Fryderyk August Holtzhausen – pierwszy budowniczy maszyn parowych na Śląsku

Frużyński, A.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Fryderyk August Holtzhausen – pierwszy budowniczy maszyn parowych na Śląsku

Autorzy

Frużyński A.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Fryderyk August Holtzhausen – the first constructor of steam engines in Silesia

Języki publikacji

Abstrakty

Maszyna parową była urządzeniem, które w XVIII i XIX wieku zrewolucjonizowało ówczesny świat. Jej wprowadzeniem do wielu dziedzin gospodarki zajmowało się kilku wybitnych konstruktorów tworzących te najbardziej skomplikowane wtedy urządzenia. Ich praca była niezmiernie ważna gdyż dla wielu ludzi zasady działania maszyny parowej były niezrozumiałe, wywołujące w wielu przypadkach niepokój społeczny. Do takich konstruktorów należał Fryderyk August Holtzhausen, który na Śląsk przybył z Gór Hartzu. Po zdobyciu odpowiedniej wiedzy technicznej w czasie rocznego pobytu w Anglii rozpoczął pracę w tarnogórskiej kopalni srebra i ołowiu „Fryderyk”. Początkowo nadzorował i remontował znajdujące się w tej kopalni maszyny parowe. Z biegiem czasu rozpoczął budowę nowych maszyn, które instalowano w kopalniach i hutach. W wielu przypadkach były to pierwsze tego typu urządzenia działające w tych gałęziach przemysłu. Od 1808 roku Fryderyk August Holtzhausen nadzorował budowę i działanie wszystkich zainstalowanych na Śląsku maszyn parowych. Na jego konstrukcjach wzorowali się również producenci maszyn parowych w innych krajach. Stworzył również od podstaw przemysł budowy maszyn, który reprezentowały „Królewska Odlewnia Żelaza” w Gliwicach i huta „Mała Panew” w Ozimku.

The steam engine was a device that revolutionized the world in the eighteenth and nineteenth century. It was introduced to various fields of economy by a few prominent constructors who created these most complex machines at that time. Their work was extremely important as for many people the steam engine principle of operation was incomprehensible and in many cases caused social unrest. One of such constructors was Fryderyk August Holtzhausen, who came to Silesia from the Harz Mountains. After gaining suitable technical knowledge during the year-long stay in England, he started working in the silver and lead mine “Fryderyk” in Tarnowskie Góry. At the beginning, he supervised and repaired steam engines in the mine. Over time he began to construct new machines that were later installed in mines and smelters. A lot of these devices were the first of their kind in the industries mentioned. From 1808 Fryderyk August Holtzhausen supervised the construction and operation of all steam engines installed in Silesia. His constructions constituted a model to follow for steam engine manufacturers in other countries. He also created the machine building industry from

Słowa kluczowe

górnictwo węgla kamiennego maszyny parowe Śląsk

coal mining steam engines Silesia

Wydawca

Stowarzyszenie Naukowo-Edukacyjne Terra Minera

Czasopismo

Hereditas Minariorum

Rocznik

2014

Tom

Vol. 1

Strony

81--100

Opis fizyczny

Bibliogr. 45 poz., rys.

Twórcy

autor

Frużyński A.

Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, ul. Jodłowa 59, 41-800 Zabrze

Bibliografia

1. CARNALL R., 1861. August Friedrich Wilhelm Holtzhausen, Eine biographische Skizie. Jahrbuch des Schlesischen Vereins für Berg- und Hüttenwesen, 3. Gleiwitz.
2. FRUŻYŃSKI A., 2013. Historia maszyn parowych w tarnogórskiej kopalni srebra i ołowiu „Fryderyk”. Rocznik Tarnogórski, 4. Tarnowskie Góry.
3. FRUŻYŃSKI A., 2004. Powstanie przemysłu górniczo-hutniczego na Górnym Śląsku. [W:] Frużyński A., Mrass P. (red.), Od maszyny parowej do kolei żelaznej. Ratingen–Zabrze.
4. HERLINGER J., 1974. Niezwykłe perypetie odkryć i wynalazków. Nasza Księgarnia. Warszawa.
5. JAROS J., 1965. Historia górnictwa węglowego w Zagłębiu Górnośląskim do 1914 roku. Zakł. Nar. im. Ossolińskich. Wrocław–Warszawa–Kraków.
6. JAROS J., 1962. Historia kopalni „Król” w Chorzowie (1791–1945). Wydawnictwo Górniczo-Hutnicze. Katowice.
7. KOCH H., 1884. Denkschrift zur Feier des Hundretjahrigen Bestehens des Konigl. Blei- Silberbergwerks Friedrichsgrube bei Tarnowitz O–S., am 16 Juli 1884. Berlin.
8. LILLEY S., 1963. Ludzie, maszyny i historia. Biblioteka Powszechna. Warszawa.
9. MATSCHOSS C., 1908. Die Entwicklung der Dampfmaschine. Berlin.
10. MATSCHOSS C., 1925. Männer der Technik. Ein Biographisches Handbuch. Berlin.
11. MATSCHOSS C., 1907. 50 Jahre Ingenieur-Arbeit in Oberschlesien. Berlin.
12. ŁABĘCKI H., 1841. Górnictwo w Polsce. Opis kopalnictwa i hutnictwa polskiego, pod względem technicznym, historyczno-statystycznym i prawnym. Drukarnia J. Kaczanowskiego. Warszawa.
13. PERLICK A., 1943. Landeskunde des Oberschlesischen Industriegebietes. Berlin.
14. PIERNIKARCZYK J., 1933. Historia górnictwa i hutnictwa na Górnym Śląsku. Śląski Związek Akademicki. Katowice.
15. PIERNIKARCZYK J., 1937. Podziemia tarnogórskie. Nakładem autora z zasiłkiem magistratu miasta Tarnowskie Góry. Tarnowskie Góry.
16. RECŁAW D., 1994. Wielkie postacie górnośląskiego przemysłu od końca XVIII do początków XX wieku. Rocznik Muzeum w Gliwicach. Gliwice.
17. SLOTTA R., 1985. Das Carnall – Service als Dokument des Oberschlesischen Bergbaus. Bochum.
18. SPROULE A., 1992. James Watt. Seria: Oni zmienili świat. Czytelnik. Warszawa.
19. URBAŃSKI P. 1997. Dwa wieki napędu mechanicznego statków. Marpress. Gdańsk.
20. WAGENBRECHT O., WACHTLER E., 1985. Dampfmaschinen. Leipzig.
21. MGW/TG/A: 303, 1799. 40-calowa maszyna parowa Watta–Boultona, kopalnia „Fryderyk”, rys. J.G. Gartner, skala 1:50, OBB 998.
22. MGW/TG/A: 304. Widok ogólny 40-calowej maszyny parowej Watta–Boultona w kopalni „Fryderyk” w Tarnowskich Górach, 1799 r., rys. J. G. Gartner, skala 1:50, OBB 1063.
23. MGW /TG/ A: 305, 1799. Kocioł 1-płomienicowy 40-calowej maszyny parowej Watta–Boultona w Tarnowskich Górach, rys. J. G. Gartner, OBB 998.
24. MGW/TG/A: 327, 1806. 24-calowa maszyna parowa starego typu wyposażona w kondensator i pompę skroplinową, kopalnia „Fryderyk”, rys. J.G. Gartner, OBB 1008.
25. MGW/TG/A: 312, 1803. Kotłownia 24-calowej maszyny parowej wyposażonej w kondensator, kopalnia „Fryderyk”, rys. B. F. Moenzich, skala 1:22, OBB 1003.
26. MGW/TG/A: 309, 1806. 24-calowa maszyna parowa przeniesiona z Tarnowskich Gór do Strzyżowic, rys. F. Rochs, OBB 1003.
27. MGW/TG/A: 366–367, 1814. 42-calowa maszyna parowa systemu Watta–Boultona zainstalowana w kopalni „Król”, rys. Holtzhausen, OBB 1024.
28. MGW/TG/A: 471, 1811. Przebudowa 32-calowej maszyny parowej kopalni „Fryderyk”, rys. A. Hannie, OBB 1023.
29. MGW/TG/A: 437, XIX w. 60-calowa maszyna parowa Watta–Boultona zainstalowana w rewirze miejskim kopalni „Fryderyk”, autor nieznany, OBB 1079.
30. MGW/TG/A: 319, 1803. 60-calowa maszyna parowa Watta–Boultona zainstalowana w rewirze miejskim kopalni „Fryderyk”, Fischer, OBB 1018.
31. MGW/TG/A: 320, 1803. Kotłownia 60-calowej maszyny parowej Watta–Boultona, rewir miejski, kopalnia „Fryderyk”, rys. Fischer, OBB 1006.
32. MGW/TG/A: 354, 1811. Szyb oraz pompy odwadniające 60-calowej maszyny parowej kopalni „Fryderyk”, rys. W. Boethoke, OBB 1017.
33. MGW/TG/A: 357, 1811. Cylinder maszyny parowej Watta–Baultona w kopalni „Fryderyk” w Tarnowskich Górach, rys. W. Boetheke, OBB 1020.
34. MGW/TG/A: 385–386, 1826. Sterowanie pracą maszyny parowej systemu Watta–Boultona w kopalni „Fryderyk” w Tarnowskich Górach, rys. Pempel, OBB 1022.
35. MGW/TG/A: 517, 1811. Przekrój przez szyb i pompy odwadniające 60-calowej maszyny parowej kopalni „Fryderyk”, rys. A. Hannie, OBB 1115.
36. MGW/TG/A: 141, XIX w. Budynek 60-calowej maszyny parowej wraz z magazynem węgla i budynkami przyległymi, rys. Merker, OBB 862.
37. MGW/TG/A: 358, 1811. 24-calowa maszyna parowa Watta–Boultona z kopalni „Fryderyk”, rys. W. Boethoke, OBB 1020.
38. MGW/TG/A: 595–596, 1803. 15-calowa maszyna parowa systemu Watta zaprojektowana przez Holzthausena dla kopalni węgla, rys. Holtzhausen, OBB 1175.
39. MGW/TG/A: 599, 1814. 12-calowa maszyna parowa wyciągowa zainstalowana w kopalni węgla Segen Gottes w Wałbrzychu, rys. Holtzhausen, OBB 1171.
40. MGW/TG/A: 602, 1814. Rysunek cylindra i skrzyni suwaka maszyny parowej wyciągowej, rys. Holtzhausen, Królewska Huta, OBB 1177.
41. MGW/TG/A: 705–706, 1822. Jednokonny kierat wyciągowy w kopalni węgla w Hulczynie, szyb Ihle, rys. Holthausen, OBB 1252.
42. MGW/TG/A: 509, 1803. System transmisji żerdziowej o długości 250 metrów łączących 40 calową maszynę parową z szybem, rys. Holtzhausen, OBB 1108.
43. MGW/TG/A: 575–576, 1808. Silnik hydrauliczny napędzający pompy odwadniające kopalnię, rys. Holtzhausen, OBB 1164.
44. MGW/TG/A: 1536, pocz. XIX w. 3-funtowa armata odlana z żeliwa w „Królewskiej Odlewni Żelaza” w Gliwicach, rys. Holtzhausen, OBB 1938.
45. MGW/TG/A: 621, 1824. Maszyna parowa wyciągowa, rys. Holtzhausen, OBB 1188.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-8b9064a2-3453-4ccc-8120-7b2e2c32beeb