Strajk w Wyższej Oficerskiej Szkole Pożarniczej w Warszawie

• Autorzy: Majchrzak G.

Identyfikatory

DOI

10.12845/bitp.47.3.2017.7

Warianty tytułu

EN

Strike at the Main School of Fire Service in Warsaw

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Cel: Celem artykułu jest przedstawienie strajku w Wyższej Oficerskiej Szkole Pożarniczej w Warszawie z listopada 1981 roku – największego protestu strażackiego w okresie Polski Ludowej. Metody: W celu opisania protestu w WOSP sięgnięto po dostępną literaturę dotyczącą tego wydarzenia (artykuły, relacje, zbiory dokumentów), materiały archiwalne (zarówno wytworzone przez samych studentów, jak i władze PRL oraz Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”), a także notacje filmowe z bohaterami strajku. Wykorzystano również prasę, zwłaszcza związkową. Co warto podkreślić, część z tych materiałów nigdy wcześniej nie była wykorzystywana w takim celu, dzięki czemu możliwe było uszczegółowienie pewnych kwestii związanych z przebiegiem opisywanego protestu. Wnioski: Pod koniec 1981 roku podchorążowie z Wyższej Oficerskiej Szkoły Pożarniczej zastrajkowali w obronie statusu swej uczelni. Nie chcieli się zgodzić na przemianowanie WOSP z uczelni cywilnej (choć podległej Ministerstwu Spraw Wewnętrznych) na wojskową, obawiając się, że mogą być wówczas wykorzystani przeciwko społeczeństwu. Był to z jednej strony jeden z szeregu protestów studenckich z 1981 roku, z drugiej jednak zupełnie odmienny i szczególny, gdyż dotyczył służb mundurowych. Niestety protest ten (potraktowany przez władze PRL jako atak na nie, a dokładniej na resort spraw wewnętrznych, którego straż pożarna była i jest nadal częścią) nie miał szans powodzenia. Podobnie jak próby tworzenia związków zawodowych w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych – resort (w tym straż pożarna) miał pozostać monolitem wiernym komunistycznej władzy. Nie zmieniło tego ani wsparcie władz Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”, ani zwykłych warszawiaków, którzy młodym podchorążym okazali dużą życzliwość. Było to niewątpliwie ważne wydarzenie w okresie tzw. solidarnościowego karnawału, szczególnie dla jego uczestników – studentów i pracowników WOSP. Strajk w Wyższej Oficerskiej Szkoły Pożarniczej był również ważnym wydarzeniem w historii Polski.

EN

Goal: The purpose of this article is to describe the strike at the Main School of Fire Service in Warsaw, which took place in November 1981 and was the largest fire service protest in the history of the Polish People’s Republic. Methods: With a view to presenting the subject-matter of the article, reference was made to the literature describing the protest in question (including articles, published memories and collections of documents), archival materials (produced by students themselves, as well as by the authorities of the Polish People’s Republic and by the Independent Self-Governing Labour Union “Solidarity”), and eyewitness accounts. Press articles also formed important source materials, especially those published by the Union press. It is worth stressing that some of these materials had never been used for that purpose before, which made it possible to elaborate on some issues related to the cadets’ protest. Conclusions: At the end of 1981, the cadets of the Main School of Fire Service organised a strike to defend the status of their school. They refused to agree to converting their institution from a civilian school (though subordinated to the Ministry of the Interior) into a military one, fearing that they could then be used as a military force to fight against protesters. On the one hand, it was one of the numerous students’ protests taking place in 1981, but, on the other hand, it seemed completely different, mainly because it concerned uniformed services. Unfortunately, the cadets’ protest was treated by the authorities of the Polish People’s as an attack on the Ministry of the Interior, to which the Main School of Fire Service was subordinated. The strike had no chance of success, just like the attempts at creating trade unions at the Ministry of the Interior. The Ministry would not allow it, as it wanted to remain a monolith and a faithful servant of the Communist government. The support offered by the authorities of the Independent Self-Governing Labour Union “Solidarity”, as well as by Warsaw residents, who showed much kindness to the young cadets, could hardly change that. Undoubtedly, the strike at the Main School of Fire Service was an important event in the period referred to as the Carnival of Solidarity, especially for the teaching staff and students. It also marked a major event in the history of Poland.

Słowa kluczowe

PL

strajk; Wyższa Oficerska Szkoła Pożarnicza; PRL; Solidarność; władze; konflikt; szkolnictwo wyższe

EN

strike; Main School of Fire Service; Polish People’s Republic; Independent Self-Governing Labour Union “Solidarity”; authorities; conflict; higher education

• Wydawca: Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej im. Józefa Tuliszkowskiego - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza
• Rocznik: 2017
• Tom: Vol. 47, iss. 3
• Strony: 90--95
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz.

Twórcy

autor

Majchrzak G.

• Instytut Pamięci Narodowej

Bibliografia

• [1] Kopka B., Majchrzak G., Stan wojenny w dokumentach władz PRL (1980–1983), Warszawa 2001, 43.
• [2] Słowiński K., Strajk w Wyższej Szkole Inżynierskiej im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu 26 X – 13 XII 1981, http://www.encysol.pl/wiki/Strajk_w_Wy%C5%BCszej_Szkole_In%C5%BCynierskiej_im._Kazimierza_Pu%C5%82askiego_w_Radomiu_26_X_%E2%80%93_13_XII_1981 [dostęp: 21.04.2017].
• [3] Uchwała Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność przy WOSP, 24 XI 1981, [w:] XXV rocznica strajku WOSP. Materiały archiwalne, Warszawa 2006, 47.
• [4] Spotkanie z kierownictwem WOSP, 20 XI 1981, [w:] XXV rocznica strajku WOSP. Materiały archiwalne, Warszawa 2006, 33.
• [5] Strajk w Wyższej Szkole Oficerów Pożarnictwa, „AS” 1981, nr 55, 205.
• [6] Uchwała wiecu, 24 XI 1981, [w:] XXV rocznica strajku WOSP. Materiały archiwalne, Warszawa 2006, 41.
• [7] 35. rocznica strajku w Wyższej Oficerskiej Szkole Pożarniczej. Wspomnienia, Warszawa 2016, s. 15–16.
• [8] Henzler M., Gaszenie strażaków, „Polityka” 2011, nr 48.
• [9] Notacja z Markiem Surałą (N-0483) ze zbiorów Archiwum Historii Mówionej IPN. Autorzy Konrad Starczewski, Leszek Rysak.
• [10] Notacja z Ryszardem Stępkowskim /N-0509/ ze zbiorów Archiwum Historii Mówionej IPN. Autorzy Konrad Starczewski, Leszek Rysak, 18 października 2011.
• [11] Majchrzak G., Preludium stanu wojennego, „Do Rzeczy” 2016 nr 48, 72–73.
• [12] Uchwała z wiecu, 24 XI 1981, [w:] XXV rocznica strajku WOSP. Materiały archiwalne, Warszawa 2006, 41.
• [13] Uchwała Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność przy WOSP, 25 XI 1981 [w:] XXV rocznica strajku WOSP. Materiały archiwalne, Warszawa 2006, 59.
• [14] Mizera M., Madej K., Gartowski T., Chronologiczny przebieg wydarzeń związanych ze strajkiem podchorążych Wyższej oficerskiej Szkoły Pożarniczej w Warszawie w 1981 r., Warszawa 2011.
• [15] Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, 0397/804, Powstanie i działalność NSZZ „Solidarność” Region Mazowsze, Warszawa 1988, opracowanie MSW, 428.
• [16] XXV rocznica strajku WOSP. Materiały archiwalne, Warszawa 2006, 53.
• [17] Strajk studentów warszawskiej szkoły pożarnictwa, „AS” 1981, nr 56.
• [18] Komunikat komendanta WOSP Krzysztofa Smolarkiewicza, 27 XI 1981 godz. 5.00 [w:] XXV rocznica strajku WOSP. Materiały archiwalne, Warszawa 2006, 121.
• [19] Komunikat Komitetu Strajkowego WOSP, 27 XI 1981, [w:] XXV rocznica strajku WOSP. Materiały archiwalne, Warszawa 2006, s. 115.
• [20] Oświadczenie Komitetu Strajkowego WOSP, 28 XI 1981, [w:] XXV rocznica strajku WOSP. Materiały archiwalne, Warszawa 2006, 144.
• [21] AIPN, 1585/15918, Uchwała KKK NZ i Ogólnopolskiej Konferencji Komitetów Strajkowych w sprawie strajku w Wyższej Oficerskiej Szkole Pożarnictwa. Załącznik do „Informacji Dziennej” MSW nr 71 z 27 XI 1981, k. 117.
• [22] Telefonogram Komendanta Głównego Straży Pożarnych, 27 XI 1981 r., [w:] XXV rocznica strajku WOSP. Materiały archiwalne, Warszawa 2006, 134.
• [23] Starczewski K., Rysak L., Notacja z Lesławem Decem /N- 0502/ ze zbiorów Archiwum Historii Mówionej IPN, 18 sierpnia 2011.
• [24] Włodek Z., Tajne dokumenty Biura Politycznego. PZPR a „Solidarność” 1980–1981, Londyn 1992, 539.
• [25] Archiwum Akt Nowych (AAN), Urząd Rady Ministrów, Kancelaria tajna, 135/29, Stenogram posiedzenia Rady Ministrów, 1 XII 1981.
• [26] Pismo komendanta WOSP Krzysztofa Smolarkiewicza do Komitetu Strajkowego, 27 XI 1981 godz. 22.50, [w:] XXV rocznica strajku WOSP. Materiały archiwalne, Warszawa, 168.
• [27] AIPN, 01322/2192, mikrofisza 68, Oświadczenie Regionu Mazowsze NSZZ Solidarność w sprawie WOSP, 1 XII 1981.
• [28] AIPN, 1585/15919, „Informacja Dzienna” MSW nr 73, 2 XII 1981.
• [29] Komunikat nr 3 z 1 XII 1981 r. Uczelnianego Komitetu Strajkowego WOSP, [w:] XXV rocznica strajku WOSP. Materiały archiwalne, Warszawa 2006, 184.
• [30] Rozmowa telefoniczna z p. gen. Zaczkowskim w sprawie strajku w Szkole Podchorążych Straży Pożarnej w dniu 1 grudnia 1981, [w:] Rozmowy z władzami PRL. Arcybiskup Dąbrowski. W służbie Kościoła i narodu, P. Raina, T. 1: 1970-1981, Warszawa 1995, 405.