O syderytach w pokładach węgla warstw rudzkich w niecce chwałowickiej

• Autorzy: Morga R. , Nowak J. , Brzezinka Ł. , Kądziołka-Gaweł M.

Warianty tytułu

EN

About siderites within the coal seams of the Ruda Beds in the Chwałowice Trough

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem pracy była charakterystyka petrograficzna syderytów zidentyfikowanych w wiązce pokładów występujących w stropowej części warstw rudzkich we wschodniej części niecki chwałowickiej GZW. Badania przeprowadzono na siedmiu próbkach skał, pobranych z pokładów 408/1, 408/2 i 409/2. Wykonano badania makroskopowe, mikroskopowe w świetle przechodzącym i odbitym, metodą dyfrakcji rentgenowskiej i fluorescencji rentgenowskiej, a także za pomocą spektroskopii Mössbauera i przy użyciu mikroskopu skaningowego. Stwierdzono, że w badanych syderytach można wyróżnić trzy odmiany, różniące się strukturą i składem chemicznym. Odmiany 1 i 2, o strukturze drobnokrystalicznej, zawierają ok. 44-46% FeO. Odmiana 1 odznacza się przy tym zdecydowanie większą zawartością SiO2 i Al2O3, oraz mniejszą zawartością CaO i MgO, w stosunku do odmiany 2. Odmiana 3 to syderyt o strukturze gruzełkowatej (sferolitycznej). Zawiera on ok. 30% FeO, jak również mniej SiO2 i Al2O3, a więcej CaO i MgO, w stosunku do odmian 1 i 2. Szczególną cechą tej skały jest wysoka zawartość P2O5 (1.47%), związana z obecnością apatytu, występującego w przestrzeniach pomiędzy sferolitami.

EN

The aim of the study was to describe the petrographic characteristics of siderites occurring within coal seams of the upper part of the Ruda Beds, in the Eastern part of the Chwałowice Trough, in the Upper Silesian Coal Basin. The investigation was carried out on seven samples, collected from seams no.: 408/1, 408/2 and 409/2. Macroscopic and microscopic, in the transmitted and reflected light, X-ray diffraction, X-ray fluorescence, Mössbauer spectroscopy and scanning microscopy examinations were performed. Three types of siderite, which differ by structure and chemical composition, are distinguished. Types 1 and 2, having fine crystalline structure, contain ca. 44-46% of FeO. Type 1 is characterized by significantly higher content of SiO2 and Al2O3, as well as lower content of CaO and MgO, in comparison to the type 2. Type 3 is a siderite having spherulitic structure. It contains ca. 30% FeO, less SiO2 and Al2O3, and more CaO and MgO, in comparison to types 1 and 2. High content of P2O5 (1.47%), connected with apatite occurrence between spherulites, is a characteristic feature of this rock.

Słowa kluczowe

PL

GZW; niecka chwałowicka; warstwy rudzkie; syderyt

EN

USCB; Chwałowice Trough; Ruda beds; siderite

• Wydawca: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa
• Czasopismo: Przegląd Górniczy
• Rocznik: 2017
• Tom: T. 73, nr 7
• Strony: 23--32
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., fot., tab., wykr.

Twórcy

autor

Morga R.

• Politechnika Śląska, WGiG, Gliwice

autor

Nowak J.

• Politechnika Śląska, WGiG, Gliwice

autor

Brzezinka Ł.

• PGG Sp. z o.o., KWK Jankowice

autor

Kądziołka-Gaweł M.

• Uniwersytet Śląski, WMFiCh, Katowice

Bibliografia

• [1] ADAMCZYK Z. 1988 - Studium petrograficzne wkładek płonnych z pokładów węgla górnych warstw brzeżnych niecki jejkowickiej. Prace Geologiczne, nr 144. Wyd. GSMiE PAN, Kraków.
• [2] CHODYNIECKA L. 1973 - Karbońskie sferosyderyty ilaste z Górnośląskiego Zagłębia Węglowego (Studium mineralogiczno-chemiczne). „Zeszyt Naukowy Politechniki Śląskiej” nr 369, Politechnika Śląska, Gliwice.
• [3] CHODYNIECKA L. 2002 - Konkrecje węglanowe z warstw porębskich w północno-zachodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego (GZW) jako wskaźniki facjalne. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, seria „Górnictwo” z. 254, s, 31-39.
• [4] CHODYNIECKA L., GABZDYL W. 1986 - Komunikat o syderytach z kopalni „Czeczott”. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, seria „Górnictwo” z. 149, s. 511-518.
• [5] CHODYNIECKA L., KAPUŚCIŃSKI T. 1966 - Niektóre własności fizyczno-mechaniczne oraz skład chemiczny i mineralny skał towarzyszących pokładom siodłowym i rudzkim w kopalni Dymitrow. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, seria „Górnictwo” z. 18, s. 261-281,
• [6] CHODYNIECKA L., WALANUS A. 1985 - Charakterystyka mineralogiczna i geneza konkrecji syderytowych z kopalni węgla „Szczygłowice”, Górny Śląsk. Mineralogia Polonica, vol. 15, n.1, s. 77-83.
• [7] GABZDYL W. 1994 - Geologia złóż węgla. Wydawnictwo Polskiej Agencji Ekologicznej, Warszawa.
• [8] GABZDYL W., GOROL M. 2008 - Geologia i bogactwa mineralne Górnego Śląska i obszarów przyległych. Wyd. Pol. Śl., Gliwice.
• [9] GABZDYL W., HANAK B. 2005 - Surowce mineralne Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i obszarów przyległych. „Przegląd Geologiczny” vol. 53, nr 9, s. 726-733,
• [10] HANAK B., KOKOWSKA M. 2000 - Wpływ horyzontów morskich nad pokładami 610 i 620 na ich zasiarczenie. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, seria „Górnictwo” z. 246, s. 179-194.
• [11] KOTAS A,, MALCZYK W. 1972b - Górnośląska seria piaskowcowa piętra namuru górnego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. W: Karbon GZW, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• [12] KOTAS A., MALCZYK W. 1972a - Seria paraliczna piętra namuru dolnego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. W: Karbon GZW, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• [13] KUHL J. 1957 - Surowce mineralne towarzyszące złożom węgla i ich wykorzystanie. „Przegląd Geologiczny” nr 6, s. 248.
• [14] KUHL J. 1961 - Ławicowy syderyt ilasty z warstw orzeskich w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, s. „Górnictwo” z. 3, s. 3.
• [15] ŁABUŚ J. 1966 - Karbońskie rudy syderytowe rejonu Jaworzno-Siersza w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym. Zeszyty Naukowe AGH, nr 139, s. 263.
• [16] NOWAK J., KOKOWSKA-PAWŁOWSKA M. 2013 - Pierwiastki śladowe w syderytach ilastych z pokładów 405 i 408 Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. „Documenta Geonica” nr 1, s. 109-113.
• [17] STEVENS G., KHASANOW A.M., MILLER J.W., POLLAK H., LI Z. 2005 - Mössbauer Mineral Handbook, The University of North Carolina, Asheville, 636 s.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).