Porównanie badeńskiej serii solonośnej z Wieliczki i Bochni w świetle nowych danych

Bukowski, K.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Porównanie badeńskiej serii solonośnej z Wieliczki i Bochni w świetle nowych danych

Autorzy

Bukowski K.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Bukowski_K_Porownanie_PPIG_T.168_1999.pdf

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Comparison of the Badenian saliferous series from Wieliczka and Bochnia in the light of new data

Języki publikacji

Abstrakty

W złożach soli kamiennej w Wieliczce i w Bochni obserwuje się wyraźną odmienność wykształcenia osadów terygenicznych i soli kamiennych spowodowaną m.in. odmiennymi warunkami sedymentacji i różnym natężeniem procesów tektonicznych. W obu kopalniach stwierdzono występowanie cienkich wkładek tufitowych, które dobrze się korelują i zawierają materiał piroklastyczny z nie przeobrażonymi pierwotnymi minerałami. Położenie tych wkładek pozwala z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić ciągłość sedymentacji chemicznej w rejonie Wieliczka-Bochnia. Solom najstarszym w Wieliczce odpowiadają sole południowe w Bochni, sole zielone pokładowe mają swój odpowiednik w solach kryształowych, sól szybikowa i dolna część soli spizowych mają swój odpowiednik w solach środkowych, sole spiżowe górne odpowiadają solom północnym kończącym serię solną w Bochni. Z próbek hornblendy pochodzącej z tufitu amfibolowego występującego tuż poniżej serii ewaporatowej w Wieliczce wykonano kilka oznaczeń wieku radiometrycznego metodą K/Ar i Ar/Ar, stwierdzając dwie generacje amfiboli (ok. 18 i ok. 12,5 Ma) w materiale piroklastycznym. Zawartość bromu w solach w Wieliczce i Bochni jest stosunkowo mała. Skład chemiczny solanek z inkluzji w kryształach soli, jak również zawartość izotopów siarki δ³⁴S i tlenu δ^I80 w anhydrytach występujących w obydwu złożach jest podobny.

Badenian evaporites, due to their lithologic peculiarity and distribution, form a major correlation horizon in the Carpathian Foredeep. They occur as 2 facies: chloride (rock salts, anhydrites, gypsum and claystones — the Wieliczka Formation) and sulphate ones (gypsum, anhydrites, claystones — the Krzyżanowice Formation). The sulphate facies, 10-30 m thick, occurs over almost the whole Carpathian Foredeep. No evaporitic deposits have been found north of Rzeszów within the so-called “Rzeszów Isle” and locally north of Dębica, Ropczyce and Brzesko. The chloride facies occurs within a narrow near-Carpathian zone between Kraków and Przemyśl and in the Upper Silesia (Rybnik-Żory-Orzesze trough). Their thicknesses only locally exceed 40-50 m, in some places reaching 100 m. These deposits rest in both autochthonous and allochthonous position. The Badenian salt deposits were probably formed in the deepest parts of the evaporitic basin and in local overdeepenings. Their formation was influenced by submarine slides which transported terrigenous material and evaporites. Earlier deposited salts were probably transported from a shallower (shelf) marine zone down into an open sea where they were partly dissolved and recrystallized again. These processes, related to periodical changes in sea level and configuration of shoreline, were of a cyclic character. 5 sedimentary cycles — cyclothems, have been distinguished within the Badenian evaporitic sequence of the Carpathian Foredeep.

Słowa kluczowe

sól kamienna osady piroklastyczne wiek radiometryczny zapadlisko przedkarpackie

salts pyroclastic deposits radiometric datings Carpathian Foredeep

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

Rocznik

1999

Tom

T.168

Strony

43--56

Opis fizyczny

Bibliogr. 48 poz., fot., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Bukowski K.

Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, al. A. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

Bibliografia

1. ALEXANDROWICZ S. W., 1972 - Iłowce dolomityczne w profilu środkowego badenu okolic Gliwic. Zesz. Nauk. AGH Geologia 16: 17-26.
2. ALEXANDROWICZ S. W., 1997 - Litostratigraphy of the Miocene Deposits in the Gliwice Area (Upper Silesia, Poland). Bull. Pol. Acad. Sc. Earth Sc. 45, 1: 167-179.
3. BIRKENMAJER K., DELITALA M. C., NICOLETTI M., PETRUCCIANI C., 1987 - K-Ar Dating of andesite intrusions (Miocene), Pieniny Klippen Belt, Carpathians. Bull. Pol. Acad. Sc. Earth Sc. 35, 1: 11-20.
4. BOLEWSKI A., MANECKI A., 1993 - Mineralogia szczegółowa: 1-663. PAE. Warszawa.
5. BUKOWSKI K. 1997a - Zawartość bromu w solach badeńskich w Bochni. Prz. Geol. 45, 8:819-821.
6. BUKOWSKI K., 1997b - Sedimentation of clastic deposits associated with Miocene salts in Wieliczka (Southern Poland). Slovak Geol Mag. 3, 2: 157-164.
7. BUKOWSKI K., WÓJTOWICZ A., DURAKIEWICZ T., 1996 -Wstępne wyniki badań datowania hornblendy z poziomu tufitowego w kopalni soli w Wieliczce metodą K/Ar. W: Datowanie minerałów i skał: 13-18. III Ogólnopolska Sesja Naukowa. UMCS Lublin.
8. BUKOWSKI K., DUDEK K., WOJTOWICZ A., DURAKIEWICZ T., HAŁAS S., 1997 - Homblenda jako materiał do oznaczania wieku radiometrycznego metodą K/Ar. W: Datowanie minerałów i skał: 22-26. IV Ogólnopolska Sesja Naukowa. UMCS Lublin.
9. BUKOWSKI K., SZARAN J., 1997 - Zawartość izotopów tlenu i siarki w anhydrytach z serii solonośnej Wieliczki i Bochni. Prz. Geol. 45, 8: 816-818.
10. CHARYSZ W., WIEWIÓRKA J., 1977 - Paleogeograficzne warunki sedymentacji ewaporatów w dolnej części złoża wielickiego. Spraw. z Pos. Komis. Nauk. PAN Krak. 20. 1: 197-199.
11. GALAMAY A. R., BUKOWSKI K., PRZYBYŁO J., 1997 - Chemical composition and origin of brines in the Badenian evaporite basin of the Carpathian Foredeep. Slovak Geol. Mag. 3, 2: 165-171.
12. GARLICKI A., 1968 - Autochtoniczna seria solna w miocenie Podkarpacia między Skawiną a Tarnowem. Biul. Inst. Geol. 215: 5-78.
13. GARLICKI A., 1970 - Złoże soli kamiennej Moszczenica-Łapczyca na zachód od Bochni. Kwart. Geol. 14, 2: 350-360.
14. GARLICKI A. 1971 - Złoże soli kamiennej w Łężkowicach nad Rabą. Kwart. Geol. 15, 4: 931-945.
15. GARLICKI A., 1979 - Sedymentacja soli mioceńskich w Polsce. Pr. Geol. Komis. Nauk Geol. PAN Krak. 119: 1-66.
16. GARLICKI A., (red.), 1988 - Szczegółowe badania zawartości pierwiastków śladowych w salinarnych osadach cechrynu i miocenu, Arch. AGH. Kraków.
17. GARLICKI A., WALI A.M.A., 1983 - Geochemical characteristics of Bochnia Evaporites Member, with new aspects in Br/CI ratio determinations. Mineral. Pol. 12, 2: 25-47.
18. GARLICKI A., WIEWIÓRKA J., 1981 - The Distribution of Bromine in Some Halite Rock Salts of the Wieliczka Salt Deposit (Poland ). Ann. Soc. Geol. Pol. 51, 3-4: 353-360.
19. GAWEŁ A., 1962 - Budowa geologiczna złoża solnego Wieliczki. Pr. Inst. Geol. 30, cz. 3: 305-331.
20. HOLSER W. T., 1979 - Trace elements and isotopes in ewaporites. In: R. G. Burns (Ed.), Marine Minerals. Miner. Soc. Am. 6: 295-318.
21. KARNKOWSKI P., OŁTUSZCZYK S., 1968 - Atlas geologiczny przedgórza Karpat Polskich 1:500 000. Inst. Geol. Warszawa.
22. KITYK W. I., BOKUN A. N., PANÓW G. M., ŚLIWKO E. P., SZAJDET-SKAJA W. S., 1983 - Galogennyje formacji Ukrainy: 1-169. Naukowa Duraka. Kiev.
23. KOLASA K., ŚLĄCZKA A., 1985 - Sedimentary salt megabreccias exposed in the Wieliczka mine. Fore-Carpathian Depression. Acta Geol. Pol. 35, 3-4:221-230.
24. KOVALEVICH W. M., 1997 - Inkluzje fluidalne w soli kamiennej z Bochni. Prz, Geol. 45, 8: 822-825.
25. KSIĄŻEK E., PARACHONIAK W., PAWLIKOWSKI M., WIEWIÓRKA J., 1980 - Badania amfiboli z andezytowego tufitu wielickiego i andezytów pienińskich. Pr. Miner. Komis. Nauk Miner. PAN Krak. 66: 7-18.
26. KUBICA B., 1992 - Rozwój litofacjalny osadów chemicznych badenu w północnej części Zapadliska Przedkarpackiego. Pr. Państw. Inst. Geol. 133: 1-64.
27. KWIATKOWSKI S., 1972 - Sedymentacja gipsów mioceńskich południowej Polski. Pr. Muz. Ziemi 19: 3-93.
28. MAJEWSKI J., LISTKOWSKI W., 1969 - Dokumentacja geologiczna złoża soli kamiennej w kat. C2 w rejonie Rybnik-Żory-Orzesze. Centr. Arch. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
29. MAKOWSKA J., 1982 - Dokumentacja geologiczna zasobów złoża soli kamiennej w rejonie Wojnicza, woj. tarnowskie. Centr. Arch. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
30. NEY R., 1968 - Rola rygla krakowskiego w geologii zapadliska przedkarpackiego i rozmieszczeniu złóż ropy i gazu. Pr. Geol. Kom. Nauk Geol. PAN Oddz. w Krakowie 45: 7-82.
31. NEYR., BURZEWSKI W., BACHLEDA T., GÓRECKI W., JAKÓBCZAK K., SŁUPCZYŃSKI K., 1974 - Zarys paleogeografii i rozwoju litologiczno-facjalnego utworów miocenu zapadliska przedkarpackiego. Pr. Geol. Kom. Nauk Geol. PAN Oddz. w Krakowie 82: 1-65.
32. OLEWICZ Z. R., 1968 - Stratygrafia warstw jednostki bocheńskiej i brzegu jednostki śląskiej między Wieliczką a Bochnią oraz pierwotne ich położenie w basenach sedymentacyjnych Karpat lub Przedgórza: 1-76. Prace Instytutu Naftowego. Katowice.
33. OŁTUSZYK S., 1967 - Miąższość serii utworów gipsowo-anhydrytowych Przedgórza Karpat. Geof. i Geol. Naft. 3: 66-71.
34. OSZCZYPKO N., 1996 - Mioceńska dynamika polskiej części zapadliska przedkarpackiego. Prz. Geol. 44, 10:1007-1018.
35. PARACHONIAK W., 1954 - Tortońska facja tufitowa między Bochnią a Tarnowem. Acta Geol. Pol. 4,1: 67-92.
36. PARACHONIAK W., 1962 - Mioceńskie utwory piroklastyczne przedgórza Karpat Polskich. Pr. Geol. Kom. Nauk Geol. PAN Oddz. w Krakowie 11: 1-77.
37. PAWLIKOWSKI M., 1975 - Studium mineralno-petrograficzne utworów terygeniczno-chemicznych złoża solnego Wieliczki. Praca doktorska. Arch. AGH. Kraków.
38. PERYT T. M., 1996 - Sedimentology of Badenian (middle Miocene) gypsum in eastern Galicia, Podolia and Bukovina (West Ukraine). Sedimentology 43, 3: 571-588.
39. PERYT T. M., KASPRZYK A., 1992 - Earthquake-induced resedimentation in the Badenian (middle Miocene) gypsum of southern Poland. Sedimentology 39, 2: 235-249.
40. PERYT T. M., POBEREŻSKI A. W., JASIONOWSKI M., PETRYCZENKO O. I., PERYT D., RYKA W., 1994 - Facje gipsów badeńskich Ponidzia i Naddniestrza. Prz. Geol. 42, 9: 771-776.
41. PETRYCZENKO O. I., PANÓW G. M., PERYT T. M., SREBRODOLSKI B. I., POBEREŻSKI A. W., KOWALEWICZ W. M., 1994 - Zarys geologii mioceńskich formacji ewaporatowych ukraińskiej części zapadliska przedkarpackiego. Prz. Geol. 42, 9:734-737.
42. PETRICHENKO O. I., PERYT T. M., POBEREGSKY A. V., 1997 - Pecularities of gypsum sedimentation in the Middle Miocene Badenian evaporite basin of Carpathian Foredeep. Slovak Geol. Mag. 3, 2: 91-104.
43. POBORSKI J., 1952 - Złoże solne w Bochni na tle geologicznym okolicy. Biul. Inst. Geol. 78: 1-160.
44. ŚLĄCZKA A., KOLASA K., 1997 - Resedimented salt in the Northern Caipathians Foredeep (Wieliczka, Poland). Slovak Geol. Mag. 3, 2: 135-155.
45. ŚLIZOWSKI K., SAŁUGA P., 1996 - Surowce chemiczne. Sól kamienna. W: R. Ney (red.), Surowce mineralne Polski: 1-178. Wyd. Centrum PPGSMiE PAN. Kraków.
46. VEIGAS J. G., ROSSEL L., GARLICKI A., 1997-Petrology and geochemistry (fluid inclusions) of Miocene halite rock salts (Badenian, Poland). Slovak Geol. Mag. 3, 3: 181-186.
47. WALIASZKO M. G., 1956 - Geochimia broma w procesach galogeneza i isliedowanije sodierżanija broma w kacziestwie genieticzeskowo i poiskowo kriteria. Geochimia 6: 33-48.
48. WIEWIÓRKA J., 1979 - Przewodnie poziomy tufitowe w Kopalni Soli Wieliczka. Spraw. z Pos. Komis. Nauk. PAN Krak. 21, 1: 176-178.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-917e6abe-5eed-4beb-bf9d-8eef6a927580