Metakrylan butylu. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

• Autorzy: Patelska B. , Skowroń J. , Puchalska H.

Warianty tytułu

EN

Butyl methacrylate

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Metakrylan n-butylu jest estrem nienasyconego kwasu metakrylowego oraz alkoholu n-butylowego. Występuje w postaci klarownej, bezbarwnej cieczy o aromatycznym zapachu. Metakrylan n-butylu jest stosowany do produkcji przezroczystych tworzyw sztucznych (tzw. szkła organicznego). które są stosowane w budownictwie, przemyśle motoryzacyjnym, meblowym, spożywczym (opakowania żywności). Jest składnikiem wyrobów medycznych (protezy dentystyczne, cement dentystyczny, spoiwa ortopedyczne, szkła kontaktowe) i kosmetycznych (sztuczne paznokcie). Duże zastosowanie mają włókna syntetyczne na bazie polimetakrylanów. Żywice metakrylanowe stosowane są jako materiał izolujący w przewodach elektrycznych oraz jako warstwa powierzchniowa gumy i szkła Ocenia się, że liczba osób narażonych w Polsce na działanie metakrylanu butylu wynosi kilkanaście tysięcy. W warunkach pracy zawodowej głównymi drogami narażenia na metakrylan n-butylu są układ oddechowy i skóra. Metakrylan n-butylu należy do substancji o działaniu drażniącym na oczy, drogi oddechowe oraz skórę. Następstwami zatruć ostrych u ludzi mogą być podrażnienia błon śluzowych dróg oddechowych, zapalenie oskrzeli i płuc, podrażnienie i zapalenie spojówek, stany zapalne i uczuleniowe na skórze. Efekty działania układowego tego związku, które obserwowano u zwierząt doświadczalnych, to zaburzenia oddychania, zmiany ciśnienia tętniczego, zmiany w pracy serca, zmiany w wątrobie i w korze mózgowej. W dostępnym piśmiennictwie nie ma wyników badań wskazujących na działanie rakotwórcze metakrylanu n-butylu oraz jego wpływu na rozrodczość. Istnieje możliwość mutagennego działania metakrylanu n-butylu (pozytywny wynik testu Aimesa). W badaniach przeprowadzonych na zwierzętach wykazano jego działanie embriotoksyczne i teratogenne. W światowych wykazach normatywów higienicznych dopuszczalne stężenia metakrylanu n-butylu ustalono w Szwecji, gdzie określono je na poziomie: NDS - 300 mg/m3 oraz NDSCh - 450 mg/m3, z zaznaczeniem działania uczulającego (SEN), a także w Rosji, gdzie obowiązuje wartość PDK równa 30 mg/m3. Za podstawę do obliczenia wartości NDS dla metakrylanu n-butylu przyjęto doświadczenie przeprowadzone na królikach, świnkach morskich i szczurach, które narażano inhalacyjnie na ten związek w stężeniu 5000 mg/nr’ (LOAEL) przez 8 godzin (analogia do 8-godzinnego dnia pracy). U zwierząt obserwowano podrażnienie błon śluzowych górnych dróg oddechowych, przyspieszenie oddechu i pogorszenie sprawności ruchowej. Po przeprowadzeniu obliczeń zaproponowano wartość NDS dla metakrylanu n-butylu wynoszącą 100 mg/m3 oraz wartość NDSCh - 300 mg/m3. Wartości normatywów proponuje się oznakować symbolem 1 - substancja o działaniu drażniącym oraz A - substancja o działaniu uczulającym. Nie ma podstaw do zaproponowania wartości DSB w materiale biologicznym dla metakrylanu n-butylu.

EN

Butyl methacrylate is a colourless liquid with a faint odour characteristic of esters. Butyl methacrylate is used in manufacturing methacrylic resins, solvent coatings, adhesives, oil additives, emulsion for textiles, leather and paper finishing. It is also used for manufacturing contact lenses. The main routes in occupational exposure for butyl methacrylate are the respiratory system and the skin. Butyl methacrylate is an irritant for the eyes, skin and upper respiratory tract. It may cause sensitization by a skin contact. Toxicity studies on laboratory animals indicated respiratory distress, cardiovascular problems and changes in the liver and brain. Reproductive effects occurred when it was injected into pregnant rats. There was no evidence of mutagenic activity in the Ames bacterial test. In view of the 8-hour toxic effects of butyl methacrylate on rabbits, guinea pigs and rats, the concentration of 5000 mg/m3 was adopted as the LOAEL (lowest observed adverse effect level) value. Given these data, the MAC value was calculated at 100 mg/m3. According to the irritant effect of butyl methacrylate, MAC-STEL of 300 mg/m3 and the I notation (irritation) is recommended. The A - allergic notation is also recommended.

Słowa kluczowe

PL

metakrylan butylu; narażenie zawodowe; działanie drażniące

EN

butyl methacrylate; occupational exposure; irritation

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2002
• Tom: Nr 2 (32)
• Strony: 101--116
• Opis fizyczny: Bibliogr. 32 poz.

Twórcy

autor

Patelska B.

• Centralny Instytut Ochrony Pracy 00-701 Warszawa ul. Czerniakowska 16

autor

Skowroń J.

• Centralny Instytut Ochrony Pracy 00-701 Warszawa ul. Czerniakowska 16

autor

Puchalska H.

• Centralny Instytut Ochrony Pracy 00-701 Warszawa ul. Czerniakowska 16

Bibliografia

• 1. Chung C.W. i in. (1977) Sensitisation potentials of methyl, ethyl, and n-buthyl methacrylates and mutual cross-sensitivity in Guinea pigs. J. Investigative Dermatology, 68, 187-190.
• 2. Deichmann W (1941) Toxicity of methyl, ethyl and n-butyl methacrylate. J. Ind. Hyg. and Toxicol. 23, 7, 343-351.
• 3. Dreisbach R.H, Robertson W.O. (1999) Vademecum zatruć. Zapobieganie, rozpoznawanie i postępowanie. Wyd. 3. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 315.
• 4. Encyclopaedia of Occupational Health and Safety (1983) 3rd Ed., Vol. 2, International Labour Office, Geneva, 751.
• 5. Encyclopaedia Technique - Chimie (1972) Wyd. 3. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa.
• 6. Gorman R. (1980) Technical Assistance Report Number TA-80-67-754 at Congressman Cavanaugh’s Office, 1980, Washington, D.C. (cyt. za Encyclopaedia ..., 1983).
• 7. Grant W.M. (1986) Toxicology of the eye. 3rd Ed. Charles C. Thomas Publisher, Springfield II.
• 8. Hazards in the chemical laboratory (1986) 4th Ed. London, The Royal Society of Chemistry.
• 9. Kirk R.E., Othmer D.F. (1955) Encyclopaedia of chemical technology. Vol. 14, The Interscience Encyclopaedia, Inc., New York.
• 10. Klimkina N.W. i in. (1976) Eksperimentalnoje obosnowanije priedielno dopustimoj koncentracii mie- tilowogo i butilowogo efira mietakrilowoj kisloty w wodie bodojemow. Gigiena i Sanitarija, 4, 6-11.
• 11. Kontrola substancji chemicznych (1993) T. I: Wybrane Dyrektywy Wspólnoty Europejskiej, IMP, Łódź.
• 12. Kustova Z.R. i in. (1981) Materiały po toksikologii butilmetakrilata, Gig. Truda i Prof. Zaból., 11, 58-59.
• 13. Methacrylic acid, butyl ester (1995) Komputerowa baza danych RTECS.
• 14. Mir G.N., Lawrence W.H., Autian J. (1973a) Toxicological and pharmacological actions of methacrylate monomers I: Effects on isolated, perfused rabbit heart. J. Pharm. Sci., 62, 5, 778-782.
• 15. Mir G.N., Lawrence W.H., Autian J. (1973b) Toxicological and pharmacological actions of methacrylate monomers II: Effects on isolated guinea pig ileum. J. Pharm. Sci., 62, 8, 1258-1261.
• 16. Mir G.N., Lawrence W.H., Autian J. (1974) Toxicological and pharmacological actions of methacrylate monomers III: Effects on respiratory and cardiovascular functions of anaesthetised dogs. J. Pharm. Sci., 63, 3, 376-381.
• 17. n-Butyl methacrylate (1995a) Komputerowa baza danych CHEMINFO.
• 18. n-Butyl methacrylate (1995b) Komputerowa baza danych HSDB.
• 19. n-Butyl methacrylate (1995c) Komputerowa baza danych NIOSHTIC
• 20. n-Butyl methacrylate (1990-94) Komputerowa baza danych TOXLINE.
• 21. Occupational exposure limits for airborne toxic substances (1991) 3rd Ed. International Labour Office. Geneva.
• 22. Parker D., Turk J.L. (1983) Contact sensitivity to acrylate compounds in guinea pigs. Contact Dermatitis, 9, 55-60.
• 23. Patty F.A. (1981) Industrial hygiene and toxicology. 3nd Ed. Vol. 2a, Wiley-Interscience, New York, 2291-2302.
• 24. Plunkett E.R. (1987) Handbook of industrial toxicology. 3rd Ed. Edward Arnold Ltd, London.
• 25. Podkowyrina N.S. i in. (1981) Gazochromaticzeskoje opredielenije akrilowych kislot i ich efirow w wozduchie proizwodstwiennych pomieszczienij. Gig. Truda i Prof. Zabol., 2, 45-49.
• 26. Rogers J.G. i in. (1986) Methacrylic acid as a teratogen in rat embryo culture. Teratology, 33, 113-117.
• 27. Sax N.J., Lewis R.J. (1996) Dangerous properties of industrial materials. 9th Ed. Vol. III. Van No¬strand Reinhold, New York, 2199.
• 28. Singh A.R., Lawrence W.H., Autian J. (1972) Embryonic-fetal toxicity and teratogenic effects of a group of methacrylate esters in rats. J. Drug Research, 51(6), 1632-1638.
• 29. The Sigma Aldrich Library of Chemical Safety Data (1985) 1st Ed. Sigma-Aldrich Corporation.
• 30. Van der Walle H.B. i in. (1982) Sensitising potential of 14 mono (meth) acrylates in the guinea pig. Contact Dermatitis, 8, 223-235.