Wieża bramna Zamku Górnego w Opolu

• Autorzy: Legendziewicz Andrzej

Identyfikatory

DOI

10.17425/WK60GORNY

Warianty tytułu

EN

The gate tower at the Górny Castle in Opole

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Artykuł prezetuje wyniki badań architektonicznych wieży bramnej zamku Górnego w Opolu. We wstępie omówiono najstarsze wzmianki, dotychczasową literaturę oraz przedstawiono opis obiektu. Bazując na wynikach badań realizację wieży bramnej można wiązać z działalnością księcia Władysława Opolczyka i osadzić w latach 1382–87. Średniowieczną wieżę bramną wzniesiono na planie prostokąta. Dość regularną kompozycję gotyckiej elewacji tworzyły wnęki oraz otwory zakomponowane na dwóch poziomach. Najniższy złożony był z otworu bramnego flankowanego przez dwie ostrołuczne blendy i parę lizen, oraz okulusa na południowym skraju. Drugi poziom, oddzielony płyciną fryzową, posiadał dwoje okien prostokątnych – na osi nad przejazdem oraz nad południową lizeną. Powyżej nich założono ganek hurdycji. We wnętrzach dwóch dolnych kondygnacji zlokalizowano pomieszczenia obsługi mostu zwodzonego, lochu, a także pieca ogrzewającego salę na piętrze. Poziom przejazdu wypełniała sień i izba straży oraz studnia – zejście na poziom obsługi mostu. Najwyższa kondygnacja miała funkcję obronną. Wieżę przebudowano w XVII wieku, a także w latach 1858–59, kiedy to zwieńczenie ukształtowano w formie stylizowanego niskiego krenelaża. Klatkę schodową wprowadzono w 1898 roku, a elewację północną zasłonięto w 1938 roku.

EN

The article presents the results of architectural research of the gate tower of the Górny Castle in Opole. In the introduction, the oldest mentions, current literature and description of the object are discussed. Based on the results of research, the implementation of the gate tower can be associated with the activities of Prince Vladislaus II of Opole and embedded in 1382–87. The medieval gate tower was erected with a rectangular plan with the front facing east. Quite a regular composition of the Gothic façade was formed by recesses, widows and door composed on two levels. The lowest one was composed of: a gate opening flanked by two pointed blends and a pair of pilaster strips, and an oculus on the southern edge. The second level, separated by a frieze panel, had two rectangular windows – on the axis above the passage and above the southern panel. Above them, the wooden hoards was established. The interiors of the lower two floors have service rooms for drawbridges, a dungeon and a furnace heating the room on the first floor. The level of the passage was filled with an entrance hall and a fire chamber and a well – descent to the level of bridge service. The top floor had a defensive function. The tower was rebuilt in the 17ᵗʰ century, and also in the years 1858–59, when the crown was shaped in the form of a stylized low battlement. The façade arrangement was also changed by introducing semi-circular and pointed windows openings. A cage frame was introduced in 1898 and the north facade was covered in 1938.

Słowa kluczowe

PL

Śląsk; architektura; zamek; wieża bramna; średniowiecze; gotyk

EN

Silesia; Architecture; Castle; gate tower; Middle Ages; Gothic style

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2019
• Tom: Nr 60
• Strony: 26--39
• Opis fizyczny: Bibliogr. 18 poz., il.

Twórcy

autor

Legendziewicz Andrzej

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej

Bibliografia

• [1] Architektura Gotycka w Polsce. Mroczko T., Arszyński M. (eds.), t. 2, Instytut Sztuki PAN, Warszawa, 1995.
• [2] Codex Diplomaticus Silesiae T.6 Registrum St. Wenceslai. Urkunden vorzüglich zur Geschichte Oberschlesiens nach einem Copialbuch Herzog Johanns von Oppeln und Ratibor in auszügen mitgetheilt. Hrsg. W. Wattenbach, C. Grünhagen, Josef Max & Camp, Breslau, 1865.
• [3] Dziewulski W. Miasto lokacyjne w Opolu w XIII– XV wieku. Studia Śląskie, t.1, 1958.
• [4] Guerquin B. Zamki Śląskie. Arkady, Warszawa, 1957.
• [5] Guerquin B. Zamki w Polsce. Arkady, Warszawa, 1984.
• [6] Kajzer L., Kołodziejski St., Salm J. Leksykon zamków w Polsce. Arkady, Warszawa, 2003.
• [7] Katalog Zabytków Sztuki w Polsce – Województwo Opolskie, miasto Opole i powiat Opolski, T. VII, z.11. Chrzanowski T., Kornecki M. (eds.), Warszawa, 1960.
• [8] Lasota Cz., Legendziewicz A. Zamek Górny w Opolu. Wyniki badań architektonicznych i wytyczne konserwatorskie [mps w MKZ w Opolu]. Wrocław, 2006.
• [9] Lasota Cz., Legendziewicz A. Wyniki badań architektonicznych wnętrz wieży Zamku Górnego oraz wytyczne konserwatorskie (etap II) [mps w MKZ w Opolu]. Wrocław, 2006.
• [10] Legendziewicz A. Zamek Górny w Opolu – o zachowanych fragmentach rezydencji księcia Władysława II Opolczyka. Kwartalnik Opolski 2017;1:97–118.
• [11] Legendziewicz A. Wyniki badań architektonicznych wnętrz wieży Zamku Górnego w Opolu [mps archiwum WKZ w Opolu]. Wrocław, 2018.
• [12] Legendziewicz A. Selected City Gates in Silesia – Research Issues. Czasopismo Techniczne 2019;3:71–103.
• [13] Marsch A., Billder J., Jacob F. Die Reisebilder Pfalzgraf Ottheinrichs aus den Jahren 1536/1537 von seinem Ritt von Neuburg a.d. Donau über Prag nach Krakau und zurück über Breslau, Berlin, Wittenberg und Leipzig nach Neuburg, Würzburg, 2001.
• [14] Pilch J. Leksykon zabytków architektury Górnego Śląska. Warszawa, 2006.
• [15] Schiedlausky G., Hartmann R., Eberle H. Die Bau und Kunstdenkmäler des Stadtkreises Oppeln. Breslau, 1939.
• [16] Sroka S. Jan Kropidło. In: Piastowie – Leksykon biograficzny. Wydawnictwo Literackie, Kraków, 1999.
• [17] Steinert A. Das Oppelner Piastenschloss von 1532–1928. In: Deutsche Kunstdenkmäler in Oberschlesien. Breslau, 1934.
• [18] Viollet-le-Duc E. Dictionnaire Raisonne de L’Architecture Francaise du XI au XVI siecle. T. VII, Paris, 1864.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).