Paleogeograficzne uwarunkowania odpływu wód z zastoiska warszawskiego doliną Bachorzy i pradoliną warszawsko-berlińską w czasie stadiału głównego zlodowacenia Wisły

• Autorzy: Molewski P.

Identyfikatory

DOI

10.12657/landfana.025.009

Warianty tytułu

EN

Paleogeographical conditions of the outflow from the Warsaw ice-dammed lake through the Bachorza valley and the Warsaw-Berlin pradolina during the Main Stage of the Weichselian Glaciation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Autor przedstawia nową koncepcję odpływu wód z zastoiska, które utworzyło się w Kotlinie Warszawskiej podczas stadiału głównego ostatniego zlodowacenia. Podstawową, dyskutowaną kwestią jest możliwość odpływu tych wód pradoliną warszawsko-berlińską, w świetle współczesnych stosunków hipsometrycznych w jej wschodnim odcinku. Opracowany nowy schemat zasięgów lądolodu stadiału głównego zlodowacenia wisły umożliwia w starszej fazie tego stadiału (fazie leszczyńskiej) odpływ wód z zastoiska z pominięciem jej wschodniego odcinka przez dolinę Bachorzy. Autor rozważa również rolę halokinezy w zmianie stosunków hipsometrycznych we wschodniej części pradoliny warszawsko-berlińskiej.

EN

The author presents a new concept of the outflow from the ice-dammed lake that formed in the Warsaw Basin during the Main Stage of the last glaciation. The basic issue under discussion is the possibility of the outflow along the Warsaw-Berlin pradolina in the light of the contemporary hypsometric relations in its eastern section. A new scheme of the ice sheet ranges during the Main Stage of the Weichselian Glaciation reveals that during the older phase of this stage, the Leszno Phase, the outflow from the ice-dammed lake was possible through the Bachorza valley, i.e. omitting the Ice-marginal Valley’s eastern section. The author also considers the role of halokinesis in changing the hypsometrical conditions in the eastern part of the Warsaw-Berlin pradolina.

Słowa kluczowe

PL

dolina marginalna Bachorzy; pradolina warszawsko-berlińska; zastoisko warszawskie; zlodowacenie Wisły

EN

Bachorza ice-marginal valley; Warsaw-Berlin pradolina; Warsaw ice-dammed lake; Weichselian glaciation

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2013
• Tom: Vol. 25
• Strony: 105--114
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz., rys.

Twórcy

autor

Molewski P.

• Katedra Geomorfologii i Paleogeografii Czwartorzędu, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń

Bibliografia

• Baraniecka M.D., Konecka-Betley K., 1987. Fluvial sediments of the Vistulian and Holocene in the Warsaw Basin. W: L. Starkel (red.), Evolution of the Vistula river valley during the last 15 000 years, part II. Geographical Studies IGiPZ PAN Special Issue 4: 151–170.
• Brzeziński M., 2003, Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000. Arkusz Brześć Kujawski (441). NAG, PIG-PIB, Warszawa.
• Dadlez R., Iwanow A., Leszczyński K., Marek S., 1998. Mapa tektoniczna kompleksu cechsztyńsko-mezozoicznego 1:500 000. W: R. Dadlez (red.), Mapa tektoniczna kompleksu cechsztyńsko-mezozoicznego na Niżu Polskim 1:500 000. PIG, Wyd. Kart. PAE SA, Warszawa.
• Galon R., 1929. Kujawy „Białe” i „Czarne”. Badania Geograficzne nad Polską Północno-Zachodnią 4–5: 48–76.
• Ge H., Jackson M.P.A., Vendeville B.C., 1997. Kinematics and dynamics of salt tectonics driven by progradation. AAPG Bulletin 81(3): 398–423.
• Holbrook J., Schumm S.A., 1999. Geomorphic and sedimentary response of rivers to tectonic deformation: a brief review and critique of a tool for recognizing subtle epeirogenic deformation in modern and ancient settings. Tectonophysics 305: 287–306.
• Jewtuchowicz S., 1967. Geneza pradoliny warszawsko-berlińskiej między Nerem i Moszczenicą. Prace Geograficzne IG PAN 62.
• Jeziorski J., 1990. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000. Arkusz Bobrowniki (402). PIG, Warszawa.
• Kondracki J., 1998. Geografia regionalna Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• Lencewicz S., 1927. Dyluwium i morfologia środkowego Powiśla. Prace PIG 2(2).
• Mojski J.E., 2005. Ziemie polskie w czwartorzędzie. Zarys morfogenezy. PIG, Warszawa.
• Molewski P., 1999. Rynna Gopła – problem jej genezy i roli w odpływie wód roztopowych podczas zlodowacenia vistuliańskiego. Studia Societatis Scientiarum Torunensis, Geographia et Geologia 10(6).
• Molewski P., 2007. Neotektoniczne i glacidynamiczne uwarunkowania wykształcenia plejstocenu Wysoczyzny Kujawskiej. Wyd. Nauk. UMK, Toruń.
• Molewski P., 2012a. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000. Arkusz Inowrocław (400). PIG-PIB, Warszawa.
• Molewski P., 2012b. Odpływ wód z zastoiska warszawskiego w czasie stadiału głównego zlodowacenia wisły – nowe aspekty starego problemu. W: Korelacja osadów plejstocenu na pograniczu polsko-niemieckim w Dolinie Dolnej Odry. XIX Konferencja – Stratygrafia Plejstocenu Polski, Cedynia, PIG-PIB, Warszawa: 81–84.
• Molewski P., 2013. Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000. Arkusz Inowrocław (400). PIG-PIB, Warszawa.
• Niewiarowski W., 1983a. Postglacjalne ruchy skorupy ziemskiej na Pojezierzu Kujawskim w świetle badań geomorfologicznych. Przegląd Geograficzny 55(1): 13–29.
• Niewiarowski W., 1983b. The origin and development of marginal channels and valleys: a case study the Kuyavian Lake District. W: D.J. Briggs, R.S. Waters (red.), Studies in Quaternary Geomorphology. Intern. Symp. Ser., Cambridge University Press: 97–108.
• Sobczak A., Sydow S., 2009. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000. Arkusz Przysiek (401). NAG, PIG-PIB, Warszawa.
• Schumm S.A., Dumont J.F., Holbrook J.M., 2000. Active tectonics and alluvial rivers. Cambridge University Press.
• Wilkosz P., 2008. Wpływ zlodowaceń plejstoceńskich na aktywność wysadów solnych. XIII Międzynarodowe Sympozjum Quo Vadis Sal, Demanovska Dolina, Słowacja: 31–32.
• Wiśniewski E., 1974. Dolina Bachorzy – problem jej genezy i znaczenia w okresie wczesnośredniowiecznym. Przegląd Geograficzny 46(2): 263–279.
• Wiśniewski E., 1976. Rozwój geomorfologiczny doliny Wisły pomiędzy Kotliną Płocką a Kotliną Toruńską. Prace Geograficzne IGiPZ PAN 119.
• Wiśniewski E., 1990. Evolution of the Vistula River Valley during the last 15 000 years. Part III. Geogr. Stud., Spec. Issue 5: 102–110, 146–153.
• Wiśniewski E., 2003. The problem of outflow from the ice-dammed lake in the Warsaw Basin during the Leszno Phase. Prace Geograficzne IGiPZ PAN 189: 123–142.
• Wiśniewski E., 2005. Problem drogi odpływu wód z jeziora zaporowego w Kotlinie Warszawskiej podczas fazy leszczyńskiej. Słupskie Prace Geograficzne 2: 131–145.
• Wiśniewski E., Andrzejewski L. 1994. The problem of the Warsaw ice-dammed lake drainage through the Warsaw-Berlin Pradolina at the last ice-sheet maximum. Zeitschrift für Geomorphologie N.F., Suppl.-Bd. 95: 141–149.
• Wysota W., Molewski P., 2007. Ostatni lądolód skandynawski w lobie Wisły – kontrowersje i nowe spojrzenie. W: P. Molewski, W. Wysota, P. Weckwerth (red.), Plejstocen Kujaw i dynamika lobu Wisły w czasie ostatniego zlodowacenia. XIV Konferencja – Stratygrafia Plejstocenu Polski, Ciechocinek. Wyd. PIG, Warszawa: 13–21.
• Wysota W., Molewski P., 2011. Chronologia i zasięgi nasunięć lądolodu na obszarze lobu Wisły podczas stadiału głównego ostatniego zlodowacenia. Przegląd Geologiczny 59(3): 214–225.
• Wysota W., Molewski P., Sokołowski R.J., 2009. Record of the Vistula Ice Lobe advances in the Late Weichselian glacial sequence in north-central Poland. Quaternary International 207, Special Issue: 26–41.