Values of the historical parks and gardens of psychiatric hospitals in Kulparków and Kobierzyn as the basis for their revalorization

• Autorzy: Staniewska Anna , Petryshyn Halyna , Lukashchuk Halyna , Kliusa Tetiana , Koprynia Karolina

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK67KOBIERZYN

Warianty tytułu

PL

Walory historycznych założeń parków i ogrodów wokół szpitali psychiatrycznych w Kulparkowie i Kobierzynie jako podstawa ich rewaloryzacji

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

This paper discusses the revalorization of a historical park landscape with therapeutic features of psychiatric hospitals from the second half of the nineteenth and at the beginning of the twentieth century. It presents the history and architectural and landscape values of historical complexes of psychiatric hospitals in Kulparków near Lviv and in Kobierzyn near Cracow. The main features of these park and garden compositions are presented based on historic data and archival sources, the literature, surveys and field research. Despite the passage of time, the preservation of the original park compositions allows one to highlight their primary features and supplement them with harmoniously chosen contemporary elements. As a proposal of contemporary actions, revalorization concepts prepared in recent years developed as part of Master’s thesis projects were presented.

PL

Artykuł dotyczy rewaloryzacji historycznego krajobrazu parkowego o cechach terapeutycznych związanego ze szpitalami psychiatrycznymi budowanymi w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku. Przedstawiono historię powstania i walory architektoniczno-krajobrazowe historycznych zespołów szpitali psychiatrycznych w Kulparkowie pod Lwowem i w Kobierzynie pod Krakowem. Na podstawie danych historycznych, literatury, badań źródeł archiwalnych, inwentaryzacji oraz badań terenowych zaprezentowano główne cechy tych kompozycji parkowo-ogrodowych. Stan zachowania oryginalnych kompozycji parkowych mimo upływu czasu pozwala na wyeksponowanie głównych cech i ich uzupełnienie za pomocą harmonijnie dobranych współczesnych elementów. Jako propozycję współczesnych działań zaprezentowano przygotowane w ostatnich latach koncepcje rewaloryzacji opracowane w ramach prac magisterskich.

Słowa kluczowe

EN

historic mental hospitals; parks around mental hospitals; historic gardens; restoration

PL

historyczne szpitale psychiatryczne; parki szpitali psychiatrycznych; ogrody historyczne; rewaloryzacja

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2021
• Tom: Nr 67
• Strony: 22--34
• Opis fizyczny: Bibliogr. 31 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Staniewska Anna

• Faculty of Architecture, Cracow University of Technology

• https://orcid.org/000-0002-4003-8025

autor

Petryshyn Halyna

• Chair of Urban Planning and Design, Lviv Polytechnic National University

• https://orcid.org/0000-0003-2558-6725

autor

Lukashchuk Halyna

• Chair of Urban Planning and Design, Lviv Polytechnic National University

• https://orcid.org/0000-0003-4043-8771

autor

Kliusa Tetiana

• https://orcid.org/0000-0002-1010-7421

autor

Koprynia Karolina

• https://orcid.org/0000-0002-3077-9620

Bibliografia

• Archive materials / Archiwalia
• 1. Alegata do Sprawozdań Stenograficznych z Trzeciej Sesyi Ósmego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi i wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1907. Alegat 58, https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/48573/edition/42972 (accessed: 08 IV 2021).
• 2. Collection of plans of psychiatric hospital in Kobierzyn, ref.: 29/1411/0, Department V of the National Archives in Cracow.
• Secondary sources / Opracowania
• 3. Allmond Gillian, The First Garden City? Environment and utopianism in an Edwardian institution for the insane poor, “Journal of Historical Geography” 2017, vol. 56.
• 4. Auböck Maria, A healing landscape – the Steinhof Gardens, “Teka Komisji Urbanistyki i Architektury PAN Oddział w Krakowie” 2018, vol. 46.
• 5. Dyrdoń Zbigniew, Budowa Krajowego Zakładu dla Obłąkanych w Kobierzynie 1904–1924, “Krakowski rocznik Archiwalny” 1997, vol. III.
• 6. Issajewicz Władysław, Losy Państwowego Zakładu dla umysłowo i nerwowo chorych w Kobierzynie z czasów okupacji i po przełomie, “Przegląd Lekarski” 1945, y. I, series II, No. 6.
• 7. Jäger-Klein Caroline, Plakolm-Forsthuber Sabine, ed., Die Stadt außerhalb. Zur Architektur der ehemaligen Niederösterreichischen Landes-, Heil- und Pflegeanstalt für Geistes- und Nervenkranke Am Steinhof in Wien, Basel 2015.
• 8. Jetter Dieter, Grundzüge der Geschichte des Irrenhauses, Darmstadt 1981.
• 9. Mazurkiewicz Jan, O opiece nad umysłowo chorymi w Galicyii o nowym Zakładzie krajowym w Kobierzynie, “Przegląd Lekarski” 1912, vol. 51, No. 51.
• 10. Nasierowski Tadeusz, Listy do przyjaciela. Psychiatria polska początku XX wieku w listach Jana Mazurkiewicza do Witolda Chodźki, “Postępy Psychiatrii i Neurologii” 2002, vol. 11, b. 4.
• 11. Petryshyn Halyna, Lukashchuk Halyna, Tupis’ Stepan, The parterre on the Svobody avenue – ‘visiting card’ of modern Lviv, “Architectural Studies” 2016, vol. 2, No. 2.
• 12. Staniewska Anna, Gardens in mental hospitals at the turn of the 19th and 20th century – reinterpretation, “Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2018, No. 53.
• 13. Staniewska Anna, Obłędne Ogrody: idea krajobrazu terapeutycznego w kompozycji zespołów szpitali psychiatrycznych XIX i początku XX wieku, Kraków 2020.
• 14. Topp Leslie, Psychiatric institutions, their architecture, and the politics of regional autonomy in the Austro-Hungarian monarchy, “Studies in History and Philosophy of Science: Part C, Studies in History and Philosophy of Biological and Biomedical Sciences” December 2007, vol. 38 (4).
• 15. Wiczkowski Józef, Lwów, jego rozwój i stan kulturalny oraz przewodnik po mieście, Lwów 1907.
• 16. Арнольд Рерінг – мистецтво і природа в урбаністич-ному розвитку Львова, ред. Г. Петришин, Ю. Ідак, Львів 2016.
• 17. Архітектура Львова. Час і стилі, ред. Юрій Бірю-льов, Львів 2008.
• 18. Петришин Галина, Розвиток архітектурно-місто-будівного комплексу Львівської обласної психіатричної лікарні, “Вісник Національно- го університету, “Львівська політехніка”, Серія “Архітектура” 2020, vol. 2, No. 1.
• Legal acts / Akty prawne
• 19. Закон України «Про природно-заповідний фонд України» ред. від 19 IV 2018. No. 2456-XII.
• Electronic sources / Źródła elektroniczne
• 20. Litwiniukowa Barbara, Kulparków, “Cracovia Leopolis” 2006, http://www.cracovia-leopolis.pl/index.php? pokaz=art&id=2170 (accessed: 08 IV 2020).
• 21. Комунальний заклад, Львівська обласна клінічна психіатрична лікарня, https://kulparkiv.org.ua/index. php/publikatsii/istoriia-likarni (accessed: 5 III 2021).
• Press publications / Publikacje prasowe
• 22. Powiększenie zakładu dla obłąkanych w Kulparkowie, “Nowości Illustrowane” 1905, No. 35, https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/424958/edition/400185/content (accessed: 5 III 2021).
• 23. “Gazeta Narodowa” 1869, No. 111.
• 24. Zakład psychiatryczny w Kobierzynie, „Lwowski Tygodnik Lekarski” 1908, vol. 3, No. 41.
• 25. Zagórski Roman, O Zakładzie dla umysłowo i nerwowo chorych w Kobierzynie. Zarys rozwoju Zakładu pod koniec 1924 roku, “Polska Gazeta Lekarska” 3 V 1925, y. IV, No. 18.
• Projects / Projekty
• 26. Studium urbanistyczno-konserwatorskie. Zespół Szpitala Psychiatrycznego. Kraków-Kobierzyn, ul. Babińskiego 29, PKZ Oddział w Krakowie, typescript in the hospital archives, Leszek Danilczyk et al., 1988.
• 27. Rewaloryzacja miasta-ogrodu – szpital specjalistyczny im. Dr Józefa Babińskiego w Krakowie, diploma project, supervisor: Ph.D. D.Sc. Eng. Arch.
• 28. Z. Myczkowski, Assoc. Prof. CUT, co-supervisor; Ph.D. Eng. Arch. A. Staniewska, typescript in the collection of the Chair of Landscape Archtecture, FoA CUT, author: Koprynia Karolina.
• 29. Inwentaryzacja drzew i krzewów na terenie Szpitala Specjalistycznego im. dr J. Babińskiego w Krakowie, in the hospital archives, AKG Architektura Krajobrazu Sp. z o.o., Kraków 2012.
• 30. Клюса Тетяна, Ревіталізація ландшафтно-терапев-тичного середовища Львівської обласної психіа-тричної лікарні, магістерська кваліфікаційна робота, виконана під керівництвом проф. др Галина Петришин та доц., др. Галини Лукащук, машинопис в архіві Національного Університету «Львівська Політехніка», Львів 2019.
• 31. Петришин Галина, Тупісь Степан, Онуфрів Ярина та Лукашук Галина, «Проект створення парку-пам’ят-ки садово-паркового мистецтва місцевого значення „Кульпарків” на території КЗ ЛОР „Львівська обласна психіатрична лікарня” у м. Львові („Парк Кульпарків”)». Certificate No. 95647, 28 I 2020.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).