Octan propylu : dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

• Autorzy: Grunt H. , Czerczak S.

Warianty tytułu

EN

Propyl acetate

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Octan propylu jest bezbarwną cieczą o przyjemnym, gruszkowym zapachu. Jest stosowany jako rozpuszczalnik estrów celulozowych, lakierów, wosków, naturalnych i syntetycznych barwników, farb drukarskich oraz tworzyw sztucznych. Używany także przy produkcji insektycydów oraz w przemyśle perfumeryjnym, poligraficznym i spożywczym. Otrzymywany jest w reakcji estryfikacji alkoholu n-propylowego kwasem octowym w obecności katalizatora chlorku cynku. Octan propylu w postaci par dobrze wchłania się przez drogi oddechowe, a w stanie ciekłym wchłania się z przewodu pokarmowego oraz przez skórę. Efektem krytycznym przy narażeniu na octan propylu jest działanie drażniące na oczy i błony śluzowe górnych dróg oddechowych. Związek wykazuje słabe działanie narkotyczne na ośrodkowy układ nerwowy. Narządami krytycznymi w przypadku narażenia na octan propylu są: oczy, skóra, układ oddechowy i ośrodkowy układ nerwowy. Octan propylu stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia (IDLH), gdy jego stężenie wynosi 7106 mg/m³ (1700 ppm). Wśród pracowników narażonych na octan propylu o stężeniu 835 mg/m³ (200 ppm) wystąpiło podrażnienie błon śluzowych oczu, nosa, krtani i gardła. Wśród innych objawów stwierdzono bóle i zawroty głowy, senność, kaszel, płytki oddech, uczucie ucisku w klatce piersiowej oraz objawy depresyjne ze strony ośrodkowego układu nerwowego. Ze względu na niekompletne dane liczbowe (nieznany czas narażenia; nieznana liczba osób) nie można tych danych brać pod uwagę przy ustalaniu wartości NDS. Przedłużony kontakt octanu propylu ze skórą powoduje jej odtłuszczenie, wysuszenie i pękanie naskórka, a w konsekwencji przewlekłe zapalenie skóry z objawami zaczerwienienia (nie podano wartości stężeń oraz czasu narażenia). Wartości medialnych dawek śmiertelnych u zwierząt, bez względu na drogę podania, były bardzo duże. Na podstawie wyników badań ostrej toksyczności inhalacyjnej na zwierzętach stwierdzono, że siła działania toksycznego octanu propylu jest nieco większa niż octanu izopropylu i octanu etylu, lecz mniejsza niż octanu n-butylu. W dostępnym piśmiennictwie i w przeglądowych toksykologicznych bazach danych nie znaleziono danych liczbowych dotyczących toksyczności przewlekłej u zwierząt. Wartość NDS dla octanu propylu w większości państw została ustalona na poziomie około 840 mg/m³. Przy ustalaniu wartości NDS brano pod uwagę działanie drażniące na błony śluzowe oczu i górnych dróg oddechowych. ACGIH zaleca wartość NDS na poziomie 835 mg/m³ (200 ppm), tj. nieco mniejszą niż dla octanu izopropylu, a wartość NDSCh na poziomie 1040 mg/m³ (250 ppm) w celu zminimalizowania możliwości drażnienia błon śluzowych oczu i górnych dróg oddechowych. Za podstawę ustalenia wartości NDS octanu propylu przyjęto stężenie wyznaczone w badaniach na myszach szczepu Swiss OF1, przy którym częstość oddechów spadła o 50% (RD50). Stężenie to wynosiło 3323 mg/³ (795 ppm). Zgodnie z przyjętymi kryteriami ustalania NDS dla związków o działaniu drażniącym, wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia substancji ustalona na podstawie ostrego działania drażniącego powinna mieścić się w granicach 1/100 ÷ 1/10 wartości RD50, tj. w przedziale 332 ÷ 33 mg/m³. Proponujemy zatem ustalenie wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia dla octanu propylu na poziomie 200 mg/m³ oraz najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh), w celu zminimalizowania działania drażniącego, na poziomie 400 mg/m³. Octan propylu o tych stężeniach nie powinien działać drażniąco na oczy, gardło i drogi oddechowe oraz wywoływać opóźnionych skutków działania neurotoksycznego. Zaproponowane wartości normatywów higienicznych dla octanu propylu są zgodne z normatywami dla większości innych octanów o podobnej sile działania drażniącego. Brak jest podstaw do ustalenia wartości DSB.

EN

Propyl acetate (CAS Registry No. 109-60-4) is a colourless liquid with a fruity, pear-like odour. Propyl acetate is used as a solvent for cellulose esters, lacquers, resins, printing inks, and plastic; in flavouring agents and perfumes and in organic syntheses. The main routes in occupational exposure to propyl acetate are the respiratory system and the skin. At concentrations above 835 mg/m3 (200 ppm) Propyl acetate is irritating to the eyes, nose, larynx and throat. Prolonged overexposure may produce irritation of the skin. According to Alarie's studies the RD50 concentration (the concentration which produces a 50% reduction in breath rate in exposed mice) was 3323 mg/m3 (795 ppm). Considering these data, the MAC of 200 mg/m3 is recommended and because of its irritative effect on the respiratory system - the STEL is 400 mg/m3.

Słowa kluczowe

PL

octan propylu; narażenie zawodowe; wartość NDS

EN

propyl acetate; occupational exposure; MAC values

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2001
• Tom: Nr 3 (29)
• Strony: 257--270
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz., tab.

Twórcy

autor

Grunt H.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 90-950 Łódź ul. św. Teresy 8

autor

Czerczak S.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 90-950 Łódź ul. św. Teresy 8

Bibliografia

• 1. ACGIH 2000. Documentation of the threshold limit values. Isopropyl acetate. Ed.6 Cincinnati.
• 2. Amoore J.E. i in. (1983) Odor as an aid to chemical safety: odor thresholds compared with threshold limit values and volatilities for 214 industrial chemicals in air and water dilution. J. Appl. Toxicol. 3(6), 272-290.
• 3. Bos P. i in. (1992) Evaluation of the sensory irritation test for the assesment of occupational health risk. Critical Reviews in Toxicology 21(6), 423-450.
• 4. Browning E. (1965) Toxicity & metabolism of industrial solvents. New York, American Elsevier.
• 5. Cheminfo (2000) [ baza danych].
• 6. Fiserova-Bergerova V. i in. (1995) Dermal absorption potential of industrial chemicals: criteria for skin notation. Am. J. Ind. Med. 17, 617-635.
• 7. Flury F., Wirth W. (1934) The toxicity of organic solvents. Arch. Gewerbepath. Gewerbehyg. 5: 1-90, (cyt. wg von Oettingen).
• 8. HSDB (Hazardous Substances Data-Bank), (2000) [ baza danych].
• 9. ILO International Labour Office, (1983) Encyclopedie of occupational health and safety. 3 ed. 1, 782 Geneva.
• 10. ILO International Labour Office, (1991) Occupational exposure limits for airborne toxic substances. 3ed. Geneva.
• 11. IUCLID (International Uniform Chemical Information Database), (1996) [ baza danych].
• 12. Munch J. C. (1972) Aliphatic alcohols and alkyl esters: narcotic and lethal potencies to tadpoles and to rabbits. Ind. Med. Surg. 41, 3 1-33.
• 13. NIOSH (Nat. Inst. for Occup. Safety 8 Health), (1981) Occupat. Health Guideline for Chemical Hazards. U.S. Department of Health 8 Human Services, Cincinnati.
• 14. NIOSH. Pocket guide to chemical hazards (1994) Washington.
• 15. Von Oettingen W. F. (1960) The aliphatic acids and their esters: toxicity and potential dangers. Arch. Ind. Health 21, 28-65.
• 16. Patty F.A. (1981) Industria! hygiene and toxico!ogy. 4 ed. Vol.II. New York, Wiley, 2267-2277.
• 17. RTECS (Registry of toxic effects of chemical substances), (2000) [ baza danych].
• 18. Rusiecki W. (1977) Toksykologia współczesna. Warszawa, PZWL, 3 ed., 157-160.
• 19. Sax N.J., Lewis R.J.,Sr. (1987) Haw condensed chemical dictionary. 11 ed., New York, Van Nostrand Reinhold 8 Co.
• 20. Seńczuk W. (1990) Toksykologia. Warszawa, PZWL, 409-411.
• 21. Smyth H.F. i in. (1954) Range-finding toxicity data: List V. Arch. Ind. Hyg. Occup. Med. 10, 61-68, (cyt. wg Cheminfo, 2000; ACGIH 2000; Patty, 1981).
• 22. Taylor J.M. (1964) A comparison of the toxicity of some allyl, propenyl & propyl compounds in the rat. Toxicology 8 Applied Pharmacology. Vol. 6, p. 378-387 (cyt. wg Cheminfo, 2000).
• 23. U.S. Department of Labor, Occupational Safety & Health Administration (1989): 29 CFR Part 1910, Air Contaminants; Final Rule. Fed. Reg. 54(12), 2640.
• 24. Zimmermann F. K. (1989) Induction of chromosome loss by mixtures of organic solvents including neurotoxins. Mutation Research, 224, 287-303.