Profanum w sacrum. Problematyka adaptacji zdesakralizowanych kościołów do nowych funkcji na wybranych przykładach w Polsce oraz w Europie Zachodniej

• Autorzy: Długosz Dominika

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK79PROFANE

Warianty tytułu

EN

The profane in the sacred: adaptive reuse of desacralized churches based on selected Polish and Western European cases

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Postępująca laicyzacja nie tylko dotyka życia duchowego, lecz także jest widoczna w przestrzeni kulturowo- społecznej. Jej skutki przekładają się również na funkcjonowanie przestrzeni sacrum, w tym na wnętrza kościołów. Obiekty kościelne pustoszeją, powoli z „DOMUS DEI” stają się jedynie zabytkową strukturą budowlaną. Kościoły katolickie należą do najstarszych zabytków kultury. Ich historyczna wartość to również struktura funkcjonalna jako obiektu zabytkowego z całym ciężarem merytorycznym z tym związanym. Tak więc zmiana w kształcie materialnym tego przeznaczenia stanowi obecnie duże wyzwanie. Powstaje pytanie: w jaki sposób chronić ten specyficzny rodzaj obiektu zabytkowego, który przestał funkcjonować jako miejsce liturgii, a stał się przestrzenią do zagospodarowania? Jak zaadaptować zabytkowy obiekt sakralny, by jego nowa funkcja nie pozbawiła go autentyczności? Przy zachowaniu genezy budowli sakralnej i dalszych zmianach musimy zadbać, aby nie odebrano jej historycznie ukształtowanej indywidualności.

EN

Progressive laicization not only affects spiritual life, but is also evident in the cultural and social space. Its effects also translate into the functioning of religious spaces, including the interiors of churches. Church facilities are becoming empty, slowly turning from a “DOMUS DEI” into a mere historic building structure. Catholic churches are among the oldest monuments of culture. Their historical value also consists of the functional structure as that of a historic site with all the substantive weight associated with it. Thus, a change in the material shape of this function is now a major challenge. The following question arises: how to protect this highly specific type of historic site, which has ceased to function as a place of liturgy and has become a space for development? How to adapt a historic religious building so that its new form of use does not deprive it of its authenticity? While preserving the genesis of the religious building and further changes, we must ensure that its historically formed individuality is not taken away.

Słowa kluczowe

PL

kościół; desakralizacja; adaptacja budynku sakralnego

EN

church; desacralization; adaptive reuse of religious buildings

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2024
• Tom: Nr 79
• Strony: 86--101
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz., fot.

Twórcy

autor

Długosz Dominika

• Politechnika Krakowska, Wydział Architektury

• https://orcid.org/0000-0001-5785-366X

Bibliografia

• Teksty źródłowe / Source texts
• 1. Aanbevelingen herbestemming kerken en kerklocaties aan lokale overheden en kerkelijke bestuurders, Bisdom van Haarlem, het Bisdom Rotterdam en Projectbureau
• 2. Belvedere, Utrecht, grudzień 2008. Konstytucja o Liturgii Świętej Sacrosanctum Concilium, Rzym 4 grudnia 1963, https://vademecumliturgiczne.pl/2017/06/26/konstytucja-o-liturgii-swietej-sa-crosanctum-concilium/ (dostęp: 20 VII 2023).
• 3. Pressemeldung, Umnutzung von Kirchen Beurteilungskriterien und Entscheidungshilfen. Statement des Vorsitzenden der Liturgiekommission der Deutschen Bischofskonferenz, Erzbischof Joachim Kardinal Meisner, am 17.11.2003 in Köln, Deutsche Bischofskonferenz, 17 listopada 2003, https://www.dbk.de/presse/aktuelles/meldung/umnutzung-von-kirchen-beurteilungskriterien-und-entscheidungshilfen (dostęp: 20 VII 2023).
• 4. The Head Office of Banco de Portugal. Renovation and Restoration, Administrative Services Department, Lisboa, czerwiec 2015, Brochura Renovation and Restoration_EN.PDF (museudodinheiro.pt) (dostęp: 20 VII 2023).
• 5. Umnutzung von Kirchen. Beurteilungskriterien und Entscheidungshilfen, „Arbeitshilfen”, 24 września 2003, nr 175.
• Opracowania / Secondary sources
• 6. Białkiewicz Andrzej, O zmianach użytkowania obiektów sakralnych. Adaptive reuse of sacred building (przekł. Na j. ang. Elżbieta Krasodomska), Kraków 2016.
• 7. Brückner Erich, Die St. Marienkirche zu Neubrandenburg, Union Verlag, Berlin 1957.
• 8. Chrzanowski Tadeusz, Kościół jako muzeum i muzeum w kościele, „Rocznik Historii Sztuki” 1986, t. 16.
• 9. Ende Horst, Geschiche und kunsthistorische Würdigung, [w:] Marienkirche Neubrandenburg. Festschrift zum 750jährigen Stadtjubiläum, Rostock (Hinstorff) 1998.
• 10. Fenske Reiner, Archäologische Untersuchungen, [w:] Marienkirche Neubrandenburg. Festschrift zum 750jährigen Stadtjubiläum, Rostock (Hinstorff) 1998.
• 11. Kabac Jan, Świątynia muzyką tworzona, [w:] Kościoły naszych czasów. Przed obliczem Boga. Człowiek we wnętrzu świątyni, V Międzynarodowa Konferencja o Architekturze i Sztuce Sakralnej, Kielce 2006.
• 12. Kowalczyk Maria, Desakralizacja kościołów. Rytuał sacrum czy profanum?, „Nurt SVD” 2011, nr 2.
• 13. Kurek Jan, Laicyzacja sacrum. Współczesna adaptacja świątyń do nowych funkcji, „Przestrzeń i Forma” 2011, nr 15.
• 14. Kuryłowicz Ewa, Kościół jako miejsce sztuki czy kościół jako dzieło sztuki, [w:] Kościoły Naszych Czasów. Kościół Potrzebuje Sztuki, VI Międzynarodowa Konferencja Architekturze i Sztuce Sakralnej, Kielce 2007.
• 15. Nadolski Bogusław, Leksykon symboli liturgicznych. Per visibilia ad invisibilia, Kraków 2010.
• 16. Nadrowski Henryk, Sacrum czasoprzestrzeni. Reinterpretacja – kontrowersje – świat wartości, Toruń 2012.
• 17. Od Laboratorium Sztuki do Centrum Sztuki. Galeria EL w latach 1961–2002, red. Jarosław Denisiuk, Zbigniew Opalewski, Elbląg 2002.
• Źródła elektroniczne / Electronic sources
• 18. Antiga Igreja S. Julião, https://museudodinheiro.pt/conhecer/antiga-igreja-s-juliao (dostęp: 20 VII 2023).
• 19. Denkmale in Brandenburg: 23.08.2023, https://ns.gis-bldambrandenburg.de/hida4web/view?docId=obj09180536.xml;query=09180536.;brand=default;doc.stsyle=standardview;blockId=d89895e2;startDoc=1# (dostęp: 4 IV 2024).
• 20. https://www.museudodinheiro.pt/en/heritage/1/the-former-church-of-s-juliao (dostęp: 15 VII 2023).
• 21. Kostenlose Fotos zum Thema Neubrandenburg-Marienkirche, https://pixabay.com/de/photos/neubrandenburg-marienkirche (dostęp: 20 VII 2023).
• 22. Mapa dotacji UE (serwis internetowy), Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, stan na 4 VII 2023, https://mapadotacji.gov.pl/projekty/704417/ (dostęp: 15 VII 2023).
• 23. Museu do Dinheiro, https://informacoeseservicos. lisboa.pt/contactos/diretorio-da-cidade/museu-do-dinheiro#gallery-6 (dostęp: 20 VII 2023).
• 24. PES-Architects Helsinki-Shanghai, http://www.pesark.com/marienkirche.html (dostęp: 20 VII 2023).
• 25. Stadtpfarrkirche St. Marien, Müncheberg, https://www.reiseland-brandenburg.de/poi/seenland-oder-spree/kirchen/stadtpfarrkirche-st-marien-muencheberg/ (dostęp: 20 VII 2023).
• 26. The former Church of S. Julião, Museu do Dinheiro, Banco de Portugal (EN), https://www.museudodinheiro.pt/en/know/former-church-s-juliao (dostęp: 20 VII 2023).
• 27. Um-/Ausbau der Marienkirche in Neubrandenburg, https://www.baunetzwissen.de/beton/objekte/sakralbauten/um--ausbau-der-marienkirche-in-neubrandenburg-69820/gallery-1/2 (dostęp: 20 VII 2023).

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025)