„Zamek piękny na wzgórzu” i gwiaździste niebo nad Salą Poselską Zamku Wawelskiego

Śnieżyńska-Stolot, E.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

„Zamek piękny na wzgórzu” i gwiaździste niebo nad Salą Poselską Zamku Wawelskiego

Autorzy

Śnieżyńska-Stolot E.

Wybrane pełne teksty z tego czasopisma

http://www.ejournals.eu/KHNT/

Identyfikatory

Warianty tytułu

“A beautiful castle on the hill” and the starry sky above the Hall of Deputies of the Wawel Royal Castle

Języki publikacji

Abstrakty

The article relates to the relationship between horoscopic astrology and the decoration of the Renaissance buildings, especially that of the Wawel Royal Castle. Such studies were conducted in Italy, where the most famous example of the Renaissance decoration based on the founder’s horoscope is the fresco by Balthazar Peruzzi in the Roman villa Farnesina, showing the arrangement of the planets at the time of birth of Agostino Chigi, as of November 29th, 1466 at 9.30 pm. Mary Quinlan-McGrath tried to reconstruct the horoscope before the actual start of construction of the villa, whose ascendant was to coincide with the horoscope’s ascendant of Agostino Chigias of 20 degrees Leo. Jolan Balogh believed that the birth horoscope of Matthias Corvinus and horoscope made on the day of his coronation as the King of Bohemia were illustrated in the vestibule of the library of the castle of Buda. The degrees of the zodiac signs became the basis for the ceiling decoration of the Hall dei Venti, in Palazzo del Tè in Mantua, a work by Giulio Romano made in the years 1525-1535 for Prince Frederick Gonzaga. There are also known Italian horoscopes related to the foundation of cities and various buildings, including the horoscope of the reconstruction of St. Peter’s Basilicain Rome made by Pope Julius II, as casting horoscopes before the start of any construction was in Italy a tradition dating back to the times of antiquity, to which Alberti (III, 13) appealed. Practicing horoscopic astrology at the Krakow Royal Court isconfirmed since the end of the 14th century, and the oldest surviving horoscope associated with the location of the corner stone (Jagiellonian Library, Ms. 3225, p. 230) comes from the year 1510 and refers to the parish school of St. Anne in Krakow. We do not know the horoscope prior to the rebuilding of the Wawel Royal Castle by King Sigismund I the Old, but according to Ptolemy (Tetrabiblios II 3 and 5), it is possible to recreate it by knowing the founder’s horoscope, by assuming the degree of the sign zodiac which is located in the 10th house of this horoscope. In the Jagiellonian Library, there are preserved the natal horoscopes of Sigismund I the Old, who was born on January 1st, 1467 in 17 degrees and 30 minutes of Libra. According to the principle of Ptolemy, the rebuilding of the Wawel Royal Castle should take place at 23 degrees of Cancer, which appears in the 10th house of the horoscope. It is known that there existed paintings of astrological nature at the Wawel Royal Castle, a fact proved by the name of one of the chambers: At Melusine (Mankib al-ğawzā - a star on the shoulders of the zodiac Gemini, presently known as Orion’s Betelgeuse α). Along the same lines, one can read the contents of the overhead ceiling decoration in the Hall of Deputies of the Wawel Royal Castle. Originally, there were 193 heads, and among the surviving 30, it was possible to identify 6 planets (Saturn illus. 15, Jupiter 18, Mars 20, Sun 23, Venus 25, Mercury 27), 6 zodiac signs (Aries illus. 29, Gemini 30, 31, Leo 35, Virgo 32, Sagittarius 33, Aquarius 34) and 13 constellations (Corona Borealis illus. 37, Corona Australis 38, Bootes 39, 40, Cassiopeia 41, Cepheus. 44, 47, Perseus 45, Orion 48, Hydrus 49, the Pleiades 50-52, Centaur 54, Auriga 55, Ophiuchus 57, Eridanus 58. Lhe alleged author of the Wawel Royal Castle horoscope may be considered Maciej Karpiga, called Miechowita, who was associated with the royal court. He probably was the main author of the castle’s dispositio, but certainly the deciding vote was that of king Sigismund I the Old, whose participation in the program of the castle and of the Sigismund Chapel were celebrated by contemporary Krzycki, Gamrat and Decjusz.

Słowa kluczowe

Zamek Królewski na Wawelu astrologia detal architektoniczny

Wawel Castle astrology architectural detail

Wydawca

Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk

Czasopismo

Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

Rocznik

2013

Tom

R. 58, nr 1

Strony

7--71

Opis fizyczny

Bibliogr. 85 poz., il. (w tym kolor.)

Twórcy

autor

Śnieżyńska-Stolot E.

Bibliografia

J. Kochanowski: Dzieła Polskie. Opr. J. Krzyżanowski. Wyd. 7, Warszawa 1972.
M. Frankowska-Terlecka: L’unité du savoir aux XIIe at XIIIe siècles. Wrocław 1980.
J. Kiliańczyk-Zięba: Czcionką i piórem Jan Januszowski w roli pisarza i tłumacza. Kraków 2007.
M.R. Menocal: Ozdoba świata. Jak muzułmanie, żydzi i chrześcijanie tworzyli kulturę tolerancji w średniowiecznej Hiszpanii. Przekł. T. Tesznar. Kraków 2006.
M. Karas: Natura i struktura wszechświata w kosmologii św. Tomasza z Akwinu. Kraków 2007.
B. Stock: Myth and Science in the Twelfth Century. A Study of Bernard Silvestris. Princeton 1972.
K. Ożóg: Uczeni w monarchii Jadwigi Andegaweńskiej i Władysława Jagiełły (1384-1434). Kraków 2004.
E. Śnieżyńska-Stolot: Na marginesie książki: K. Ożóg: Uczeni w monarchii Jadwigi Andegaweńskiej i Władysława Jagiełły (1384-1434). Kraków 2004, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” L, nr 3-4, 2005, s. 253-262.
W. Hübner: Zodiacus Christianus jüdisch-christliche Adaptationen des Tierkreises von der Antike bis zur Gegenwart. „Beitrag zur klassischen Philologie“. Herausge. von E. Hetsch, R. Merkelbach, C. Zintzen. H. 144. Königstein/Ts. 1983.
Renesans. Sztuka i ideologia. Materiały Sympozjum Naukowego Komitet Nauk o Sztuce PAN. Kraków czerwiec 1972 oraz Sesji Naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki Kielce, listopad 1973.Warszawa 1976.
S. Page: Richard Trewythian and Uses of Astrology in Late Medieval England, „Journal of the Warburg and Courtauld Institutes”, LXIV, 2001.
J. Burckhardt: Kultura Odrodzenia we Włoszech. Warszawa 1965.
S. Świeżawski: Dzieje filozofii europejskiej XV wieku. IV. Człowiek. Warszawa 1983.
G. Rosińska: The Origin, Age and Perspectives of the World According to the 15th Century Cracow Astronomers, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, XLVII, nr 3 2002.
M. Markowski: Pitagoreizm, platonizm, stoicyzm i płotynizm jako füozoficzne podstawy umysłowego ruchu nowego życia we włoskim renesansie, „Alma Mater“, 94, 2007.
A. Beer: Astronomical Dating of Works of Art, Vistas in Astronomy IX, 1967.
W. Hartner: Qusayr’Amra, Farnesina, Luther, Hesiod. Some Supplementary Notes to A. Beer’s Contribution, Vista in Astronomy IX. 1967.
M. Quinlan-McGrath: The Astrological Vault of the Villa Farnesina Agostini Chigi’s Rising Sign. „Journal of the Warburg and Courtauld Institutes”, XLVII, 1984.
M. Quinlan-McGrath: The Villa Farnesina, Time-Telling Conventions and Renaissance Astrological Practice. „Journal of the Warburg and Courtauld Institutes”, LVIII, 1995.
M. Quinlan-McGrath: Foundation Date of Villa Farnesina. A Proposal for the Foundation Date of Villa Farnesina. „Journal of the Warburg and Courtauld Institutes”, LIX, 1996.
J. Balogh: A miivészet Mátyás király udvarában, Budapest 1966.
K. Lippincoll: The Astrological Decoration of the Sala dei Venti in the Palazzo del Te. „Journal of the Warburg and Courtauld Institute”, XLVII, 1984.
E. H. Gombrich: Der Saal der Winde im Palazzo del Te, [W:] Das symbolische Bild. Zur Kunst der Renaissance. II. Stuttgart 1986.
W. Hübner:Grade und Gradbezirke der Tierkreiszeichen, 1, Leipzig 1995.
M.Q uinlan-McGrath: The Foundation Horoscope(s) for St. Peter’s Basilica, Rome J506. Choosing a Time, Changing the Storia. „Isis”, V. 92, 4. dec. 2001.
J. D. North: Horoscopes and History. London 1986.
S.Mossakowski: Kaplica Zygmuntowska (1515-1533). Problematyka artystyczna i ideowa mauzoleum króla Zygmunta I. Warszawa 2007.
E. Śnieżyńska-Stolot: Horoskopy dziecka królowej Jadwigi. „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, LIII, 2003.
Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej V. Wawel II. Materiały archiwalne do budowy zamku. Wyd. A. Chmiel. Kraków 1913.
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce IV. Miasto Kraków. Cz. 1, Wawel. Praca zbiorowa pod kierunkiem i redakcją J. Szabłowskiego. Warszawa 1965.
A. Fischingeri M. Fabiański: Dzieje budowy renesansowego zamku na Wawelu około 1504-1548. Kraków 2009.
F. Boll: Sphaera, neue Griechische Texte und Untersuchungen zur Geschichte der Sternbilder. Leipzig 1903.
E. Śnieżyńska-Stolot: Ikonografia znaków zodiaku i gwiazdozbiorów w rękopisach Albumasara. Kraków 1997.
W. Wisłocki: Katalog rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego II, Rękopisy 1876-4176. Kraków 1877-1881.
Opera Cracoviensia secundum rerum ordine digest. [W:] M. Markowski: Astronomina et astrologica Cracoviesia ante annum 1550, „Studi e Testi“ XX, 1990.
O. Neugebauer, H. B. van Hoesen: Greek Horoscopes. Philadelphia 1959.
E. Śnieżyńska-Stolot: „Nereidy i morskie stwory” w Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 54, 2009, s. 278.
W. Wisłocki: Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego 12. Przeł. J. Mrukówna. Warszawa 2004.
Regiomontanus: Ephemerides, Venice 1481.
U. Borkowska OSV: Królewskie Modlitewniki. Studium z kultury religijnej epoki Jagiellonów (XV i początek XVI wieku). Lublin 1999.
J. Angelus: Astrolabium planum. Augsburg 1488.
E. Śnieżyńska-Stolot: Ikonografia astrologiczna w średniowieczu. Stopnie znaków zodiaku. Współpraca i tłumaczenia J.Komorowska. Kraków 2002.
E. Śnieżyńska-Stolot: Astrological Iconography in the Middle Ages. The Decanal Planets,
J. Komorowska: Horoskop świata - notatki na marginesie przekazanej tradycji. [W:] Spotkania Klubu Historii Idei 1996-2004. Red. nauk. E. Śnieżyńska-Stolot. Kraków 2005, s. 101-104.
E Saxl u H. Meier: Verzeichnis astrologischer und mythologischer illustrierter Handschriften des lateinischen Mittelalters. Handschriften in englischen Bibliotheken, III, 1, H. Bober herausge. London 1953.
A.S. [Sobańska]: Almanach für das Jahr 1501 für den Kardinal Friedrich den Jagiellonen (Lateinisch). [W:] Polen im Zeitalter der Jagiellonen 1386-1572. Schallaburg 1986.
B. Miodońska: Małopolskie malarstwo książkowe.Warszawa 1993.
H. von Bronsart: Kleine Lebensbeschreibung der Sternbilder. Stuttgart 1963.
P. Kunitzsch: Typen von Sternverzeichnissen in astronomischen Handschriften des zehnten bis vierzehnten Jahrhunderts. B.m. 1966.
K. Targosz:Kaplica Zygmuntów ska jako neoplatoński model świata. „Biuletyn Historii Sztuki”, XLVIII, 1986.
T. Ratajczak: Udział mistrza Benedykta w nowożytnej przebudowie zamku Wawelskiego. „Studia Waweliana”, XIV, 2009.
K. Kuczman: Renesansowe głowy wawelskie. Kraków 2004.
J. Kębłowski: Dzieje sztuki polskiej. Panorama zjawisk od zarania do współczesności. Warszawa 1987.
R N. Owidiusz: Metamorfozy. Przeł. A. Kamieńska, S. Stabryła. Opr. S. Stabryła. Wyd. 2, Wrocław 1995.
P.N. Owidiusz: Fasti Kalendarz poetycki. Przeł. i opr. E. Wesołowska. Wrocław 2008.
E.R. Curtius: Literatura europejska i łacińska. Tłum. Opr. A. Borowski. Kraków 1997.
J. Pelc: Słowo i obraz na pograniczu literatury i sztuk plastycznych. Kraków 2002.
C. E. Newlands: Playing with Time. Ovid and the Fasti. „Cornell Studies in Classical Philology”, LV. Ithaca and London 1995.
J. Kowalczyk: Sebastiano Serlio a sztuka polska. O roli włoskich traktatów architektonicznych w dobie nowożytnej. „Studia z Historii Sztuki”, 16, Warszawa 1973.
J. A. Dobrowolski: Droga przez labirynt magi, Giambattista Della Porta (1535-1615). Warszawa 1990.
T. S. Barton: Power and Knowledge. Astrology, Physiognomies, and Medicine under the Roman Empire. Ann Arbor 1994.
A. Hauber: Planetenkinderbilder und Sternbilder. „Studien zur deutschen Kunstgeschichte”, 194. Strassburg 1916.
An Astrological treatise by Abraham ibn Ezra. Ed. R. Levy, R Cantera. Paris 1939.
E. Edson, E. Savage-Smith: Medieval Views of the Cosmos. Oxford 2004.
M. Kowalska: Eine Unbekannte Handschrift Al-Kazwinis Kitab’Agā’ibAl-Mahlukāt. „Folia Orientalia”, 1, 1959, s. 326-329
W. Gundel: Dekane und Dekansternbilder. Ein Beitrag zur Geschichte der Sternbilder der Kulturvölker. Glückstadt und Hamburg 1936.
E. Śnieżyńska-Stolot: Ikonografia znaków zodiaku i gwiazdozbiorów w rękopisie monachijskim Abrahama ibn Ezry, Kraków 1998.
J. Dobrzycki, J. Włodarczyk: Historia naturalna gwiazdozbiorów. Warszawa 2002.
E. Śnieżyńska-Stolot: Ikonografia znaków zodiaku i gwiazdozbiorów w średniowieczu. Kraków 1994.
Aratus Phaenomena. With introduction, translation and commentary by D. Kidol. Cambridge 1997.
R. Piętka: Kaliope i Urania, rzymskie poematy astronomiczne. Poznań 2005.
M. Morelowski: Głowy wawelskie w Rumiancowskim Muzeum w Moskwie. Kijów 1918.
P. Grimai: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Red. J. Lanowski. Wrocław. Wyd. 3.
S. Mossakowski: Tematyka mitologiczna dekoracji Kaplicy Zygmuntowskiej. „Biuletyn Historii Sztuki”, XL, 1978, s. 129.
L. Hajdukiewicz: Biblioteka Macieja z Miechowa. Wrocław 1960.
L. Hajdukiewicz: Maciej z Miechowa. [W:] Polski Słownik Biograficzny XIX. Wrocław 1974.
A. Birkenmajer: Sprawa Magistra Henryka Czecha. „Collectanea Theologica”, 17, 1939.
J. Zathey: Z historii środowiska magiczno-astrologicznego w Krakowie w XV wieku. „Krzysztofory. Zeszyty naukowe Muzeum Historycznego miasta Krakowa”, VIII, 1981, s. 17-21.
M. Markowski: Krakowska szkoła międzynarodowego nauczania astronomii. [W:] Septem Artes w kształceniu kultury umysłowej w Polsce średniowiecznej (wybrane zagadnienia), pod red. T. Michałowskiej, Wrocław 2007.
K. Krauze-Blachowicz: Jan z Głogowa i tradycja gramatyki spekulatywnej. Warszawa 2008.
E. Zinner: Die fränkische Sternkunde im 11. bis 16. Jahrhundert. B.m. [1941].
J. D. North: Historia astronomii i kosmologii. Przeł.T. i T. Dworak. Katowice 1997.
S. A. Sroka: Polacy u początków węgierskiego humanizmu. [W:] 600-lecie Grzegorza z Sanoka. Red. L. Puchała, S. A. Sroka. Sanok 2008.
A. Borowski: Renesans. Kraków 2002.
J. Glomski: Patronage and Humanist Littérature in the Age oftheJagiellons. Toronto, Buffalo, London 2007.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-91150e09-c8aa-41a1-93d2-43181fa80c72