Rzeźba granitowego skalnego miasta Starościńskich Skał w Rudawach Janowickich (Sudety Zachodnie)

• Autorzy: Michniewicz A. , Jancewicz K. , Różycka M. , Migoń P.

Identyfikatory

DOI

10.12657/landfana.031.002

Warianty tytułu

EN

Morphology of the granite rock city of Starościńskie Skały in the Rudawy Janowickie (Western Sudetes)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Praca zawiera opis grupy Starościńskich Skał w północnej części Rudaw Janowickich, która stanowi jedyny w polskich Sudetach przykład granitowego „skalnego miasta”. Starościńskie Skały to złożona forma ostańcowa, składająca się z szeregu skałek usytuowanych na granitowym cokole o cechach wzgórza wyspowego. Wyniki kartowania terenowego zostały przedstawione na szczegółowej mapie geomorfologicznej, zawierającej 30 wydzieleń. Głównym czynnikiem odpowiedzialnym za rzeźbę skałek jest zróżnicowany system spękań (koncentryczny i prostokątny), do którego nawiązuje dwudzielność kompleksu skalnego. Cechą charakterystyczną tej grupy skalnej jest występowanie bogatej mikrorzeźby, która świadczy o jej stabilności i długim rozwoju powierzchniowym. Niektóre elementy mikrorzeźby – nisze kloszowe – dowodzą jednak tego, że w pierwszym etapie rozwoju skałki były kształtowane podpowierzchniowo, przy istotnym udziale wietrzenia chemicznego.

EN

The paper presents a description of the Starościńskie Skały tor group located in the northern part of the Rudawy Janowickie which is the only example of a granite rock city in the Polish Sudetes. Starościńskie Skały is a specific complex landform composed of various tors situated on a dome-like pedestal. The results of detailed field landform mapping are presented on geomorphological map, which contains 30 elements. The major factor influencing morphology of the Starościńskie Skały is a complex system of joints (sheeting and orthogonal joints) which control the shape of the residual and are responsible for morphological duality of the rock city. A characteristic feature of this tor group is the presence of varied microrelief, which indicates surface stability and protracted development at the surface. However, certain components of microrelief – flared slopes – are an evidence of subsurface chemical weathering of Starościńskie Skały tor group in the first stage of their development.

Słowa kluczowe

PL

formy rzeźby granitowej; skalne miasto; wietrzenie granitu; spękanie; Sudety

EN

granite landforms; rock city; granite weathering; jointing pattern; Sudetes

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2016
• Tom: Vol. 31
• Strony: 17--33
• Opis fizyczny: Bibliogr. 38 poz., rys.

Twórcy

autor

Michniewicz A.

• Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, Polska

autor

Jancewicz K.

• Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, Polska

autor

Różycka M.

• Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, Polska

autor

Migoń P.

• Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, Polska

Bibliografia

• Allmendinger R.W., 2013. Stereonet Help – the user’s manual for Stereonet 8.
• Allmendinger R.W., Cardozo N.C., Fisher D., 2012. Structural Geology Algorithms: Vectors and Tensors. Cambridge Univer¬sity Press, Cambridge.
• Bartošíková H., 1973. Morfologicky výrazné výchozy Krkono¬šského žulového masívu. Opera Corcontica 10: 71–91.
• Berg G., 1927. Zur Morphologie des Riesengebirges. Zeitschrift für Geomorphologie 2: 1–20.
• Chmal H., 1974. Geneza i wiek kociołków wietrzeniowych na skał¬kach Karkonoszy. Acta Universitatis Wratislaviensis 236, Prace Instytutu Geograficznego A1: 39–58.
• Cloos H., 1925. Einführung in die tektonische Behandlung mag¬matischer Erschheinungen (Granittektonik). Teil I. Das Riesen-gebirge in Schlesien, Bau, Bildung und Oberflächengestaltung, Berlin.
• Czeppe Z., 1952. Z morfologii Gór Stołowych. Ochrona Przyrody 20: 236–252.
• Czerwiński J., 1985. Główne rysy rzeźby i rozwój geomorfologicz¬ny. W: A. Jahn (red.), Karkonosze polskie. Ossolineum, Wro-cław: 53–76.
• Czerwiński J., Migoń P., 1993. Mikroformy wietrzenia granitów w masywie karkonosko-izerskim. Czasopismo Geograficzne 64(3–4): 265–284.
• Dumanowski B., 1963. Stosunek rzeźby do struktury w granicie Karkonoszy. Acta Univ. Wratisl. 9, Studia Geograficzne 1: 27–35.
• Dumanowski B., 1968. The influence of petrographical differentia¬tion of granitoids on landforms. Geographia Polonica 14: 93–98.
• Jahn A., 1962. Geneza skałek granitowych. Czasopismo Geogra¬ficzne 33: 19–44.
• Jahn A., 1974. Granite tors in the Sudeten Mountains. W: E.H. Brown, R.S. Waters (red.), Progress in Geomorphology. Institu¬te of British Geographers, Special Publication 7: 53–61.
• Linton D., 1955. The problem of tors. Geographical Journal 121: 470–487.
• Migoń P., 1992. Granitowe formy skalne na Witoszy w Kotlinie Je¬leniogórskiej – proponowany rezerwat przyrody nieożywionej. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 48(1): 62–71.
• Migoń P., 1993. Kopułowe wzgórza granitowe w Kotlinie Jelenio¬górskiej. Czasopismo Geograficzne 64: 3–23.
• Migoń P., 1996. Granite landscapes of the Sudetes Mountains – some problems of interpretation: a review. Proceedings of the Geologists’ Association 107: 25–38.
• Migoń P., 1997. The geologic control, origin and significance of in¬selbergs in the Sudetes, NE Bohemian Massif, Central Europe. Zeitschrift für Geomorphologie 41: 45–66.
• Migoń P., 1999. Znaczenie głębokiego wietrzenia w morfogenezie Sudetów. Przegląd Geograficzny 71: 59–75.
• Migoń P., 2005. Karkonosze – rozwój rzeźby terenu. W: P. Mierze¬jewski (red.), Karkonosze – przyroda nieożywiona i człowiek. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław: 83–132.
• Migoń P., 2006. Granite Landscapes of the World. Oxford Univer¬sity Press, Oxford.
• Migoń P., 2007. Geomorphology of granite terrains in Poland. W: A. Kozłowski, J. Wiszniewska (red.), Granitoids in Poland. Archivum Mineralogiae Monograph 1, Komitet Nauk Mineralo¬gicznych PAN & Wydział Geologii UW: 355–366.
• Migoń P., 2012. Granitowy krajobraz Kotliny Jeleniogórskiej – dopełnienie Geoparku Karkonosze. Przegląd Geologiczny 60: 528–533.
• Migoń P., Kasprzak M., Traczyk A., 2013. How high-resolution DEM based on airborne LiDAR helped to reinterpret landforms – examples from the Sudetes, SW Poland. Landform Analysis 22: 89–101.
• Migoń P., Łętkowska A., 2015. Rudawski Park Krajobrazowy. Geo¬logia – geomorfologia – geoturystyka. Dolnośląski Zespół Par¬ków Krajobrazowych, Jelenia Góra.
• Simm O., 2009. Tory Jizerskich hor. W: R. Karpaš (red.), Jizerské hory: O mapách, kamení a vodě. Nakladatelství RK, Liberec.
• Sithole G., Vosselman G., 2004. Experimental comparison of filter algorithms for bare-Earth extraction from airborne laser scan¬ning point clouds. ISPRS Journal of Photogrammetry and Re¬mote Sensing 59: 85–101.
• Sobczyk A., 2012. Datowanie procesów rzeźbotwórczych w Ruda¬wach Janowickich i Kotlinie Kamiennogórskiej (Sudety) meto¬dami termochronologii niskotemperaturowej oraz analizy radio¬nuklidów kosmogenicznych. Niepublikowana praca doktorska. Instytut Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Stachowiak A., Cwojdziński S., Ihnatowicz A., Pacuła J., Mrázová Š., Skácelová D., Otava J., Pecina V., Rejchrt M., Skácelová Z., Večeřa J., 2013. Geostrada sudecka – przewodnik geologiczno¬-turystyczny. PIG–PIB, ČGS, Warszawa–Praga.
• Steć T., 1965. Sudety Zachodnie. Cz. I. Wydawnictwo Sport i Tu¬rystyka, Warszawa.
• Štěpančíková P., Rowberry M., 2008. Rock landforms that reflect differential relief development in the north-eastern sector of the Rychlebské hory and the adjacent area of Žulovská pahorkatina (SE Sudeten Mts, Czech Republic). Acta Geodynamica et Geo¬materialia 5(151): 297–321.
• Szałamacha J., 1969. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicz¬nej Sudetów. Arkusz Janowice Wielkie (M 33 – 44 Bd) 1:25 000. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa.
• Twidale C.R., 1982. Granite Landforms. Elsevier, Amsterdam.
• Twidale C.R., Vidal Romani J.R., 2005. Landforms and geology of the granite terrains. Balkema, Leiden.
• Twidale C.R., Vidal Romani J.R., 2010. Structural or climatic con¬trol in granite landforms? The development of sheet structure, foliation, boudinage and related features. Cadernos Lab. Xeoló¬xico de Laxe Coruña 35: 189–208.
• Twidale C.R., Vidal Romani J.R., Campbell E.M., Centeno J.D., 1996. Sheet fractures: response to erosional offloading or tec-tonic stress? Zeitschrift fur Geomorphologie Supplementband 106: 1–24.
• Vítek J., 2016.. Adršpach-Teplice Rocks and Broumov Cliffs – Lar¬ge Sandstones Rock Cities in the Central Europe. W: T. Pánek, J. Hradecký (red.), Landscapes and Landforms of the Czech Re¬public. Springer.
• Wężyk P. (red.), 2014. Podręcznik dla uczestników szkoleń z wy¬korzystania produktów LiDAR. Informatyczny System Osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami. Główny Urząd Geo¬dezji i Kartografii, Warszawa: 328.