System ochrony zabytków - studium ewolucji w latach 1918-2023

• Autorzy: Włodarczyk Małgorzata , Włodarczyk Marcin

Identyfikatory

DOI

10.35784/odk.3706

Warianty tytułu

EN

The historic preservation system - a study of the evolution from 1918 to 2023

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

System ochrony zabytków ulegał ciągłej ewolucji. Jego początki na ziemiach polskich sięgają czasu rozbiorów. Związane są z odrębnością podejścia do „pamiątkowości” w zaborze austriackim, pruskim i rosyjskim. W zaborze austriackim dominował kolegialny tryb dla rozstrzygania spraw konserwatorskich oraz korzystanie z opinii społecznych. Ten model był w dużej mierze podstawą tworzenia systemu ochrony w 1918, w wolnej Polsce. W przeciągu 105 lat jego organizacja i funkcjonowanie zmieniały się wielokrotnie. Nadal wymaga to ciągłego doskonalenia i refleksji w tak dynamicznie zmieniających się uwarunkowaniach społecznych, politycznych, naukowych i technicznych. Nie tylko one wskazują kierunki poszukiwania zmian. Istotny jest również czynnik społeczny, widoczny tak w potrzebie ochrony zabytków, jak i w coraz silniejszej potrzebie szeroko interpretowanej opieki nad zabytkami, współczesnymi dobrami kultury oraz dziedzictwem kulturowym i krajobrazowym. Niezwykle ważny był i jest również czynnik prawny, związany z kodyfikacją zagadnień ochrony zabytków, prawa budowlanego i uwarunkowań dotyczących przestrzeni. Potrzebna wydaje się „standaryzacja” i zintegrowanie systemu ochrony zabytków i dziedzictwa kulturowego. Może także warto zastanowić się nad tzw. Kodeksem Konserwatorskim normującym całość problematyki.

EN

The system for the protection of historical monuments has evolved continuously. Its origins in the Polish lands date back to the time of the Partitions of Poland. They are connected with the distinctiveness of the approach to "memento" in the Austrian, Prussian and Russian partitions. The Austrian partition was dominated by a collegial mode for resolving conservation issues and the use of public opinion. This model was largely the basis for the creation of the preservation system in 1918, in free Poland. In the course of 105 years, its organisation and functioning have changed many times. It still requires constant improvement and reflection in such dynamically changing social, political, scientific and technical conditions. These are not the only factors that indicate the directions in which change is sought. The social factor is also important, evident both in the need to protect monuments and in the increasingly strong need for broadly interpreted care for monuments, contemporary cultural assets and cultural and landscape heritage. The legal factor, related to the codification of the issues of monument protection, building law and space conditions, was and is also extremely important. A 'standardisation' and integration of the system of protection of monuments and cultural heritage seems to be needed. It may also be worth considering a so-called Conservation Code that would standardise the whole issue.

Słowa kluczowe

PL

system ochrony; uregulowania; zabytki; dziedzictwo

EN

protection regime; regulation; monuments; heritage

• Wydawca: Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS ; Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej
• Czasopismo: Ochrona Dziedzictwa Kulturowego
• Rocznik: 2023
• Tom: Nr 18
• Strony: 164--190
• Opis fizyczny: Bibliogr. 10 poz., ryc.

Twórcy

autor

Włodarczyk Małgorzata

• Włodarczyk + Włodarczyk Architekci

• https://orcid.org/0000-0001-9474-5836

autor

Włodarczyk Marcin

• Budownictwa i Sztuk Stosowanych, Akademia Śląska w Katowicach

• https://orcid.org/0000-0002-3959-3371

Bibliografia

• 1. Dobosz P., Ratio legis anima legis a potrzeba istnienia i wzmacniania państwowej służby konserwatorskiej w Polsce, [w:] Założenia systemu służb konserwatorskich w Polsce, ICOMOS Warszawa 2016.
• 2. Kadłuczka A., Ochrona zabytków architektury, Tom I zarys Doktryn i teorii, Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków Kraków 2000.
• 3. Pawłowski K., Zabytki urbanistyki i architektury w Polsce. Odbudowa i konserwacja, T.1, Miasta historyczne, red. W. Kalinowski, Arkady, Warszawa 1986.
• 4. Pruszyński J., Dziedzictwo kultury Polski: jego straty i ochrona prawna T.1 i 2, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2001.
• 5. Rymaszewski B., Polska ochrona zabytków, Wydawnictwo Naukowe Scholar” Warszawa 2005.
• 6. Rymaszewski B., Klucze ochrony zabytków w Polsce, Ośrodek Dokumentacji zabytków Warszawa 1992.
• 7. Rymaszewski B., Zabytki urbanistyki i architektury w Polsce. Odbudowa i konserwacja, T.1, Miasta historyczne, red. W. Kalinowski, Arkady, Warszawa 1986.
• 8. Zalasińska K., Prawna ochrona zabytków nieruchomych w Polsce, Wolters Kluwer Warszawa 2010.
• 9. Zeidler K., Prawo ochrony dziedzictwa kultury, Wolter Kluwer, Warszawa 2007.
• 10. Zachwatowicz J., Program i zasady konserwacji zabytków, [w:] Biuletyn Historii Sztuki i Kultury T. 8, nr 1–2, 1946.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).