The power station of Elektrizitätswerk Schlesien AG in Siechnice. An industrial plant in the 20th century – a work of an engineer and an architect-artist

• Autorzy: Gryglewska Agnieszka , Rabiega Mateusz

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc220105

Warianty tytułu

PL

Elektrownia spółki Elektrizitätswerk Schlesien A.-G. w Siechnicach. Zakład przemysłowy w XX w. – dzieło inżyniera i architekta-artysty

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The subject of the article is the architecture of the Tschechnitz Power Plant (currently Czechnica CHP Plant) in Siechnice near Wrocław. The plant, built during the period of intensive development of the power industry in Lower Silesia at the beginning of the 20th century, was the result of cooperation between an engineer and an architect-artist, postulated by architects associated with Deutscher Werkbund. The aim of this article is to present the history of the construction and development of the power plant as well as artistic shaping of the urban layout, façades, representative interiors of the machine rooms, mechanical workshops as well as facilities with an advertising function. The analysis of the history and the present condition of the complex was possible thanks to field research carried out by the authors, a query of source materials and texts in the professional press as well as iconography from the years 1910–2019. The conducted research is the basis for defining the scope of monument protection and for revitalizing the power plant, which will be closed in 2024 with regard to the policy of decommissioning coal-fired power plants in Poland.

PL

Tematem artykułu jest architektura elektrowni Tschechnitz (obecnie Elektrociepłownia Czechnica) w Siechnicach pod Wrocławiem. Obiekt budowany w okresie intensywnego rozwoju przemysłu elektroenergetycznego na Dolnym Śląsku na początku XX w. był efektem postulowanej przez twórców związanych z Deutscher Werkbund współpracy inżyniera i architekta-artysty. Celem pracy jest prezentacja historii i przekształceń elektrowni, artystycznego kształtowania jej układu urbanistycznego, elewacji, reprezentacyjnych wnętrz maszynowni, warsztatów mechanicznych i obiektów o funkcji reklamy. Analiza historii i stanu obecnego kompleksu była możliwa dzięki przeprowadzonym przez autorów badaniom terenowym, kwerendzie materiałów źródłowych, tekstów w prasie fachowej oraz ikonografii z lat 1910–2019. Przeprowadzone badania stanowią podstawę dla określenia zakresu ochrony konserwatorskiej oraz rewitalizacji tego zakładu po jego planowanym zamknięciu w 2024 r. wskutek polityki likwidacji elektrowni węglowych w Polsce.

Słowa kluczowe

EN

industrial architecture; 20th century; art; power station; Siechnice; historicism; functionalism

PL

architektura przemysłowa; wiek XX; sztuka; elektrownia; Siechnice; historyzm; funkcjonalizm

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2022
• Tom: Nr 1 (69)
• Strony: 53--65
• Opis fizyczny: Bibliogr. 38 poz., il.

Twórcy

autor

Gryglewska Agnieszka

• Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology

• https://orcid.org/0000-0001-7073-6687

autor

Rabiega Mateusz

• Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-7964-6503

Bibliografia

• [1] Poelzig H., [Gärung in der] Architektur, [in:] Das deutsche Kunstgewerbe 1906. III. Deutsche Kunstgewerbeausstellung Dresden 1906, Verlagsanstalt F. Bruckmann, München 1906, 17–20.
• [2] Behrens P., Was ist monumentale Kunst?, “Das Kunstgewerbeblatt” 1909, Jg. 20, H. 3, 46–48.
• [3] Poelzig H., Der neuzeitliche Fabrikbau, “Der Industriebau” 1911, Jg. 2, Nr. 5, 100–106.
• [4] Gropius W., Sind beim Bau von Industriegebäuden künstlerische Gesichtspunkte mit praktischen und wirtschaftlichen vereinbar, “Der Industriebau” 1912, Jg. 3, Nr. 1, 5–6.
• [5] Reiß H., Walter Gropius über Industriebau, [in:] Das Bauhauserbe und die gegenwärtige Entwicklung der Architektur: zum 100. Geburtstag von Walter Gropius, Wissenschaftliches Kolloquium, Weimar 1983, 425–428, https://e-pub.uni-weimar.de/opus4/frontdoor/index/index/year/2007/docId/981 [accessed: 28.12.2020].
• [6] Janas-Fürnwein J., Architektura przemysłowa i inżynieryjna Hansa Poelziga we wrocławskim okresie twórczości, [in:] J. Ilkosz, B. Störtkuhl (red.), Hans Poelzig we Wrocławiu. Architektura i sztuka 1900–1916, Muzeum Architektury we Wrocławiu, Archiwum Budowlane Miasta Wrocławia, Wrocław 2000, 213–251.
• [7] Bolz H.-S., Hans Poelzig und der “neuzeitliche Fabrikbau”. Industriebauten 1906–1934, Vol. 1, PhD thesis, Philosophische Fakultät der Rheinischen Friedrich-Wilhelms-Universität, Bonn 2008.
• [8] Störtkuhl B., Moderne Architektur in Schlesien 1900 bis 1939. Baukultur und Politik, Oldenburg Verlag, München 2013.
• [9] Chorowska M., Ćmielewski B., Gerber P. et al., Studium historyczno-architektoniczno-konserwatorskie obiektów Elektrociepłowni Czechnica wraz z osiedlem przyzakładowym przy ulicy Fabrycznej w Siechnicach, Wrocław 2020 [manuscript in: Department of History of Architecture, Art and Technology, Wrocław University of Science and Technology].
• [10] Ehrlich R., Ehrlich P., Elektrizitätswerk Schlesien A.-G. Kraftwerk Tschechnitz, “Ostdeutsche Bau-Zeitung” 1926, Jg. 24, Nr. 48, 413–418.
• [11] Ehrlich R., Ehrlich P., Elektrizitätswerk Schlesien A.-G. Werkwohnungen, “Ostdeutsche Bau-Zeitung” 1926, Jg. 24, Nr. 50, 429–432.
• [12] “Die Form” 1929, Jg. 4, Nr. 12, 309, 314.
• [13] https://www.herder-institut.de/no_cache/en/search.html?q=tschechnitz [accessed: 6.01.2021].
• [14] Burak M., Siechnice koło Wrocławia. Elektrownia i ciepłownia/Siechnice near Wrocław. Heat and Power Station’, [in:] M. Balasiński, M. Burak, P. Gerber et al., Zabytki techniki Dolnego Śląska. Industrial Monuments of Lower Silesia, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2009, 144–147.
• [15] Białek J., Biernat A., Cerba Z. et al., Elektrownie wrocławskie. Historia i współczesność, Zachodni Okręg Energetyczny Zespół Elektrociepłowni Wrocław, Wrocław 1988.
• [16] Burak M., Roman G., Item donamus Sechenice Villam... Podwrocławskie Siechnice w latach 1253–2011, GAJT, Wrocław 2012.
• [17] Krajniak W., Z dziejów elektryfikacji Dolnego Śląska w latach 1891–1939, “Rocznik Ziem Zachodnich” 2017, R. 1, 441–462.
• [18] H., Zwanzig Jahre Elektrizitätswerk Schlesien, “Nachrichtenblatt der Elektrizitätswerk Schlesien A.-G.” 1931, Jg. 7, Nr. 1, 1–10.
• [19] [n.a.], Ein Vierteljahrhundert E.W. Schlesien, “Nachrichtenblatt der Elektrizitätswerk Schlesien A-G. 1910–1935” [1935], Jg. 11, 1–24.
• [20] “Nachrichtenblatt der Elektrizitätswerk Schlesien A.-G.” 1928, Jg. 3, Nr. 9, 167.
• [21] Roman G., Zarys historii Elektrowni w Siechnicach, Siechnice 2000 [unpublished manuscript].
• [22] Geoportal Krajowy, https://mapy.geoportal.gov.pl/ [accessed: 4.02.2021].
• [23] Störtkuhl B., Ehrlichowie Richard i Paul, [in:] R. Eysymontt, J. Ilkosz, A. Tomaszewicz, J. Urbanik (red.), Leksykon architektury Wrocławia, Via Nova, Wrocław 2011, 965–966.
• [24] Nowosielska-Sobel J., Od ziemi rodzinnej ku ojczyźnie ideologicznej. Ruch ochrony stron ojczystych (Heimatschutz) ze szczególnym uwzględnieniem Śląska (1871–1933), Wydawnictwo UWr, Wrocław 2013.
• [25] Szwander W., Przykłady rozwiązań budowy wielkich nowoczesnych elektrowni parowych, “Przegląd Elektrotechniczny” 1939, R. 21, nr 5, 109–115.
• [26] [n.a.], Besuchet den Elektrohof auf der D. L. G.-Ausstellung vom 31. Mai bis 6. Juni, “Nachrichtenblatt der Elektrizitätswerk Schlesien A.-G.” 1926, Jg. 1, Nr. 12, 213–216.
• [27] [n.a.], Unsere neue Spezial-Reparatur-Werkstatt in Tschechnitz bei Breslau, “Nachrichtenblatt der Elektrizitätswerk Schlesien A.-G.” 1925, Jg. 1, Nr. 3, 29.
• [28] K[örner] F., Neubauten des Elektrizitätswerkes Schlesien im Jahre 1926, “Nachrichtenblatt der Elektrizitätswerk Schlesien A.-G.” 1927, Jg. 2, Nr. 9, 210–218.
• [29] K[örner] F., Grosskraftwerk Tschechnitz, “Nachrichtenblatt der Elektrizitätswerk Schlesien A.-G.” 1925, Jg. 1, Nr. 6, 73–74.
• [30] Pr.T., Der Riesenkran im Grosskraftwerk Tschechnitz, “Nachrichtenblatt der Elektrizitätswerk Schlesien A.-G.” 1926, Jg. 2, Nr. 3, 82.
• [31] [n.a.], Die 100 000-Volt-Freiluftstation in Tschechnitz, “Nachrichtenblatt der Elektrizitätswerk Schlesien A.-G.” 1928, Jg. 3, Nr. 10, 189–193.
• [32] Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Fond: Zakłady Energetyczne Okręgu Dolnośląskiego we Wrocławiu: Elektrownia Czechnica – Zdjęcia do dokumentacji technicznej rozbudowy Elektrowni Czechnica, nr 6.
• [33] Pehnt W., Deutsche Architektur seit 1900, Wüstenrot Stiftung, Deutsche Verlags-Anstalt, Ludwigsburg–München 2005.
• [34] Burno F., Modernisation, Electrification, Representation. The Electric “New Poland”, “Quart” 2020, nr 1(55), 63–77.
• [35] Zatorska K., Misiak M., Zwiedzajcie piastowski Wrocław. Tadeusz Ciałowicz – projektant totalny. Explore Post-War Wrocław. Tadeusz Ciałowicz – the Complete Designer, Fundacja 102, Wrocław 2015.
• [36] Rainczak K., Plastyka w przemyśle, “Rocznik Wrocławski” 1965/1966, R. 9/10, 196–203.
• [37] Liste stillgelegter Kraftwerke in Deutschland, https://de.m.wikipedia.org/wiki/ Liste_stillgelegter_Kraftwerke_in_Deutschland [accessed: 29.05.2021].
• [38] Existing coal plants in Germany, https://www.gem.wiki/Category: Existing_coal_plants_in_Germany [accessed: 29.05.2021].