Społeczny wymiar rozwoju energetyki rozproszonej w Polsce – kluczowe czynniki i wyzwania

• Autorzy: Worek Barbara , Kocór Marcin , Micek Dorota , Lisek Katarzyna , Szczucka Anna

Warianty tytułu

EN

Socio-cultural conditions of distributed energy development – key determinants and challenges

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem artykułu jest analiza czynników społecznych, które warto uwzględnić, projektując i realizując działania związane z rozwojem energetyki rozproszonej, w tym z tworzeniem wspólnot energii. Opierając się na dostępnych danych dotyczących postaw wobec OZE i energetyki rozproszonej oraz na wynikach studiów przypadku działających w Polsce klastrów energii, wskazujemy czynniki, które mogą wpływać na proces transformacji energetycznej – mogą go ułatwiać bądź utrudniać. Pozytywnym, wartym wykorzystania potencjałem jest wysoki poziom zaufania do władz samorządowych i rosnąca świadomość ekologiczna. Natomiast wśród barier można wskazać przede wszystkim niski poziom ogólnego zaufania Polaków do innych ludzi, niski poziom zaufania do rządu oraz słabo rozwinięty kapitał społeczny. Wyniki studiów przypadku zwróciły natomiast uwagę na rolę liderów, zdolność do budowania sieci kontaktów i transferu wiedzy. Na końcu artykułu wskazujemy kilka wyzwań i związanych z nimi kierunków działań, które należy podjąć, by mocniej uwzględnić wpływ czynników społecznych na przebieg transformacji energetycznej.

EN

The aim of this paper is to analyse the social factors that should be taken into account when designing and implementing activities related to the development of distributed energy, including the creation of energy communities. Based on the available data on attitudes towards renewable energy sources and distributed energy, as well as on the results of case studies of energy clusters operating in Poland, we identify factors that may affect the process of energy transition and may facilitate or hinder it. Such a positive potential, worth using, is the high level of trust in local authorities and growing environmental awareness. Whereas barriers include low level of general trust of Poles in other people or low level of trust in the government and poorly developed social capital. The case study results, on the other hand, highlighted the role of leaders, the ability to build networks and transfer knowledge. At the end of the paper, we indicate several challenges and related directions of action needed to take greater account of the impact of social factors on the process of the energy transition.

Słowa kluczowe

PL

transformacja energetyczna; świadomość ekologiczna; energetyka rozproszona; klastry energii; zaufanie społeczne; sprawiedliwa transformacja

EN

environmental awareness; distributed energy; energy clusters; public trust; just transition

• Wydawca: Wydawnictwa AGH
• Czasopismo: Energetyka Rozproszona
• Rocznik: 2021
• Tom: nr 5-6
• Strony: 105--118
• Opis fizyczny: Bibliogr. 49 poz., wykr.

Twórcy

autor

Worek Barbara

• Centrum Ewaluacji i Analiz Polityk Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego

autor

Kocór Marcin

• Centrum Ewaluacji i Analiz Polityk Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego

autor

Micek Dorota

• Centrum Ewaluacji i Analiz Polityk Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego

autor

Lisek Katarzyna

• Centrum Ewaluacji i Analiz Polityk Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego

autor

Szczucka Anna

• Centrum Ewaluacji i Analiz Polityk Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego

Bibliografia

• [1] Anglia Ruskin’s GSI to lead €1million project (2018), Energy SHIFTS, https://aru.ac.uk/news/anglia-ruskins-gsi-to-lead-1million-project [dostęp: 18.03.2021].
• [2] Ansari M.F., Kharb R.K., Luthra S., Shimmi S.L., Chatterji S. (2013), Analysis of Barriers to Implement Solar Power Installations in India Using Interpretive Structural Modeling Technique, “Renewable and Sustainable Energy Reviews” 27: 163–174.
• [3] Berka A.L., Creamer E. (2018), Taking Stock of The Local Impacts of Community Owned Renewable Energy: A Review and Research Agenda, “Renewable and Sustainable Energy Reviews” 82: 3400–3419.
• [4] Bolle A. (2019), W jaki sposób miasta mogą wspierać społeczności energii odnawialnej. Wytyczne dla lokalnych i regionalnych decydentów, Energy Cities, https://energy-cities.eu/wp-content/ uploads/2019/10/RNP_Guidebook_PL_Web.pdf [dostęp: 18.03.2021].
• [5] CBOS (2016), Zaufanie społeczne, komunikat z badań nr 18/2016, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2016/K_018_16.PDF [dostęp: 18.03.2021].
• [6] CBOS (2019), Polacy o smogu komunikat z badań nr 33/2019, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2019/K_033_19.PDF [dostęp: 18.03.2021].
• [7] CBOS (2020a), Aktywność Polaków w organizacjach obywatelskich komunikat z badań nr 37/2020, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2020/K_037_20.PDF [dostęp: 18.03.2021].
• [8] CBOS (2020b), Czy warto działać wspólnie? komunikat z badań nr 29/2020, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2020/K_029 _20.PDF [dostęp: 18.03.2021].
• [9] CBOS (2020c), Poczucie wpływu na sprawy publiczne komunikat z badań nr 27/2020, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2020/ K_027_20.PDF [dostęp: 18.03.2021].
• [10] Chabasiński R. (2018), Ubóstwo energetyczne w Polsce. Co to takiego? Gdy na ogrzanie mieszkania obywatel przeznacza 10% swojego budżetu, Bezprawnik, https://bezprawnik.pl/ubostwo-energetyczne-w-polsce/ [dostęp: 18.03.2021].
• [11] Ehrenhalt W. (2019), Założenia do strategii rozwoju energetyki w Polsce, ZPP, RDS, https://zpp.net.pl/wp-content/ uploads/2019/04/Za%C5%82o%C5%BCenia-do-strategii- -rozwoju-energetyki-w-Polsce-wersja-elektroniczna.pdf [dostęp: 18.03.2021].
• [12] European Commission (2020), Standard Eurobarometer 93: Summer 2020, report, https://data.europa.eu/euodp/en/data/dataset/ S2262_93_1_93_1_ENG [dostęp: 18.03.2021].
• [13] Globenergia (2018), Ponad 10 mln miejsc pracy w branży OZE, https://globenergia.pl/ponad-10-mln-osob-miejsc-pracy-w- -branzy-oze/ [dostęp: 18.03.2021].
• [14] Gwiazda M., Ruszkowski C. (2016), Polacy o źródłach energii, polityce energetycznej i stanie środowiska, „Opinie i Diagnozy” 34, https://www.cbos.pl/PL/publikacje/diagnozy/034.pdf [dostęp: 18.03.2021].
• [15] Gwiazda M., Ruszkowski C. (2018), Polacy wobec zmian klimatu, komunikat z badań nr 158/2018, CBOS, https://www.cbos.pl/ SPISKOM.POL/2018/K_158_18.PDF [dostęp: 18.03.2021].
• [16] Hetmański M., Kupiec B., Zygmuntowski J.J. (2019), Zielony renesans. Samorządowy podręcznik transformacji energetycznej, Stowarzyszenie Energii Miast, https://instrat.pl/zielony-renesans-samorzadowy-podrecznik-transformacji-energetycznej/ [dostęp: 18.03.2021].
• [17] Huang S.C., Lo S.L., Lin Y.C. (2013). To Re-Explore The Causality Between Barriers to Renewable Energy Development: A Case Study of Wind Energy, “Energies” 6 (9): 4465–4488.
• [18] IBRIS (2020), Raport IBRIS – Zielony potencjał społeczny. Polska i Europa Środkowo-Wschodnia, https://ibris.pl/2020/07/raportibris-zielony-potencjal-spoleczny-polska-i-europa-srodkowo-wschodnia/ [dostęp: 18.03.2021].
• [19] IEA (2020), Sustainable Recovery: World Energy Outlook Special Report, World Energy Outlook, https://www.iea.org/reports/ sustainable-recovery [dostęp: 18.03.2021].
• [20] Indicator (2020), Badanie opinii Polaków na temat różnych źródeł energii, https://stowarzyszeniepv.pl/2020/05/10/badanie-opinii-polakow-na-temat-roznych-zrodel-energii/ [dostęp: 18.03.2021].
• [21] Interreg Europe (2018), Renewable Energy Communities. A Policy Brief from the Policy Learning Platform on Low – carbon economy, https://www.interregeurope.eu/fileadmin/user_upload/ plp_uploads/policy_briefs/2018-08-30_Policy_brief_Renewable_Energy_Communities_PB_TO4_final.pdf [dostęp: 18.03.2021].
• [22] Karakaya E., Sriwannawit P. (2015), Barriers to The Adoption of Photovoltaic Systems: The State of The Art, “Renewable and Sustainable Energy Reviews” 49: 60–66.
• [23] Komisja Europejska (2020), Nauki społeczne i humanistyczne w badaniach nad energią – holistyczne podejście do dekarbonizacji systemu energetycznego UE, https://cordis.europa.eu/article/ id/422456-social-sciences-and-humanities-in-energy-research/pl [dostęp: 18.03.2021].
• [24] Komisja Europejska, Europejski Zielony Ład. Aspirowanie do miana pierwszego kontynentu neutralnego dla klimatu, https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/european-green- -deal_pl [dostęp: 18.03.2021].
• [25] Leszczyńska K., Skowronek K. (2020), Energetyka rozproszona i klastry energetyczne w Polsce. Analiza dyskursywna. Stan obecny i rekomendacje (niepublikowany raport opracowany w ramach projektu KlastER).
• [26] Lewandowski P., Kiełczewska A., Ziółkowska K. (2018), Zjawisko ubóstwa energetycznego w Polsce, w tym ze szczególnym uwzględnieniem zamieszkujących w domach jednorodzinnych, Instytut Badań Strategicznych, https://ibs.org.pl/publications/ zjawisko-ubostwa-energetycznego-w-polsce-w-tym-ze-szczegolnym-uwzglednieniem-zamieszkujacych-w-domachjednorodzinnych/ [dostęp: 18.03.2021].
• [27] Lisek K. (2020), Droga do zmian. Społeczne uwarunkowania wspólnot energetycznych. Przegląd literatury międzynarodowej (niepublikowany raport opracowany w ramach projektu KlastER).
• [28] Mataczyńska E. (2017), Lokalna społeczność energetyczna w Pakiecie zimowym – możliwości implementacji w Polsce, ANALIZA IPE nr 3/2017, https://www.instytutpe.pl/wp-content/ uploads/2016/01/Lokalna-spo%C5%82eczno%C5%9B%C4 %87-energetyczna-w-Pakiecie-Zimowym-mo%C5%BCliwo %C5%9Bci-implementacji-w-Polsce.pdf [dostęp: 18.03.2021].
• [29] Micek D. (2020), Społeczno-kulturowe uwarunkowania rozwoju energetyki rozproszonej w Polsce. Raport z analizy danych zastanych, (niepublikowany raport opracowany w ramach projektu KlastER).
• [30] Micek D., Kocór M., Worek B., Szczucka A. (2021), Społeczne uwarunkowania funkcjonowania klastrów energii w Polsce. Raport podsumowujący analizę studium przypadku wybranych klastrów, https://www.er.agh.edu.pl/projekt-klaster/raporty-publikacje/#Spo%C5%82eczne [dostęp: 24.05.2021].
• [31] Michałek J. (2015), Energetyczne Polaków wybory. Niewidzialna ręka państwa, http://eko.org.pl/index_news.php?dzial=2&kat=20&art =1533 [dostęp: 18.03.2021].
• [32] Millward Brown Polska (2015), Badanie postaw, opinii i oczekiwań Polaków wobec polityki klimatyczno-energetycznej Polski, https:// www.cire.pl/item,119962,13,0,0,0,0,0,energetyczne-polakowwybory-atom-bez-szans.html [dostęp: 18.03.2021].
• [33] Ministerstwo Klimatu (2020), Polityka energetyczna Polski do 2040 r. (PEP2040), https://www.gov.pl/attachment/114c135e-bd7e- -4152-8666-d3f64a53765b [dostęp: 18.03.2021].
• [34] Mularska-Kucharek M. (2016), Czy warto ufać innym? Wybrane funkcje zaufania społecznego na przykładzie zbiorowości miejskich, „Studia miejskie” tom 21, http://yadda.icm.edu.pl/yadda/ element/bwmeta1.element.ekon-element-000171454503 [dostęp: 18.03.2021].
• [35] National Academies of Sciences, Engineering and Medicine (2021), Accelerating Decarbonization of the U.S. Energy System, Washington, DC.
• [36] Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Skutki nowej bezemisyjnej, zdecentralizowanej i cyfrowej struktury dostaw energii na zatrudnienie i gospodarki regionalne” (opinia z inicjatywy własnej) (2018), Dzienniki UE, https://sip.lex.pl/ akty-prawne/dzienniki-UE/opinia-europejskiego-komitetu-ekonomiczno-spolecznego-skutki-nowej-69095344 [dostęp: 18.03.2021].
• [37] Popczyk J. (2011), Energetyka rozproszona. Od dominacji energetyki w gospodarce do zrównoważonego rozwoju, od paliw kopalnych do energii odnawialnej i efektywności energetycznej, Polski Klub Ekologiczny Okręg Mazowiecki, Warszawa.
• [38] Popczyk J. (2020), Powszechna Platforma Transformacyjna Energetyki, http://klaster3x20.pl/wp-content/uploads/2018/11/ 0-PPTE-strona-otwarcia.pdf [dostęp: 25.03.2021].
• [39] Reddy S., Painuly J.P. (2004), Diffusion of Renewable Energy Technologies-Barriers and Stakeholders’ Perspectives, “Renewable Energy” 29 (9): 1431–1447.
• [40] Ruggiero S., Isakovic A., Busch H., Auvinen K., Faller F. (2019), Developing a Joint Perspective on Community Energy: Best Practices and Challenges in The Baltic Sea Region, Co2mmunity working paper no. 2.3, http://co2mmunity.eu/wp-content/ uploads/2019/03/Co2mmunity-working-paper-2.3.pdf [dostęp: 18.03.2021].
• [41] Rutkowski J., Sałach K., Szpor A., Ziółkowska K. (2018), Jak ograniczyć skalę ubóstwa energetycznego, IBS Policy Paper, I/2018, https://ibs.org.pl/app/uploads/2018/01/IBS_Policy_Paper_01 _2018_pl.pdf [dostęp: 18.03.2021].
• [42] Seetharaman A., Moorthy K., Patwa N., Saravanan, Gupta Y. (2019), Breaking Barriers in Deployment of Renewable Energy, “Heliyon” 5 (1), e01166, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2405844018354240 [dostęp: 18.03.2021].
• [43] Skarb Państwa – Minister Energii (2017), Koncepcja funkcjonowania klastrów energii w Polsce – ekspertyza, https://www.gov. pl/attachment/a68435c5-b7dc-4b75-9120-652213cdf0a4 [dostęp: 18.03.2021].
• [44] Stryjecki M., Makowska J., Marczak A., Soboń-Wnuk I., Trzaska M. (2014), Podręcznik rozwoju energetyki obywatelskiej opartej o odnawialne źródła energii, Fundacja na Rzecz Energetyki Zrównoważonej (FNEZ), https://fnez.pl/biblioteka-fnez/ [dostęp: 18.03.2021].
• [45] Sun P., Nie P. (2015), A Comparative Study of Feed-In Tariff and Renewable Portfolio Standard Policy in Renewable Energy Industry, “Renewable Energy” 74: 255–262.
• [46] Sztompka P. (2008), Zaufanie: fundament społeczeństwa, [w:] Zaufanie a życie społeczne, red. H. Mamzer, T. Zalasiński, Poznań.
• [47] Szulecki K., Szwed D. (2013), Społeczne aspekty OZE: którędy do energetycznej demokracji?, [w:] Odnawialne źródła energii w Polsce. Wybrane problemy bezpieczeństwa, polityki i administracji, red. K.M. Księżopolski, K.M. Pronińska, A.E. Sulowska, Warszawa.
• [48] Trudnowski P. (2021), Przełamać „ekologizm”. W poszukiwaniu trwałych fundamentów narracyjnych zielonego konserwatyzmu, Klub Jagielloński, https://klubjagiellonski.pl/2021/03/08/przelamac-ekologizm-w-poszukiwaniu-trwalych-fundamentow-narracyjnych-zielonego-konserwatyzmu/.
• [49] Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz.U. 2015 poz. 478), http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20150000478/U/D20150478Lj.pdf [dostęp: 18.03.2021].

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).