Projekty konserwatorskie Zygmunta Hendla w kościele OO. Bernardynów w Rzeszowie

• Autorzy: Jagieła B. , Gosztyła M.

Identyfikatory

DOI

10.7862/rb.2015.43

Warianty tytułu

EN

Consevation projects in the Bernardine Church in Rzeszów by Zygmunt Hendel

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Dokonania Hendla poprzedzające prace konserwatorskie przy zespole OO. Bernardynów w Rzeszowie, a także piastowane przezeń stanowisko konserwatora okręgu tarnowsko - rzeszowskiego stanowiły najlepszą legitymację architekta i były powodem zatrudnienia go jako kierownika prac przy zespole OO. Bernardynów w Rzeszowie. Jak wynika z zachowanych projektów – było to wymagające i zakrojone na dużą skalę przedsięwzięcie. Hendel łączył w swej działalności zawodowej badania i konserwacje zabytków architektury z twórczością architektoniczną. Najczęściej wypowiadał się w formach eklektyzmu. Część jego licznych projektów nigdy nie doczekała się realizacji na skutek splotu różnych okoliczności. W pacach przy obiektach zabytkowych przeważał kierunek restauracji, przy dość szerokim zróżnicowaniu rodzaju i stopnia ingerencji – od powściągliwych, ograniczonych uzupełnień substancji zabytkowej (poddanej zabiegom konserwatorskim na miarę ówczesnego stanu wiedzy i rozwoju technologii) do zasadniczej przebudowy i rozbudowy obiektu. Poniżej przedstawiono ważniejsze z działań konserwatorskich i projektowych oraz ich specyfikę. Opis projektów będących przedmiotem koncepcji restauracji zespołu OO. Bernardynów w Rzeszowie, zarówno tych, które doczekały się realizacji, jak i tych, które nie zrealizowano, autorzy omawiają na przykładzie ołtarza Świętego Krzyża, tabernakulum w kaplicy Matki Bożej Rzeszowskiej, mensy ołtarzowej w kaplicy Matki Bożej Rzeszowskiej, konfesjonałów. Omówiony został również projekt witraża. Celem opracowania jest próba analizy przyjmowanych koncepcji restauracji zespołu OO. Bernardynów w Rzeszowie autorstwa krakowskiego architekta – Zygmunta Hendla. Pogłębiona charakterystyka projektów konserwatorskich z I dekady XX wieku, przeprowadzona została w oparciu o dokumentację projektową pochodzącą ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie. Pozwoli to w sposób istotny pogłębić wiedzę tak w zakresie historii omawianego zabytku, jak i historii rozwoju konserwacji zabytków na ziemiach Galicji w okresie autonomii.

EN

The actions of Hendel preceding the restoration works at the complex of Friars Minor of the Observance in Rzeszów as well as his position of the restorer in the district of Tarnów and Rzeszów constituted the best legitimisation of an architect and constituted the reasons of hiring him as the manager of the works on the complex of Friars Minor of the Observance in Rzeszów. Resulting from the retained projects, it was a challenging and huge scale undertaking. Hendel combined the studies and restoration of the monuments of architecture with architectural creativity in his professional activity. He mostly expressed himself in form of eclectics. Part of his numerous projects was not implemented due to various circumstances. In the works on historic objects, the direction of restoration was prevailing, along with a rather broad differentiation of the kind and level of intervention - from reserved, limited compliments of the historic substance (which underwent restoring works within the existing state of knowledge and technology development) to the profound reconstruction and expansion of the object. Below, there are significant restoring and project works and their specificity described. While describing the projects which constitute the concept of restoration at the complex of Friars Minor of Observance in Rzeszów, which were implemented and those which were not implemented, the authors discuss the example of Saint Cross altar, tabernacle in the chapel of Mother of God from Rzeszów, altar stone in the Chapel of Mother of God from Rzeszów, confessionals. The project of the stained glass window was also discussed. The aim of the article is an attempt of analysing the assumed concepts of restoring the complex of Friars Minors of Observance in Rzeszów by the architect of Cracow - Zygmunt Hendel. The indepth characteristics of restoring projects from the first decade of the 19th century was performed on the basis of the project documentation coming from the resources of the National Museum in Cracow. It allows us to deepen knowledge of both the history of the discussed monument and its history and development of restoring monuments on the area of Galicia in the period of autonomy.

Słowa kluczowe

PL

Rzeszów; zabytek architektury; klasztor Bernardynów; kościół Bernardynów; koncepcja konserwatorska; Hendel Zygmunt; autonomia galicyjska

EN

Rzeszów; architecture monument; Bernardine monastery; Bernardine church; conservation concept; Hendel Zygmunt; Galician autonomy

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej
• Czasopismo: Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury / Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture
• Rocznik: 2015
• Tom: z. 62, nr 2
• Strony: 127--136
• Opis fizyczny: Bibliogr. 15 poz., il.

Twórcy

autor

Jagieła B.

• Państwowa Wyższa Szkoła Techniczno–Ekonomiczna, Jarosław

autor

Gosztyła M.

• Katedra Konserwacji Zabytków, Politechnika Rzeszowska

Bibliografia

• [1] Bogdalski Cz.: Pamiętnik kościoła i klasztoru OO. Bernardynów w Leżajsku, Kraków 1929.
• [2] Fischinger A., Krukowski P.: Kościół Bernardynów w Rzeszowie, [w:] Studia renesansowe, t. 3, 1963.
• [3] Gosztyła M., Jagieła B.: Reprezentatywne zabytki kultury materialnej Podkarpacia, Jarosław 2004.
• [4] Hendel Z., Kopera F.: Kościół św. Idziego, ,,Biblioteka Krakowska”, Kraków 1905, 29.
• [5] Hendel Z., Kopera F.: Resztki murów romańskich w kościele św. Jana w Krakowie, ,,Rocznik Krakowski”, 1907, T. 9.
• [6] Kronika Klasztoru OO. Bernardynów, 1862 r.
• [7] Kurowska E., Tokarski W.P. OFM: Bazylika Ojców Bernardynów w Rzeszowie. Przewodnik, Rzeszów 2009.
• [8] Laskowski A.: Pałac Klobassy w Skołyszynie - niespełniony sen naftowego magnata, [w:] Dwór polski. Zjawisko historyczne i kulturowe, Warszawa 2000.
• [9] Łuszczkiewicz W.: Klasztor leżajski i jego dzieła sztuki. Wrażenia z podróży, Kraków 1895.
• [10] Malczewski J.: Dzieje Rzeszowa do 1914 roku, Rzeszów 1985.
• [11] Pierwsze Sprawozdanie CK Szkoły Przemysłowej we Lwowie za rok szkolny 1892/93 (z rysunkami gmachu szkolnego), Lwów 1893.
• [12] Stępień P. M.: Hendel Zygmunt, [w:] Polski słownik biograficzny konserwatorów zabytków, red. Henryk Kondziela, Hanna Krzyżanowska, z. 2, Poznań, Wydaw. Poznańskie 2006.
• [13] Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Rzeszowie: Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budownictwa, Kościół OO. Bernardynów w Rzeszowie, opr. J. Malczewski, 10.01.93, zał. nr 1.
• [14] Zbiory Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Rzeszowie: Dokumentacja Konserwatorska, Rzeszów – ołtarz główny kościoła OO. Bernardynów w Rzeszowie, opr. S. Juszczak, Rzeszów 1996.
• [15] Zygmunt Hendel, [w:] Polski Słownik Biograficzny konserwatorów zabytków, red. Kondziela H., Krzyżanowska H., Poznań 2006.