Zgórska B., Jaskulska M., Udział społeczeństwa w procedurze planowania przestrzennego – analiza metod i technik konsultacji społecznych na przykładzie polskich małych i średnich miast w ramach projektu POWER. „Space – Society – Economy” 2023, (34), 151-173, https://doi.org/10.18778/1733-3180.34.08, s. 153.
• [7] Ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 1688).
• [8] Pobłocki K., Prawo do odpowiedzialności, [w:] Miessen M., Koszmar partycypacji, Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Warszawa 2013.
• [9] Bień M.M., Ner K., Piziak B., Urban laby jako eksperymentalne platformy współpracy interesariuszy miejskich – przegląd definicji oraz podejść do funkcjonowania tego instrumentu, „Urban Development Issues” 2020, t. 68(1), https://doi.org/10.51733/udi.2020.68.01, s. 8-9.
• [10] Piziak B., Bień M., Jarczewski W., Ner K., Exploring Urban (Living) Labs: A Model Tailored for Central and Eastern Europe’s Context, „Sustainability” 2023, t. 15(16), 12556. https://doi.org/10.3390/su151612556.
• [11] Bień M., Jarczewski W., Piziak B., Urban lab. Narzędzie poprawy jakości życia mieszkańców miast zgodne z ideą smart city, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa-Kraków 2020, s. 12-25.
• [12] Wróbel S., Wiśniewska W., Urban lab jako miejska platforma do zarządzania innowacjami, „Managment and Quality – Zarządzanie i Jakość” 2021, t. 3 No 3, s. 92-106.
• [13] Kaszkur A., Urban lab as a tool for joint management in cities, „Polish Political Science Review. Polski Przegląd Politologiczny” 2020, t. 8(2)/2020, s. 37-46.
• [14] Bulkeley H., McCormick K., Mai L., Marvin S., Voytenko Palgan Y., Urban Living Labs: Experimenting with City Futures, Taylor & Francis, Londyn 2018, https://doi.org/10.4324/9781315230641.
• [15] Carayannis E.G., Campbell D.F.J., Mode 3 Knowledge Production in Quadruple Helix Innovation Systems. In: Mode 3 Knowledge Production in Quadruple Helix Innovation Systems. „SpringerBriefs in Business” 2012, t. 7, https://doi.org/10.1007/978-1-4614-2062-0_1.
• [16] Bień M., Piziak B. (red.), Jak zrobiliśmy Urban Lab. Wnioski i rekomendacje z pilotażowego wdrożenia w Gdyni i w Rzeszowie, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa-Kraków 2021, s. 11.
• [17] Marvin S., Silver J., The urban laboratory and emerging sites of urban experimentation, [w:] Evans J., Karvonen A., Raven R., The Experimental City, Routledge, London 2016.
• [18] Leminen S., Westerlund M., Nystrom A.-G., Living labs as open-innovation networks, „TIM Review” 2012, t. 2(9), s. 6-11, https://doi.org/10.22215/timreview/602.
• [19] Arnkil R., Järvensivu A., Koski P., Piirainen T., Exploring the Quadruple Helix. Report of Quadruple Helix Research For the CLIQ Project 2010, University of Tampere.
• [20] Mccormick K., Hartmann C., The emerging landscape of urban living labs: Characteristics, practices and examples, Lund University, Lund 2017.
• [21] Karvonen A., van Heur B., Urban Laboratories: Experiments in Reworking Cities, „International Journal of Urban and Regional Research” 2013, 38(2), s. 379-392. DOI:10.1111/1468-2427.12075.
• [22] Miejska rezyliencja – metodologia i narzędzie badawcze opracowane dla miasta Gdynia, Fundacja Green Dealers, Gdynia 2021.
• [23] Chyliński A., Miasto 15-minutowe. Czym jest i jak je badać, Gdynia 2021.
• [24] Lorenc-Barańska L. (red.), Miasto wobec wyzwań, UrbanLab Gdynia, Gdynia 2021.
• [25] https://urbanlab.gdynia.pl/o-projekcie/ (dostęp: 12.2023).
• [26] https://sp-25.rzeszow.pl/2022/05/15/juz-jest-ogrod-owocowo-warzywny/ (dostęp: 12.2023).
• [27] https://urbanlab.net/rzeszow-wybral-innowacje-miejskie-do-wdrozenia/ (dostęp: 12.2023).
• [28] Bugno-Janik A., Fross K., Śląski Urban Lab z siedzibą w Gliwicach, „Forum Budownictwa Śląskiego” 2022, t. 63, s. 30-31.
• [29] https://metropoliagzm.pl/2023/09/14/metrolab-w-przestrzeni-kato-science-corner-oficjalnie-otwarty/ (dostęp: 12.2023).

Uwagi

Artykuł umieszczony w części "Builder Science"