Ewolucja polityki surowcowej w Polsce w latach 1935–2018

• Autorzy: Szamałek K.

Identyfikatory

DOI

10.24425/124390

Warianty tytułu

EN

Evolution of Polish mineral policy between 1935–2018

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Pierwszą politykę surowcową państwa przyjęto w 1938 r. Polityka surowcowa II RP nakierowana była przede wszystkim na przygotowanie państwa do realizacji działań wojennych w warunkach prowadzenia wojny obronnej. W 1951 roku utworzono Centralny Urząd Geologii przygotowujący krajowe wieloletnie i roczne plany prac geologiczno-poszukiwawczych. Jego działalność skoncentrowana była na powiększaniu bazy zasobów złóż kopalin. Od 1985 roku za koordynację zadań polskiej geologii odpowiada urząd głównego geologa kraju. W roku 1996 Rada Ministrów przyjęła przygotowany w Ministerstwie Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz Ministerstwie Przemysłu i Handlu dokument Założenia polityki państwa w dziedzinie surowców mineralnych. W 2015 roku odbyła się szeroka publiczna dyskusja o potrzebie opracowania polityki surowcowej państwa zainicjowana opublikowaniem trzech dokumentów analitycznych przygotowanych przez Fundację Demos, prof. J.Hausnera oraz Ministerstwo Środowiska. Kamieniami milowymi w pracach nad polityką surowcową stało się powołanie w 2016 roku pełnomocnika rządu do spraw polityki surowcowej oraz międzyresortowego zespołu do spraw polityki surowcowej. W 2018 roku projekt założeń Polityki Surowcowej Państwa (PSP) skierowany został do konsultacji społecznych. Dokument ten po raz pierwszy w tak kompleksowy i holistyczny sposób uwzględnia interesy bezpieczeństwa surowcowego państwa. PSP oparta jest na 9 filarach merytorycznych dotyczących m.in. prawno-ekonomicznych podstaw działania sektora mineralnego, ryzyka inwestycyjnego, poszukiwań geologicznych, wykorzystania mineralnych surowców odpadowych.

EN

The first Mineral Policy in Poland was prepared in 1938. In that time The Mineral Policy was primarily dedicated to preparing Poland for a defensive war. The Central Geology Authority (CGA) was created in 1991. The main task of this Authority was preparation plans (annual and multiannual) of geological-exploration. The CGA’s activities were focused on enhancing the resource base of mineral deposits. As of 1985 the coordination of geological tasks is the main duty of the Chief Geologist of the country. In 1996 the Council of Ministers adopted a document called State policy in the field of mineral resources, prepared at the Ministry 182 of Environmental Protection, Natural Resources and Forestry as well as the Ministry of Industry and Trade. In 2015 a wide public discussion about the need to develop a mineral raw materials policy, initiated by the publication of three analytical documents prepared by the Demos Foundation, Professor J. Hausner and the Ministry of the Environment took place. Milestones in the development of a national mineral raw materials policy was the establishment of the special government’s plenipotentiary as well as the inter-ministerial team for mineral raw materials policy. In 2018, The Mineral Raw Materials Policy was transferred for public consultation. This document is the first document that is so comprehensive and holistic from the point of view of national mineral security interests. The Mineral Raw Materials Policy is based on 9 substantial pillars among them: economical and legal basis of mineral sector activities, investment risk, geological prospection and exploration, utilization of mineral wastes.

Słowa kluczowe

PL

polityka surowcowa; bezpieczeństwo surowcowe; surowce mineralne

EN

mineral policy; mineral security; mineral raw material

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Rocznik: 2018
• Tom: nr 106
• Strony: 181--197
• Opis fizyczny: Bibliogr. 62 poz.

Twórcy

autor

Szamałek K.

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, ul. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

Bibliografia

• [1] Biała Księga Ochrony Złóż Kopalin 2015. Ministerstwo Środowiska.
• [2] Bilans Gospodarki Surowcami Mineralnymi Polski i Świata 2013. IGSMiE PAN 2015. Warszawa: Wyd. PIG-PIB.
• [3] Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce. 2017, Warszawa: PIG.
• [4] Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski. 2011. Warszawa: PIG.
• [5] Blusz i in. 2015 – Blusz, K., Inderberg, T.H.J. i Zerka P. red. 2015. Obywatele zasobni w zasoby. Biała księga zarządzania zasobami naturalnymi w Polsce. Warszawa: Fundacja Demos.
• [6] Bolewski, A. 1996. Moje życie – moja praca. Kraków, 408 s.
• [7] Chudzik, W. 2014. Zagadnienie Centralnego Okręgu Przemysłowego (1937–1939) w świetle poglądów politycznych. Ann.UMCS Lublin, Vol. LXIX, z. 1–2, s. 25–48. [Online] file:///C:/Users/ksza/Downloads/4233-3059. pdf [Dostęp: 10.07.2018].
• [8] Cichy, R. 2017. Był kiedyś Centralny Urząd Geologii. [W:] Był kiedyś Centralny Urząd Geologii (Zbiór wspomnień). Warszawa: Stowarzyszenie Emerytowanych Pracowników Państwowego Instytutu Geologicznego, s. 35–82.
• [9] Dekret z dnia 3 lutego 1947 r. o państwowej służbie geologicznej. Dz.U. nr 17 poz.68. [Online] http://prawo.sejm. gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19470170068/O/D19470068.pdf [Dostęp: 10.07.2018].
• [10] Dekret Prezydenta RP z dnia 31 marca 1938 roku o państwowej służbie geologicznej. Dz.U. nr 22, poz.193. [Online] file:///C:/Users/ksza/Downloads/D1938022019301.pdf [Dostęp: 10.07.2018].
• [11] Dekret z dnia z 8 października 1951 o państwowej służbie geologicznej. Dz.U. Nr 52, poz. 369. [Online] https:// mojepanstwo.pl/dane/dziennik_ustaw/37108,dekret-z-dnia-8-pazdziernika-1951-r-o-panstwowej-sluzbiegeologicznej [Dostęp: 10.07.2018].
• [12] Galos i in. 2012a – Galos, K., Nieć, M., Radwanek-Bąk, B., Smakowski, T. i Szamałek, K. 2012a. Bezpieczeństwo surowcowe Polski w Unii Europejskiej i na świecie. Biuletyn PIG 452, s. 43–52.
• [13] Galos i in. 2012 b – Galos, K., Nieć, M., Radwanek-Bąk, B., Smakowski, T. i Szamałek, K. 2012b. Bezpieczeństwo surowcowe Polski – ocena sytuacji w zakresie kopalin nieenergetycznych. Biuletyn PIG 452, s. 33–42.
• [14] Galos i in. 2012c – Galos, K., Nieć, M., Radwanek-Bąk, B., Smakowski, T. i Szamałek, K. 2012c. Bezpieczeństwo surowcowe Polski – bariery pokrycia krajowych potrzeb surowcowych w zakresie kopalin nieenergetycznych. Biuletyn PIG 452, s. 53–58.
• [15] Gientka, M. 1995a. Polityka resortu w dziedzinie poszukiwania, rozpoznawania i eksploatacji surowców mineralnych. Cz. I. Przegląd Geologiczny t. 43, nr 1, s. 49–56.
• [16] Gientka, M. 1995b. Polityka resortu w dziedzinie poszukiwania, rozpoznawania i eksploatacji surowców mineralnych. Cz. II. Przegląd Geologiczny t. 43, nr 2, s. 126–140.
• [17] Hausner, J. red. 2015. Polityka Surowcowa Polski. Rzecz o tym, czego nie ma, a jest bardzo potrzebne. [Online] http://www.pte.pl/pliki/2/1/Polityka%20surowcowa.compressed.pdf [Dostęp: 10.07.2018].
• [18] Inicjatywa na rzecz surowców – zaspokajanie naszych kluczowych potrzeb w celu stymulowania wzrostu i tworzenia miejsc pracy w Europie 2008 – Komunikat KE 699/2008.
• [19] Jędrysek, M.O. 2008. Geologia i Górnictwo w Polsce z Punktu Widzenia Głównego Geologa Kraju (2005-7). Wybrane Zagadnienia Od Komisji Kruszcowej Do Dziś. Kopaliny 2/2008, 71. [Online] http://history-of-mining pwr.wroc.pl/old/attachments/article/20/09Jedrysek-Od_Komisji_Kruszcowej_do_dzi%C5%9B.pdf [Dostęp: 10.07.2018].
• [20] Jędrysek, M.O. 2018. Polityka surowcowa państwa. Projekt. MŚ Warszawa, 65 s.
• [21] Kierunki działań w zakresie geologii 2009. [Online] http://archiwum.mos.gov.pl/kategoria/258_kierunki_dzialan_w_zakresie_geologii/ [Dostęp: 10.07.2018].
• [22] Kierunki badań w dziedzinie geologii surowcowej 2009. [Online] http://archiwum.mos.gov.pl/g2/kategoriaPliki/2009_04/kierunki_badan_geologia_surowcowa.pdf [Dostęp: 10.07.2018].
• [23] Kot, A. 1983 – Profesor Mieczysław Mrozowski. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, seria Górnictwo, z. 119, nr 731, s. 5–11. [Online] http://delibra.bg.polsl.pl/Content/37898/BCPS_42348_1983_Profesor-Mieczyslaw-.pdf [Dostęp: 10.07.2018].
• [24] Kozłowski, E. 1964. Wojsko Polskie 1936–1939. Próby modernizacji i rozbudowy. Warszawa: Wydawnictwo MON, wyd. I, s. 23, 60.
• [25] Kulczycka i in. 2015 – Kulczycka, J., Kudełko, J. i Wirth, H. 2015. Założenia i cele polityki surowcowej zawarte w krajowych dokumentach strategicznych. Przegląd Geologiczny t. 63, nr 2, s. 98–102.
• [26] Mikosz R. 2010 – Ewolucja prawnej regulacji dotyczącej korzystania z zasobów naturalnych wnętrza Ziemi w kontekście przemian ustrojowych w Polsce. Górnictwo i Geoinżynieria R. 34, z. 3, s. 17–31.
• [27] Mineral Resources of Poland. 2017. Szamałek K., Szuflicki M., Malon A., Tymiński M. Eds. Warszawa: PIG.
• [28] Nieć, M. i Radwanek-Bąk, B. 2009. Wykorzystanie złóż kopalin w Polsce, przyszłość i zagrożenia dla bezpieczeństwa surowcowego kraju. Przegląd Geologiczny t. 57, nr 7, s. 591–599.
• [29] Piwocki, M. 2000. Priorytety badań geologicznych: geologiczne badania surowcowe. Przegląd Geologiczny t. 48, nr 1, s. 36–41.
• [30] Prądzyński, J. 1936 – Polityka surowcowa. Polska Zbrojna nr 70, s. 5. [Online] https://academica.edu.pl/reading/ readSingle?page=5&uid=21589981 [Dostęp: 10.07.2018].
• [31] Prawo geologiczne – ustawa z dnia 16 listopada 1960 r. Dz.U. nr 52, poz. 303 z 1960 r. z późn. zm.
• [32] Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. Dz.U. nr 27, poz. 96. z póź. zm.
• [33] Prawo geologiczne i górnicze ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Dz.U. z 17 listopada 2017 r., poz. 2126 z późn zm.
• [34] Prawo górnicze – dekret z dnia 6 maja 1953. Dz.U. nr 4, poz. 12 z 1978 r. z późn. zm.
• [35] Roman, A. 1937. Przemówienie ministra przemysłu i handlu Antoniego Romana na zebraniu grupy parlamentarnej dla spraw emigracyjno-kolonizacyjnych wygłoszone w dniu 1 lipca 1937. Polityka gospodarcza 1937, nr 28, s.924.
• [36] Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 24 czerwca 1927 r. o Państwowym Instytucie Geologicznym. Dz.U. poz.574. [Online] http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19270650574/O/D19270574.pdf [Dostęp: 10.07.2018].
• [37] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 maja 2016 r. w sprawie ustanowienia Pełnomocnika Rządu do spraw Polityki Surowcowej Państwa. DzU z 2016, poz. 685.
• [38] Salski, W. 2007. Polska szkoła geologii. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 52/1, s. 97–119. [Online] http:// bazhum.muzhp.pl/media//files/Kwartalnik_Historii_Nauki_i_Techniki/Kwartalnik_Historii_Nauki_i_Techniki-r2007-t52-n1/Kwartalnik_Historii_Nauki_i_Techniki-r2007-t52-n1-s97-119/Kwartalnik_Historii_Nauki_i_Techniki-r2007-t52-n1-s97-119.pdf [Dostęp: 10.07.2018].
• [39] Smakowski, T. i Speczik, S. 2008. Kierunki polityki surowcowej Polski. Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management t. 24, z. 4/4, s. 381–393.
• [40] Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.). 2017. Ministerstwo Rozwoju. [Online] https://www.miir.gov.pl/media/48672/SOR.pdf [Dostęp: 10.07.2018].
• [41] Surowce dla przemysłu. Plan działań na rzecz zabezpieczenia podaży nieenergetycznych surowców mineralnych. Projekt. 2016. Ministerstwo Rozwoju.
• [42] Szamałek, K. 1995. Aktualne kierunki polityki surowcowej państwa. Górnictwo Odkrywkowe nr 6, s. 3–6.
• [43] Szamałek, K. 2011. Bezpieczeństwo surowcowe państwa. [W:] Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski. Wg stanu na 31.XII. 2009. Wołkowicz S., Smakowski T., Speczik S. eds, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 261 s.
• [44] Szamałek, K. 2013. Problemy bezpieczeństwa surowcowego Polski. Wystąpienie na konferencji Bezpieczeństwo surowcowe Polski, Warszawa 10 października 2013, organizatorzy PIG-PIB oraz Polska Platforma Technologiczna Surowców Mineralnych.
• [45] Szamałek, K. 2015. Zarys ewolucji polskiego prawa poszukiwania i wydobywania kopalin w latach 1991–2015. Biuletyn PIG 465, s. 21–34
• [46] Szamałek, K. 2016. Analiza porównawcza polityk surowcowych wybranych krajów. Warszawa: PIG-PIB, Opracowanie dla MŚ.
• [47] Szamałek, K. 2018a. Ewolucja polityki surowcowej państwa. Komitet Zrównoważonej Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN Kraków 23 kwietnia 2018 r. [Online] https://min-pan.krakow.pl/instytut/komitet-zrownowazonej-gospodarki-surowcami-mineralnymi-pan/ [Dostęp: 10.07.2018].
• [48] Szamałek, K. 2018b Wspomnienia. Wiesław Śliżewski. Przegląd Geologiczny t. 66, nr 3, 140 s.
• [49] Szamałek, K. 2018c. Stan rozpoznania oceanicznych zasobów mineralnych. Przegląd Geologiczny t. 66, nr 3, s. 189–196.
• [50] Szamałek, K. 2018d. Udział Polski w pracach Międzynarodowej Organizacji Dna Morskiego. Przegląd Geologiczny t. 66, nr 3, s. 185–189.
• [51] Szonert, J. i Żółtowski, Z. 1954. Organizacja państwowej służby geologicznej, Biblioteka zawodowa geologa. Instrukcje-normy, zagadnienia prawne i organizacyjne 14, Warszawa: Wyd. Geologiczne.
• [52] Śliżewski, W. 2015. 60 lat w służbie geologii i współpracy z PIG (1949–2009). [W:] Pracowaliśmy w trudnych, ale ciekawych czasach. Wspomnienia pracowników, Warszawa: PIG.
• [53] Uchwała RM z dnia 25 lipca 2017 r. w sprawie stanowienia wieloletniego programu „Program Rozpoznania Geologicznego Oceanów” – PRoGeO. [Online] http://monitorpolski.gov.pl/mp/2017/774 [Dostęp: 10.07.2018].
• [54] Ustawa z dnia 12 listopada 1985 o zmianach w organizacji oraz zakresie działania niektórych naczelnych i centralnych organów administracji państwowej. Dz.U. nr 50, poz. 262. [Online] http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/ download.xsp/WDU19850500262/U/D19850262Lj.pdf [Dostęp: 10.07.2018].
• [55] Ustawa z dnia 16 listopada 1960 r. o prawie geologicznym. Dz.U. nr 52, poz. 303 z 1960 r. z poźn. zmianami.
• [56] Ustawa z dnia 9 marca 1991 r. o zmianie prawa górniczego. Dz.U. nr 31, poz. 128.a
• [57] Ustawa z dnia 9 marca 1991 r. o zmianie prawa geologicznego. Dz.U. nr 31, poz. 129.b
• [58] Zamęcki, Ł. 2008. Reorganizacja Państwowego Instytutu Geologicznego w latach poprzedzających II wojnę światową — w obliczu konieczności zmiany polityki surowcowej państwa. Przegląd Geologiczny t. 56, nr 3, s. 209–211.
• [59] Zamęcki, Ł. 2010. Polityka surowcowa II Rzeczpospolitej w latach 1935–1939. Warszawa: Wyd. UW.
• [60] Zarządzenie Prezesa Rady Ministrów nr 61 w sprawie Międzyresortowego Zespołu do spraw Polityki Surowcowej Państwa z dnia 17 maja 2016 roku MP z 2016 r. poz. 455.
• [61] Zdanowski, A. 2006. Wspomnienia. Zdzisław Dembowski (1925–2005). Przegląd Geologiczny t. 54, nr 2, s. 115– –116.
• [62] Żytka, J. 2017. Pracowałem dla polskiej geologii. [W:] Był kiedyś Centralny Urząd Geologii (Zbiór wspomnień). Warszawa: Stowarzyszenie Emerytowanych Pracowników Państwowego Instytutu Geologicznego, s. 7–34.