Stacjonarny model matematyczny struktury hydrogeologicznej podstawowym narzędziem dla gospodarki wodami podziemnymi w rejonach skupionego górnictwa odkrywkowego w Górach Świętokrzyskich

• Autorzy: Białecka K. , Prażak J.

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0012.4735

Warianty tytułu

EN

Stationary mathematical model of an aquifer as a basic tool for management of groundwater resources in the concentrated opencast mining industry in the Holy Cross Mountains

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W górnictwie odkrywkowym bardzo często sięga się po zasoby kopaliny poniżej zwierciadła wód podziemnych. Odwodnienie wyrobisk oddziałuje na zasoby eksploatacyjne ujęć wód i chociaż powoduje to tylko czasowe zmiany, to w sytuacji, gdy trwają one kilkadziesiąt lat miejscowa ludność jest zmuszona modernizować istniejące lub wręcz budować nowe ujęcia wód podziemnych. Kopalnie zrzucają wodę do rzek, a lokalni mieszkańcy mają problemy z zaopatrzeniem w wodę. Gmina może nie zgodzić się na odwodnienie, lecz wówczas ogranicza to działalność przemysłu wydobywczego. Dlatego niezmiernie istotne jest wcześniejsze rozpoznanie nie tylko zawodnienia wyrobisk górniczych, lecz także zakresu zmian hydrodynamicznych i ich wpływu na urządzenia do poboru wód podziemnych. Podstawowym narzędziem obliczeniowym do prognozowania skutków wydobycia kopalin poniżej zwierciadła wody powinien być poprawnie skonstruowany model matematyczny odwadnianej struktury wodonośnej. Model powinien mieć charakter stacjonarny i służyć do opracowywania kolejnych prognoz i oceny szkód wywołanych działalnością górnictwa, w zależności od postępu w eksploatacji kopalin. Pozwoli to na podjęcie wyprzedzających działań w celu pokrycia ewentualnych strat w zaopatrzeniu ludności, rolnictwa i miejscowego przemysłu w wodę. Autorzy przedstawiają ten problem i próby takiego działania na przykładach z rejonów Gałęzice–Bolechowice–Borków i Łagów w Górach Świętokrzyskich, gdzie są zlokalizowane liczne kopalnie odkrywkowe wapieni i dolomitów dewońskich.

EN

Opencast mining industry very often extracts mineral resources below the groundwater table. Dewatering of excavations affects exploitable groundwater resources. It causes only temporal changes, but if they last several tens of years, local population is forced to modernize existing or even build new groundwater intakes. Mines discharge water into rivers, and local residents have problems with water supply. The municipality has the right not to agree for dewatering, but then it limits the activities of the mining industry. Therefore, it is very important to recognize not only the mining excavations affected by water inflow, but also the scope of hydrodynamic changes and their impact on groundwater intake facilities. The basic computational tool for prediction the effects of extraction of mineral resources below the water table should be a properly constructed mathematical model of a dewatered aquifer. The model should be stationary and should be used to prepare further forecasts for the assessment of damage caused by mining operations, depending on the progress in the exploitation of minerals. This will allow anticipating actions to cover possible losses in water supply to people, agriculture and the local industry. The authors present this problem and the attempts of such operations, based on the examples from the Gałęzice–Bolechowice–Borków and Łagów regions in the Holy Cross Mountains where numerous opencast mines of the Devonian limestones and dolomites are located.

Słowa kluczowe

PL

model matematyczny; kopalnie odkrywkowe; odwodnienia górnicze; Góry Świętokrzyskie

EN

mathematical model; opencast mines; mine dewatering; Holy Cross Mountains hydrogeology

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2018
• Tom: nr 471, Hydrogeologia, z. 15
• Strony: 7--14
• Opis fizyczny: Bibliogr. 22 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Białecka K.

• Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce

autor

Prażak J.

• Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce

Bibliografia

• [1] BIELEC B., RÓŻKOWSKI K., ZDECHLIK R., POLAK K., KAZNOWSKA-OPALA K., 2018 – Dokumentacja hydrogeologiczna określająca warunki hydrogeologiczne w związku z zakończeniem odwadniania złoża Radkowice-Podwole. Fundacja Nauka i Tradycje Górnicze, Kraków.
• [2] BIERNAT H., KAPUŚCIŃSKI J., 2001 – Dokumentacja hydrogeologiczna określająca warunki hydrogeologiczne w związku z wydobyciem dolomitów ze złoża Radkowice-Podwole wraz z dodatkiem nr 3 do dokumentacji geologicznej określającej zasoby złoża dolomitów dewońskich w kat. C1 + B. Przedsiębiorstwo Geologiczne Polgeol S.A., Warszawa.
• [3] GÓRKA J., KAHUS D., SZKLARCZYK T., 2011 – Dokumentacja hydrogeologiczna określająca warunki hydrogeologiczne w związku z ustanowieniem obszarów ochronnych Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 418 Gałęzice-Bolechowice-Borków. ProGeo, Kraków.
• [4] HERMAN G., KACZOROWSKI Z., MALICKI W., PRAŻAK J., SZCZEPAŃSKI A., 1991 – Modelowa analiza wpływu odwodnień złóż surowców skalnych w Białym Zagłębiu na regionalne stosunki wodne. W: V Ogólnopolskie Sympozjum Współczesne problemy hydrogeologii. Warszawa-Jachranka: 122–126. Wydaw. SGGW.
• [5] KAPUŚCIŃSKI J., BIELEŃ R., 2005 – Dodatek do dokumentacji określającej warunki hydrogeologiczne w związku z wydobyciem dolomitów ze złoża Radkowice-Podwole do poziomu +199 m n.p.m. Przedsiębiorstwo Geologiczne Polgeol S.A., Warszawa.
• [6] KLECZKOWSKI A.S. (red.), 1990 – Mapa obszarów Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony 1 : 500 000. AGH, Kraków.
• [7] KLECZKOWSKI A.S., SZCZEPAŃSKA J., SZCZEPAŃSKI A., 1978 – Studium wpływu eksploatacji górniczej prowadzonej na obszarze synkliny gałęzicko-bolechowicko-borkowskiej na stosunki wodne oraz zasięg szkodliwości oddziaływania do 1980 i 1990 r. IHiGI AGH, Kraków.
• [8] MASZOŃSKI E., 1980 – Zmiany reżimu wód podziemnych w rejonach intensywnej eksploatacji: a) w rejonie Zagnańska, b) w dolinie białogońskiej, c) w Białym Zagłębiu. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Oddział Świętokrzyski, Kielce.
• [9] MIKOŁAJKÓW A., SADURSKI A., (red.), 2017 – Informator PSH. Główne zbiorniki wód podziemnych w Polsce. Państw. Inst. Geol. – PIB, Warszawa.
• [10] MOTYKA J., JÓZEFKO I., CZOP M., POLAK K., WOJNICKA-PUT B., SYPOSZ-ŁUCZAK B., KNAP W., GALINIAK G., 2005 – Dokumentacja hydrogeologiczna dla złoża Ostrówka, w Gałęzicach, woj. Świętokrzyskie, określająca warunki hydrogeologiczne w związku z eksploatacją złoża do głębokości 160 m n.p.m. Fundacja Nauka i Tradycje Górnicze, Kraków.
• [11] OKRAJEWSKA R., BUCZKOWSKI T., 2007 – Dokumentacja hydrogeologiczna wód podziemnych „Kielce-Dyminy” z utworów dewonu środkowego dla zaopatrzenia komunalnego w wodę – aktualizacja zasobów. Inwesteko, Kielce.
• [12] PRAŻAK J., 2012 – Pozycja hydrodynamiczna i znaczenie gospodarcze dewońskich zbiorników wód podziemnych w Górach Świętokrzyskich. Pr. Państw. Inst. Geol., 198.
• [13] PRAŻAK J., JANECKA-STYRCZ K., 2007 – Prognoza modelowa dopływu wód podziemnych do wyrobiska kopalni Radkowice-Podwole. PIG-PIB Oddział Świętokrzyski, Kielce.
• [14] PRAŻAK J., JANECKA-STYRCZ K., 2010 – Prognoza modelowa dopływu wód podziemnych do wyrobiska kopalni Jaźwica. Państw. Inst. Geol. – PIB Oddział Świętokrzyski, Kielce.
• [15] PRAŻAK J., JANECKA-STYRCZ K., KOWALCZEWSKA G., MŁYŃCZAK T., WRÓBLEWSKA E., 2005 – Wskazanie możliwości pozyskania dla miasta Kielce wód kopalnianych z obszaru Gałęzice-Bolechowice-Borków wraz z określeniem wpływu odwodnieni górniczych na zasoby komunalnych ujęć wód podziemnych Kielc na podstawie badań modelowych. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Oddział Świętokrzyski, Kielce.
• [16] RODZOCH A., MUTER K., WIEWIÓRA A., MANUSZAK M., JELENIEWICZ G., URSZULAK M., 2012 – Dokumentacja hydrogeologiczna ustalająca zasoby dyspozycyjne wód podziemnych zlewni Nidy bez rejonu Kielc. Hydroeko – Biuro Poszukiwań i Ochrony Wód Andrzej Rodzoch [oprac. arch.]. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• [17] RÓŻKOWSKI K., BIELEC B., POLAK K., KAZNOWSKA-OPALA K., PAWLECKA K., WOJNICKA-PUT B., 2014a – Dokumentacja hydrogeologiczna określająca warunki hydrogeo¬logiczne w związku z odwodnieniem złoża Ostrówka do rzędnej +150 m n.p.m. Fundacja Nauka i Tradycje Górnicze, Kraków.
• [18] RÓŻKOWSKI K., POLAK K., ZDECHLIK R., KAZNOWSKA-OPALA K., 2014b – Dokumentacja hydrogeologiczna określająca warunki hydrogeologiczne w związku z odwodnieniem złoża wapieni Kowala do rzędnej +200 m n.p.m. Fundacja Nauka i Tradycje Górnicze, Kraków.
• [19] RÓŻKOWSKI K., ZDECHLIK R., POLAK K., KAZNOWSKA-OPALA K., KUBISZYN K., 2017 – Dokumentacja hydrogeologiczna określająca warunki hydrogeologiczne w związku z zamierzonym wykonywaniem odwodnieni w celu wydobywania kopaliny ze złoża wapieni dewońskich Ołowianka. Fundacja Nauka i Tradycje Górnicze, Kraków.
• [20] SZCZEPAŃSKI A., 1982 – Prognoza głębokiej eksploatacji odkrywkowej na warunki wodne południowo-zachodniej części Gór Świętokrzyskich. Rocz. Świętokrzyski, 10: 23–28.
• [21] SZCZEPAŃSKI A., 1984 – Model hydrogeologiczny synkliny gałęzicko-bolechowicko-borkowskiej. Arch. IHiGI AGH, Kraków.
• [22] ŻAK C., 1981 – Aneks do opracowania „Zmiany reżimu wód podziemnych w rejonach Białogonu, Zagnańska i Białego Zagłębia. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Oddział Świętokrzyski, Kielce.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).