Ultradźwięki o wysokiej (HIFU) i niskiej (LIUS) intensywności w terapiach onkologicznych

Sowa, Florian; Mucha, Kamil; Zamorski, Maciej; Topola, Ewa; Soczyńska, Julia; Kulbacka, Julita

Powiadomienia systemowe

Sesja wygasła!

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Ultradźwięki o wysokiej (HIFU) i niskiej (LIUS) intensywności w terapiach onkologicznych

Autorzy

Sowa Florian , Mucha Kamil , Zamorski Maciej , Topola Ewa , Soczyńska Julia , Kulbacka Julita

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

High-intensity ultrasound (HIFU) and low-intensity ultrasound (LIUS) in oncology therapies

Języki publikacji

Abstrakty

Nowotwory stanowią jedną z głównych przyczyn zgonów ludzi na świecie, dlatego nieustannie są w obszarze zainteresowań onkologów i naukowców. Wciąż poszukuje się alternatywnych metod leczenia, bardziej skutecznych, mniej inwazyjnych i bezpiecznych dla pacjenta. Ultradźwięki początkowo służyły głównie w celach diagnostycznych, lecz z czasem stały się również narzędziem terapeutycznym. Ich zastosowanie w onkologii można podzielić ze względu na natężenie, w jakim działają. Wyróżniamy ultradźwięki o wysokim natężeniu – HIFU (ang. high intensity focused ultrasound ) oraz te o niskim natężeniu LIUS (low intensity ultarsound ), do których należy również LIPUS (ang. low intensity pulsed utlrasound ). Metoda działania HIFU opiera się głównie na termicznym niszczeniu komórek, gdzie natężona fala ultradźwięków skupia się w danej tkance, powodując wzrost temperatury. Ultradźwięki o niskiej intensywności LIUS (ang. low intensity utlrasound ) działają przede wszystkim drogą mechaniczną, którą można wykorzystać na wiele sposobów. Dzięki zróżnicowanemu potencjałowi terapeutycznemu ultradźwięki mogą stać się w przyszłości istotnym narzędziem lekarzy w walce z chorobami nowotworowymi w monoterapii lub w skojarzeniu z chemio- i radioterapią.

Neoplasms are one of the leading causes of human deaths worldwide and thus deserve exceptional attention. More effective and less invasive methods of treating cancer are still being sought. Ultrasound was initially used mainly for diagnostic purposes, but over time it has also become a therapeutic tool. Their use in oncology can be divided accordingly to its intensity. We can distinguish high-intensity focused ultrasound (HIFU) and low-intensity ultrasound (LIUS), which also includes lowintensity pulsed ultrasound (LIPUS). HIFU’s mechanism mainly constitutes of thermal destruction of cells, where an intense wave of ultrasound is concentrated in a given tissue, causing a rise in temperature. LIUS low-intensity ultrasound works primarily through a mechanical pathway, which can have numerous applications. Thanks to the diverse therapeutic potential, ultrasound may became a paramount tool for the doctors to combat cancer in monotherapy or alongside chemo- and radiotherapy in the future.

Słowa kluczowe

HIFU LIPUS LIUS ultradźwięki terapia sonodynamiczna nowotwór

HIFU LIPUS LIUS ultrasound sonodynamic therapy neoplasms

Wydawca

Indygo Zahir Media

Czasopismo

Inżynier i Fizyk Medyczny

Rocznik

2024

Tom

Vol. 13, nr 3

Strony

265--276

Opis fizyczny

Bibliogr. 111 poz., rys.

Twórcy

autor

Sowa Florian

Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, wyb. Ludwika Pasteura 1, 50-367 Wrocław

autor

Mucha Kamil

Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, wyb. Ludwika Pasteura 1, 50-367 Wrocław

autor

Zamorski Maciej

Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, wyb. Ludwika Pasteura 1, 50-367 Wrocław

autor

Topola Ewa

Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, wyb. Ludwika Pasteura 1, 50-367 Wrocław

autor

Soczyńska Julia

Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, wyb. Ludwika Pasteura 1, 50-367 Wrocław

autor

Kulbacka Julita

julita.kulbacka@umw.edu.pl

Katedra i Zakład Biologii Molekularnej i Komórkowej, Wydział Farmaceutyczny, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, ul. Borowska 211A, 50-556 Wrocław

Bibliografia

1. Główny Urząd Statystyczny / Obszary tematyczne / Ludność /Zgony według tygodni. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/sytuacja-demograficzna-polski-do-2020-roku-zgony-i-umieralnosc,40,1.html (dostęp: 2022.02.18).
2. E. Dickens, S. Ahmed: Principles of cancer treatment by chemotherapy, Surgery (Oxf)., 36, 2018, 134-138, doi: 10.1016/j.mpsur.2017.12.002.
3. S.C. Kamran, K.W. Mouw: Applying Precision Oncology Principles in Radiation Oncology, JCO Precis Oncol., 2, 2018, 1-23, doi:10.1200/po.18.00034.
4. J. Meder (red.): Podstawy Onkologii Klinicznej, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie, Warszawa 2011.
5. S. Chmielewska, U. Czyżewska, A. Zambrzycka, et al.: Nowoczesne terapie celowane w leczeniu nowotworów jako alternatywa dla konwencjonalnej chemioterapii, Postępy Biologii Komórki, 47(4), 2020, 365-390.
6. C.M.C. Tempany, N.J. McDannold, K. Hynynen, et al.: Focused ultrasound surgery in oncology: Overview and principles, Radiology, 259(1), 2011, 39-56, doi:10.1148/radiol.11100155.
7. A. Lewicki, W. Jakubowski: Wstęp do ultrasonografii – dlaczego to działa? Fizyczne podstawy diagnostyki ultradźwiękowej. Część 1, Przegląd Urologiczny, 86(4), 2014, 12-18.
8. J. Kahn, M. Górnicz: Elektroterapia: zasady i zastosowanie, Wydanie drugie, PZWL, 2001.
9. K. Bogiel: Terapia ultradźwiękami w świetle nauki, https://poradnikfizjoterapeuty.pl/terapie-i-remedia/774-terapia-ultradzwiekami-w-swietle-nauki (dostęp: 2022.08.13).
10. U. Maestroni, A. Tafuri, F. Dinale, et al.: Oncologic outcome of salvage high-intensity focused ultrasound (HIFU) in radiorecurrent prostate cancer. A systematic review, Acta Biomed., 92(4), 2021, 1-10, doi:10.23750/ABM.V92I4.11475.
11. G.T. Clement: Perspectives in clinical uses of high-intensity focused ultrasound, Ultrasonics, 42(10), 2004, 1087-1093, doi:10.1016/J.ULTRAS.2004.04.003.
12. A. Nowicki: Terapeutyczne zastosowanie ultradźwięków, Ultrasonografia, 34(8), 2008, 9-17.
13. O. Al-Bataineh, J. Jenne, P. Huber: Clinical and future applications of high intensity focused ultrasound in cancer, Cancer Treat Rev., 38(5), 2012, 346-353, doi:10.1016/J.CTRV.2011.08.004.
14. Y.F. Zhou: High intensity focused ultrasound in clinical tumor ablation, World J Clin Oncol., 2(1), 2011, 8-27, doi:10.5306/WJCO.V2.I1.8.
15. E. Maloney, J.H. Hwang: Emerging HIFU applications in cancer therapy, Int J Hyperthermia, 31(3), 2015, 302-309, doi:10.3109/02656736.2014.969789.
16. S. Vaezy, M. Andrew, P. Kaczkowski, et al.: Image-Guided Acoustic Therapy, Annu Rev Biomed Eng., 3, 2001, 375-90, doi:10.1146/ANNUREV.BIOENG.3.1.375.
17. C.C. Coussios, C.H. Farny, G.T. Haar, et al.: Role of acoustic cavitation in the delivery and monitoring of cancer treatment by high-intensity focused ultrasound (HIFU), Int J Hyperthermia, 23(2),2007, 105-120, doi:10.1080/02656730701194131.
18. T.G. Leighton: The Accoustic Bubble. 1st ed., Academic Press, 1997.
19. A. Franek, D. Świst-Chmielewska: Perspektywy zastosowania terapii ultradźwiękowej do leczenia ubytków tkanek, https://ppm.edu.pl/docstore/download/SUM8caced07698e451fbb3ef-6c01106fa0f/Perspektywy+zast+terapii+ultra-A.wcag.pdf?entityType=article (dostęp: 2022.09.11).
20. W. Chang, J.Y. Lee, J.H. Lee, et al.: A portable high-intensity focused ultrasound system for the pancreas with 3D electronic steering: A preclinical study in a swine model, Ultrasonography, 37(4), 2018, 298-306, doi:10.14366/usg.17048.
21. S.J.C.G. Hectors, I. Jacobs, C.T.W. Moonen, et al.: MRI methods for the evaluation of high intensity focused ultrasound tumor treatment: Current status and future needs, Magn Reson Med., 75(1), 2016, 302-317, doi:10.1002/mrm.25758.
22. K. Matuszewska, M. Matuszewski, J. Jassem: Rola badań przesiewowych w raku gruczołu krokowego, Współcz Onkol., 7(3), 2003, 160-165.
23. A. Antoniewicz, A. Borkowski, A. Borówka, et al.: Zalecenia dotyczące postępowania w raku gruczołu krokowego – konferencja okrągłego stołu, Onkologia, 3(3), 2007, 103-119.
24. J. Skowronek, M. Kanikowski, G. Zwierzchowski, et al.: Brachyterapia LDR w leczeniu raka gruczołu krokowego, Współcz Onkol., 13(6), 2009, 316-329.
25. S. Crouzet, F.J. Murat, G. Pasticier, et al.: High intensity focused ultrasound (HIFU) for prostate cancer: Current clinical status, outcomes and future perspectives, Int J Hyperthermia, 26(8), 2010, 796-803, doi:10.3109/02656736.2010.498803.
26. P. Knapp, A. Chabowski, P. Knapp: Epidemiologia mięśniaków macicy, Prz Menopauzalny, 11(2), 2012, 119-123.
27. S. Woźniak, B. Pietrzak, T. Paszkowski, et al.: Farmakoterapia mięśniaków macicy, Ginekol Perinatol Prakt., 2, 2017, 43-47.
28. M.Z. Mahmoud, M. Alkhorayef, K.S. Alzimami, et al.: High-intensity focused ultrasound (HIFU) in uterine fibroid treatment: Review study, Pol J Radiol., 79(1), 2014, 384-390, doi:10.12659/PJR.891110.
29. A. El-Balat, R.L. Dewilde, I. Schmeil, et al.: Modern Myoma Treatment in the Last 20 Years: A Review of the Literature, Biomed Res Int., 18, 2018, 1-6, doi:10.1155/2018/4593875.
30. N.M. Duc, B. Keserci: Review of influential clinical factors in reducing the risk of unsuccessful MRI-guided HIFU treatment outcome of uterine fibroids, Diagn Interv Radiol., 24(5), 2018, 283-291, doi:10.5152/dir.2018.18111.
31. T.D. Khokhlova, J.H. Hwang: HIFU for palliative treatment of pancreatic cancer, J Gastrointest Oncol., 2(3), 2011, 175-184, doi: 10.3978/J.ISSN.2078-6891.2011.033.
32. H.M. Strunk, J. Henseler, M. Rauch, et al.: Clinical Use of High-Intensity Focused Ultrasound (HIFU) for Tumor and Pain Reduction in Advanced Pancreatic Cancer, Rofo, 188(7), 2016, 662-670, doi: 10.1055/S-0042-105517/ID/JR000-6.
33. M. Diana, L. Schiraldi, Y.Y. Liu, et al.: High intensity focused ultrasound (HIFU) applied to hepato-bilio-pancreatic and the digestive system – current state of the art and future perspectives, Hepatobiliary Surg Nutr., 5(4), 2016, 329-344, doi:10.21037/HBSN.2015.11.03.
34. H.J. Jang, J.Y. Lee, D.H. Lee, et al.: Current and Future Clinical Applications of High-Intensity Focused Ultrasound (HIFU) for Pancreatic Cancer, Gut Liver, 4(1), 2010, 57-61, doi:10.5009/GNL.2010.4.S1.S57.
35. I. Palyga, R. Palyga, J. Mlynarczyk, et al.: The current state and future perspectives of high intensity focused ultrasound (HIFU) ablation for benign thyroid nodules, Gland Surg., 9, 2020, 95-104, doi:10.21037/gs.2019.10.16.
36. D.H. Suh, J.H. Choi, S.J. Lee, et al.: Comparative histometric analysis of the effects of high-intensity focused ultrasound and radiofrequency on skin, J Cosmet Laser Ther., 17(5), 2015, 230-236, doi:10.3109/14764172.2015.1022189.
37. J. Kim, B.J. So, H.J. Ryu: Clinical Effectiveness of a High-Intensity Focused Ultrasound in Skin Lifting, Medical Lasers, 3(2), 2014, 55-58, doi:10.25289/ML.2014.3.2.55.
38. C.L. Yao, T. Trinh, G.T.C. Wong, et al.: Anaesthesia for high intensity focused ultrasound (HIFU) therapy, Anaesthesia, 63(8), 2008, 865-872, doi:10.1111/j.1365-2044.2008.05562.x.
39. R.O. Illing, J.E. Kennedy, F. Wu, et al.: The safety and feasibility of extracorporeal high-intensity focused ultrasound (HIFU) for the treatment of liver and kidney tumours in a Western population, BrJ Cancer, 93(8), 2005, 890-895, doi:10.1038/sj.bjc.6602803.
40. F. Wu, Z.B. Wang, H. Zhu, et al.: Extracorporeal high intensity focused ultrasound treatment for patients with breast cancer, Breast Cancer Res Treat., 92(1), 2005, 51-60, doi:10.1007/S10549-004-5778-7.
41. F. Wu, Z.B. Wang, Y. Cao, et al.: “Wide local ablation” of localized breast cancer using high intensity focused ultrasound, J Surg Oncol., 96(2), 2007, 130-136, doi:10.1002/JSO.20769.
42. F.A. Jolesz: MRI-Guided Focused Ultrasound Surgery, Annu Rev Med., 60, 2009, 417-430, doi:10.1146/ANNUREV.MED.60.041707. 170303.
43. Y. Wang, W. Wang, J. Tang: Ultrasound-guided high intensity focused ultrasound treatment for extra-abdominal desmoid tumours: Preliminary results, Int J Hyperthermia, 27(7), 2011, 648-653, do i:10.3109/02656736.2011.597047.
44. N. Lipsman, T.G. Mainprize, M.L. Schwartz, et al.: Intracranial Applications of Magnetic Resonance-guided Focused Ultrasound, Neurotherapeutics, 11(3), 2014, 593-605, doi:10.1007/S13311-014-0281-2/TABLES/1.
45. F.J. Murat, L. Poissonnier, M. Rabilloud, et al.: Mid-term Results Demonstrate Salvage High-Intensity Focused Ultrasound (HIFU) as an Effective and Acceptably Morbid Salvage Treatment Option for Locally Radiorecurrent Prostate Cancer, Eur Urol., 55(3), 2009, 640-647, doi:10.1016/J.EURURO.2008.04.091.
46. Z. Izadifar, D. Chapman, et al.: An Introduction to High Intensity Focused Ultrasound: Systematic Review on Principles, Devices, and Clinical Applications, J Clin Med., 9(2), 2020, 460, doi:10.3390/JCM9020460.
47. K. Hynynen, A.H. Chung, V. Colucci, et al.: Potential adverse effects of high-intensity focused ultrasound exposure on blood vessels in vivo, Ultrasound Med Biol., 22(2), 1996, 193-201, doi:10.1016/0301-5629(95)02044-6.
48. W. Lopez, N. Nguyen, J. Cao, et al.: Ultrasound Therapy, Chemotherapy and Their Combination for Prostate Cancer, Technol Cancer Res Treat., 20, 2021, 1-8, doi:10.1177/15330338211011965.
49. A. Katiyar, J. Osborn, M. DasBanerjee, et al.: Inhibition of Human Breast Cancer Cell Proliferation by Low-Intensity Ultrasound Stimulation, J Ultrasound Med., 39(10), 2020, 2043-2052, doi:10.1002/jum.15312.
50. L.B. Feril, T. Kondo: Biological Effects of Low Intensity Ultrasound: The Mechanism Involved, and Its Implications on Therapy and on Biosafety of Ultrasound, J Radiat Res., 45(4), 2004, 479-489.
51. A.K.W. Wood, C.M. Sehgal: A review of low-intensity ultrasound for cancer therapy, Ultrasound Med Biol., 41(4), 2015, 905-928, doi:10.1016/J.ULTRASMEDBIO.2014.11.019.
52. K.N. Malizos, M.E. Hantes, V. Protopappas, et al.: Low-intensity pulsed ultrasound for bone healing: An overview, Injury, 37(1), 2006, 56-62, doi:10.1016/J.INJURY.2006.02.037.
53. T. Nishida, S. Kubota, E. Aoyama, et al.: Low-intensity pulsed ultrasound (LIPUS) treatment of cultured chondrocytes stimulates production of CCN family protein 2 (CCN2), a protein involved in the regeneration of articular cartilage: mechanism underlying this stimulation, Osteoarthritis Cartilage, 25(5), 2017, 759-769, doi: 10.1016/J.JOCA.2016.10.003.
54. D. Lucchetti, L. Perelli, F. Colella, et al.: Low-intensity pulsed ultrasound affects growth, differentiation, migration, and epithelial- to-mesenchymal transition of colorectal cancer cells, J Cell Physiol., 235(6), 2020, 5363-5377, doi:10.1002/JCP.29423.
55. K. Kik, F. Lwow, L. Szmigiero: Polimerowe Nośniki Leków Aktywowane Energią Ultradźwięków, Polim Med., 37(3), 2007, 59-65.
56. K. Miłowska: Ultradźwięki – mechanizmy działania i zastosowanie w terapii sonodynamicznej, Postepy Hig Med Dosw., 61, 2007, 338-349.
57. I. Rosenthal, J.Z. Sostaric, P. Riesz: Sonodynamic therapy – a review of the synergistic effects of drugs and ultrasound, Ultrason Sonochem, 11(6), 2004, 349-363, doi:10.1016/J.ULTSONCH.2004.03.004.
58. D. Costley, M. Ewan, C. Fowley, et al.: International Journal of Hyperthermia Treating cancer with sonodynamic therapy: A review, Int J Hyperthermia, 31(2), 2015, 107-117, doi:10.3109/02656736.2014.992484.
59. M.J.W. Pickworth, P.P. Dendy, T.G. Leighton, et al.: Studies of the cavitational effects of clinical ultrasound by sonoluminescence: 2. Thresholds for sonoluminescence from a therapeutic ultrasound beam and the effect of temperature and duty cycle, Phys Med Biol., 33(11), 1988, 1249-1260, doi:10.1088/0031-9155/33/11/003.
60. K.T. Byun, K.Y. Kim, H.Y. Kwak: Sonoluminescence characteristics from micron and submicron bubbles, J Korean Phys Soc., 47(6), 2005, 1010-1022.
61. D. Gaitan, L.A. Crum, C.C. Church, et al.: Sonoluminescence and bubble dynamics for a single, stable, cavitation bubble, J Acoust Soc Am., 91(6), 1992, 3166-3183, doi:10.1121/1.402855
62. D. Kessel, J. Lo, R. Jeffers, et al.: Modes of photodynamic vs. sonodynamic cytotoxicity, J Photochem Photobiol B., 28(3), 1995, 219-221, doi:10.1016/1011-1344(94)07111-Z.
63. H. Wang, Q. Liu, K. Zhang, et al.: Comparison between sonodynamic and photodynamic effect on MDA-MB-231 cells, J Photochem Photobiol B., 127, 2013, 182-191, doi:10.1016/J.JPHOTOBIOL.2013.08.015.
64. H. Chen, X. Zhou, Y. Gao, et al.: Recent progress in development of new sonosensitizers for sonodynamic cancer therapy, Drug Discov Today, 19(4), 2014, 502-509, doi:10.1016/J.DRUDIS.2014.01.010.
65. L. Rengeng, Z. Qianyu, L. Yuehong, et al.: Sonodynamic therapy, a treatment developing from photodynamic therapy, Photodiagnosis Photodyn Ther., 19, 2017, 159-166, doi:10.1016/J.PDPDT.2017.06.003.
66. V. Herceg, N. Lange, E. Allémann, et al.: Activity of phosphatase-sensitive 5-aminolevulinic acid prodrugs in cancer cell lines, J Photochem Photobiol B., 171, 2017, 34-42, doi:10.1016/J.JPHOTOBIOL. 2017.04.029.
67. H. Sun, W. Ge, X. Gao, et al.: Apoptosis-Promoting Effects of Hematoporphyrin Monomethyl Ether-Sonodynamic Therapy (HMME-SDT) on Endometrial Cancer, PLoS One, 10(9), 2015, 1-14, doi:10.1371/journal.pone.0137980.
68. Y. Zhang, L. Bi, Z. Hu, et al.: Hematoporphyrin monomethyl ether-mediated sonodynamic therapy induces A-253 cell apoptosis, Oncol Lett., 19(4), 2020, 3223-3228, doi:10.3892/OL.2020.11419/HTML.
69. X. Su, P. Wang, X. Wang, et al.: Apoptosis of U937 Cells Induced by Hematoporphyrin Monomethyl Ether-Mediated Sonodynamic Action, Cancer Biother Radiopharm, 28(3), 2013, 207-217,doi:10.1089/CBR.2012.1190.
70. N. Yumita, A.E. Nobuo, O. Ae, et al.: Sonodynamic therapy on chemically induced mammary tumor: pharmacokinetics, tissue distribution and sonodynamically induced antitumor effect of gallium- porphyrin complex ATX-70, Cancer Chemother Pharmacol., 60, 2007, 891-897, doi:10.1007/s00280-007-0436-5.
71. N. Miyoshi, V. Mišík, P. Riesz: Sonodynamic Toxicity of Gallium-Porphyrin Analogue ATX-70 in Human Leukemia Cells, Radiat Res., 148(1), 1997, 43-47, doi:10.2307/3579537.
72. X. Su, Y. Li, P. Wang, X. Wang, et al.: Protoporphyrin IX-mediated sonodynamic action induces apoptosis of K562 cells, Ultrasonics, 54(1), 2014, 275-284, doi:10.1016/J.ULTRAS.2013.07.015.
73. Q. Liu, X. Wang, P. Wang, et al.: Sonodynamic effects of protoporphyrin IX disodium salt on isolated sarcoma 180 cells, Ultrasonics, 45(1-4), 2006, 56-60, doi:10.1016/J.ULTRAS.2006.06.063.
74. Q.H. Liu, X.B. Wang, P. Wang, et al.: Comparison between sonodynamic effect with protoporphyrin IX and hematoporphyrin on sarcoma 180, Cancer Chemother Pharmacol., 60, 2007, 671-680, doi:10.1007/s00280-006-0413-4.
75. M. Nonaka, M. Yamamoto, S. Yoshino, et al.: Sonodynamic Therapy Consisting of Focused Ultrasound and a Photosensitizer Causes a Selective Antitumor Effect in a Rat Intracranial Glioma Model, Anticancer Res., 29(3), 2009, 943-950.
76. S. Yoshino, T. Fukushima, S. Hayashi, et al.: Effects of Focused Ultrasound Sonodynamic Treatment on the Rat Blood–Brain Barrier, Anticancer Res., 29(3), 2009, 889-895.
77. N. Sugita, K.I. Kawabata, K. Sasaki, et al.: Synthesis of Amphiphilic Derivatives of Rose Bengal and Their Tumor Accumulation, Bioconjug Chem., 18(3), 2007, 866-873, doi:10.1021/BC060189P.
78. S. Umemura, N. Yumita, K. Umemura, et al.: Sonodynamically Induced Effect of Rose Bengal on Isolated Sarcoma 180 Cells, Cancer Chemother Pharmacol., 43(5), 1999, 389-393, doi: 10.1007/s002800050912.
79. N. Yumita, K. Kawabata, K. Sasaki, et al.: Sonodynamic effect of erythrosin B on sarcoma 180 cells in vitro, Ultrason Sonochem., 9(5), 2002, 259-265, doi:10.1016/S1350-4177(02)00080-9.
80. T.A. Fleisher: Apoptosis, Ann Allergy Asthma Immunol., 78(3), 1997, 245-250, doi:10.1016/S1081-1206(10)63176-6.
81. L.B. Feril, T. Kondo, Z.G. Cui, et al.: Apoptosis induced by the sonomechanical effects of low intensity pulsed ultrasound in a human leukemia cell line, Cancer Lett., 221(2), 2005, 145-152, doi:10.1016/j.canlet.2004.08.034.
82. S. Elmore: Apoptosis: A Review of Programmed Cell Death, Toxicol Pathol., 35, 2007, 495-516, doi:10.1080/01926230701320337.
83. M.S. D’Arcy: Cell death: a review of the major forms of apoptosis, necrosis and autophagy, Cell Biol Int., 43(6), 2019, 582-592, doi:10.1002/CBIN.11137.
84. G. Pistritto, D. Trisciuoglio, C. Ceci, et al.: Apoptosis as anticancer mechanism: function and dysfunction of its modulators and targeted therapeutic strategies, Aging, 8(4), 2016, 603-619, doi:10.18632/AGING.100934.
85. D. Brenner, T.W. Mak: Mitochondrial cell death effectors, Curr Opin Cell Biol., 21(6), 2009, 871-877, doi:10.1016/J.CEB.2009.09.004.
86. D. Hao, Y. Song, Z. Che, et al.: Calcium Overload and in vitro Apoptosis of the C6 Glioma Cells Mediated by Sonodynamic Therapy (Hematoporphyrin monomethyl ether and ultrasound), Cell Biochem Biophys., 70(2), 2014, 1445-1452, doi:10.1007/s12013-014-0081-7.
87. S. Dai, C. Xu, Y. Tian, et al.: In vitro stimulation of calcium overload and apoptosis by sonodynamic therapy combined with hematoporphyrin monomethyl ether in C6 glioma cells, Oncol Lett., 8(4), 2014, 1675-1681, doi:10.3892/OL.2014.2419/HTML.
88. D. Kiprian, T. Motyl, A. Jezierska: Białka z rodziny BCL-2 jako czynniki prognostyczne u chorych napromienianych z powodu nowotworów narządów głowy i szyi – doniesienie wstępne, Rep Pract Oncol Radiother., 8, 2003, 245-246, doi:10.1016/S1507-1367(03)70628-2.
89. A. Naimi, A.A. Movassaghpour, M.F. Hagh, et al.: TNF-related apoptosis-inducing ligand (TRAIL) as the potential therapeutic target in hematological malignancies, Biomed Pharmacother., 98, 2018, 566-576, doi:10.1016/J.BIOPHA.2017.12.082.
90. F.C. Victor, A.B. Gottlieb: TNF-alpha and apoptosis: implications for the pathogenesis and treatment of psoriasis, J Drugs Dermatol., 1(3), 2002, 264-275.
91. K. Segawa, S. Nagata: An Apoptotic “Eat Me” Signal: Phosphatidylserine Exposure, Trends Cell Biol., 25(11), 2015, 639-650, doi: 10.1016/J.TCB.2015.08.003.
92. S. Nagata, T. Sakuragi, K. Segawa: Flippase and scramblase for phosphatidylserine exposure, Curr Opin Immunol., 62, 2020, 31-38, doi:10.1016/J.COI.2019.11.009.
93. B. Sharma, S.S. Kanwar: Phosphatidylserine: A cancer cell targeting biomarker, Semin Cancer Biol., 52(1), 2018, 17-25, doi: 10.1016/J.SEMCANCER.2017.08.012.
94. L. Lagneaux, E.C. de Meulenaer, A. Delforge, et al.: Ultrasonic Low-Energy Treatment: A Novel Approach to Induce Apoptosis in Human Leukemic Cells, Exp Hematol., 30(11), 2002, 1293-1301, doi: 10.1016/s0301-472x(02)00920-7.
95. M. Shi, B. Liu, G. Liu, et al.: Low intensity-pulsed ultrasound induced apoptosis of human hepatocellular carcinoma cells in vitro, Ultrasonics, 64, 2016, 43-53, doi:10.1016/J.ULTRAS.2015.07.011.
96. A. Watanabe: Consideration on suppression of cancer cell proliferation by ultrasound exposure using sonochemical and biological measurements, J Phys Conf Ser., 1, 2004, 210-215, doi: 10.1088/1742-6596/1/1/046.
97. C.M. Newman, A. Lawrie, A.F. Brisken, et al.: Ultrasound Gene Therapy: On the Road from Concept to Reality, Echocardiography, 18(4), 2001, 339-347, doi:10.1046/J.1540-8175.2001.00339.X.
98. K. Miura, Y. Okada, T. Aoi, et al.: Variation in the safety of induced pluripotent stem cell lines, Nat Biotechnol., 27(8), 2009, 743-745, doi:10.1038/NBT.1554.
99. S.E. Raper, N. Chirmule, F.S. Lee, et al.: Fatal systemic inflammatory response syndrome in a ornithine transcarbamylase deficient patient following adenoviral gene transfer, Mol Genet Metab., 80(1-2), 2003, 148-158, doi:10.1016/J.YMGME.2003.08.016.
100. L. Jin, F. Li, H. Wang, et al.: Ultrasound-targeted microbubble destruction enhances gene transduction of adeno-associated virus in a less-permissive cell type, NIH/3T3, Mol Med Rep., 8(2), 2013, 320-326, doi:10.3892/MMR.2013.1560.
101. B. Geers, I. Lentacker, A. Alonso, et al.: Elucidating the mechanisms behind sonoporation with adeno-associated virus-loaded microbubbles, Mol Pharm., 8(6), 2011, 2244-2251, doi:10.1021/MP200112Y/SUPPL_FILE/MP200112Y_SI_001.PDF.
102. E. Neumann, M. Schaefer-Ridder, Y. Wang, et al.: Gene transfer into mouse lyoma cells by electroporation in high electric fields, EMBO J., 1(7), 1982, 841-845, doi:10.1002/J.1460-2075.1982. TB01257.X.
103. M. Tomizawa, F. Shinozaki, Y. Motoyoshi, et al.: Sonoporation: Gene transfer using ultrasound, World J Methodol., 3(4), 2013, 39-44, doi:10.5662/wjm.v3.i4.39.
104. Y. Zhou, K. Yang, J. Cui, et al.: Controlled permeation of cell membrane by single bubble acoustic cavitation, J Control Release, 157(1), 2012, 103-111, doi:10.1016/J.JCONREL.2011.09.068.
105. K. Tachibana, S. Tachibana: Transdermal delivery of insulin by ultrasonic vibration, J Pharm Pharmacol., 43(4), 1991, 270-271, doi:10.1111/J.2042-7158.1991.TB06681.X.
106. W. Wang, W. Li, N. Ma, et al.: Non-Viral Gene Delivery Methods, Curr Pharm Biotechnol., 14(1), 2013, 46-60, doi:10.2174/138920113804805278.
107. L.B. Feril Jr, R. Ogawa, K. Tachibana, et al.: Optimized ultrasound-mediated gene transfection in cancer cells, Cancer Sci., 97(10),2006, 1111-1114, doi:10.1111/j.1349-7006.2006.00286.x.
108. B.J. Levenback, C.M. Sehgal, A.K.W. Wood: Modeling of thermal effects in antivascular ultrasound therapy, J Acoust Soc Am., 131(1), 2012, 540-549, doi:10.1121/1.3662048.
109. G.J. Czarnota: Ultrasound-stimulated microbubble enhancement of radiation response, Biol Chem., 396(6-7), 2015, 645-657,doi:10.1515/HSZ-2014-0297.
110. A.K.W. Wood, S. Ansaloni, L.S. Ziemer, et al.: The antivascular action of physiotherapy ultrasound on murine tumors, Ultrasound Med Biol., 31(10), 2005, 1403-1410.
111. M. Płaszewski: Terapia ultradźwiękowa, https://www.mp.pl/pacjent/rehabilitacja/fizykoterapia/leczenie-ultradzwiekami/129575,terapia-ultradzwiekowa (dostęp: 27.12.2022).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-8eee0771-74f3-4e63-9ac5-56f692ce67ff