Trimetyloamina : dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Jankowska, A.; Czerczak, S.

doi:10.5604/01.3001.0012.7952

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Trimetyloamina : dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Autorzy

Jankowska A. , Czerczak S.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0012.7952

Warianty tytułu

Trimethylamine : documentation of proposed values of occupational exposure limits (OELs)

Języki publikacji

Abstrakty

Trimetyloamina (TMA) w temperaturze pokojowej jest gazem palnym o bardzo nieprzyjemnym zapachu zepsutych ryb. Próg zapachowy trimetyloaminy znajduje się w przedziale 0,5 ÷ 1,9 μg/m3. Substancja ta bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie. Trimetyloamina jest dostępna jako: bezwodny sprężony gaz, 33-procentowy roztwór w etanolu lub 40-procentowy roztwór wodny. Substancja ta jest głównie stosowana w syntezie organicznej do produkcji soli choliny, a przede wszystkim chlorku choliny. Trimetyloamina jest również stosowana do produkcji: substancji słodzących, skrobi kationowej, środków wabiących owady, środków dezynfekujących, żywicy anionowo-wymiennej mocnej zasady, a także jako przyspieszacz w procesie wulkanizacji, przy produkcji tworzyw sztucznych oraz do produkcji czwartorzędowych związków amoniowych. Ponadto trimetyloaminę stosuje się jako czynnik ostrzegawczy do nawaniania gazu i czynnik flotacyjny. Substancja ta jest zamieszczona w projekcie dyrektywy ustalającej 5. wykaz wskaźnikowych wartości dopuszczalnych z wartością OEL – 4,9 mg/m3 oraz krótkoterminową STEL – 12,5 mg/m3. Głównym skutkiem ostrego i przewlekłego działania trimetyloaminy jest działanie drażniące. Trimetyloamina może być szkodliwa dla ludzi narażonych drogą inhalacyjną, pokarmową lub przez skórę. Narządami krytycznymi w przypadku narażenia na trimetyloaminę są: oczy, skóra oraz górne drogi oddechowe. Próg działania drażniącego trimetyloaminy u ludzi narażonych jednorazowo został ustalony na poziomie 1 481 mg/m3 (mediana). U pracowników narażonych zawodowo na związek o stężeniu 48,5 mg/m³ i większym obserwowano umiarkowane skutki działania drażniącego na: układ oddechowy, oczy oraz skórę. U ludzi zatrudnionych przy produkcji i konfekcjonowaniu trimetyloaminy, narażonych na związek o stężeniach 0,24 ÷ 19,5 mg/m³ (głównie poniżej 12,1 mg/m³), nie obserwowano żadnychskutków zdrowotnych narażenia. Nie ma wyników badań dotyczących działania uczulającego trimetyloaminy. Trimetyloamina nie wykazuje działania mutagennego ani genotoksycznego. W dostępnym piśmiennictwie i bazach danych nie znaleziono informacji odnośnie działania rakotwórczego trimetyloaminy. W badaniach na myszach stwierdzono działanie embriotoksyczne trimetyloaminy. Wartość NOAEL (największa dawka substancji, przy której nie występuje statystycznie lub biologicznie istotny wzrost częstości występowania szkodliwych skutków lub ich nasilenia w grupie narażanej w porównaniu z wynikami badań grupy kontrolnej) dla myszy ustalono na poziomie 150 mg/kg mc./dzień. W 2-tygodniowym badaniu na szczurach ustalono wartość LOAEC (najmniejsze stężenie, przy którym występuje statystycznie lub biologicznie istotny wzrost częstości występowania szkodliwych skutków lub ich nasilenia w grupie narażanej w porównaniu z wynikami badań grupy kontrolnej) wynoszącą 183,75 mg/m³. Skutkiem krytycznym było działanie drażniące trimetyloaminy. Stwierdzono, że działanie układowe wystąpiło przy większych stężeniach. Wartość LOAEC dla działania drażniącego związku na: oczy, nos i gardło u ludzi ustalono na poziomie 48 mg/m³. Nie obserwowano skutków działania toksycznego trimetyloaminy poniżej stężenia 12,1 mg/m³. W większości państw, podobnie jak do tej pory w Polsce, obowiązuje wartość dopuszczalna (NDS) trimetyloaminy wynosząca 12 mg/m³, natomiast dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh) – 24 mg/m³. W 2017 r. eksperci Komitetu Naukowego ds. Dopuszczalnych Norm Zawodowego Narażenia na Oddziaływanie Czynników Chemicznych w Pracy (SCOEL) zaproponowali stężenie 4,9 mg/m³ jako wartość OEL dla trimetyloaminy w celu uniknięcia szkodliwych skutków działania substancji na drogi oddechowe oraz działania drażniącego sensorycznego. Stwierdzono, że stężenie to będzie zabezpieczało również przed działaniem układowym trimetyloaminy. W celu uniknięcia “uciążliwości zapachowej” i aby zabezpieczyć pracowników przed działaniem drażniącym trimetyloaminy w SCOEL zalecono wartość krótkoterminową STEL na poziomie 12,5 mg/m³. W badaniu na działanie drażniące sensoryczne (czuciowe) na samcach myszy Swiss OF1 wyznaczona wartość RD50 dla trimetyloaminy wynosiła 147,62 mg/m3. Na podstawie wartości RD50 (147,62 mg/m3), stosując współczynnik 0,03, zaproponowano wartość NDS trimetyloaminy na poziomie 4,9 mg/m³. Wartość ta powinna zapobiegać skutkom zdrowotnym narażenia zawodowego na trimetyloaminę zarówno miejscowym, jak i układowym. Z uwagi na działanie drażniące trimetyloaminy na drogi oddechowe zaproponowano zmniejszenie obecnie obowiązującej wartości NDSCh ze stężenia 24 mg/m3 na stężenie 12,5 mg/m3. Normatyw oznakowano literą „I” (substancja o działaniu drażniącym). Nie ma podstaw merytorycznych do ustalenia wartości dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB).

Trimethylamine (TMA) is a gas at ambient temperature, which has a pungent, fishy odour. It is commercially available as a compressed gas, 40% aqueous solution or a 33% solution in ethanol. It is used in organic synthesis, especially of choline salts, as a warning agent for natural gas and flotation agents, in the production of cationic starches, quaternary ammonium compounds, intense sweeteners and strongly basic anion exchange resins. Moreover, it is used in the production of disinfectants and insect attractants. TMA is irritating to the human respiratory tract, skin and eyes. The threshold of irritation was reported to be 1481 mg/m3 (median) after a single dose. No effects were observed in workers exposed to 0.24-19.5 mg/m³, most measurements being below 12.1 mg/m3 . A LOAEC of 48 mg/m³ was established for human based on eyes, nose and throat irritation. Animal data with repeated inhalation exposure over 2 weeks revealed a LOAEC of 183.75 mg/m³ based on respiratory irritation in a rat study. Embryotoxic effects were observed in mice (NOAEL of 150 mg/kg bw/day). The Scientific Committee for Occupational Exposure Limits to Chemical Agents (SCOEL) has established OEL of 4.9 mg/m³ and STEL of 12.5 mg/m³. A MAC value has been derived using the RD50 value (147.62 mg/m3 for TMA) and multiplying it by a factor of 0.03. The Expert Group for Chemicals Agents has proposed to reduce the current MAC value from 12 mg/m³ to 4.9 mg/m³ and the current STEL value from 24 mg/m³ to 12.5 mg/m³, which is also in accordance with the values recommended by SCOEL. It has been proposed to remain the “I” (irritant) labelling of TMA. No bases for a BEI value have been found.

Słowa kluczowe

trimetyloamina narażenie zawodowe NDS środowisko pracy

trimethylamine occupational exposure OEL working environment

Wydawca

Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

Rocznik

2018

Tom

Nr 4 (98)

Strony

147--165

Opis fizyczny

Bibliogr. 56 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Jankowska A.

ajankowska@chemikalia.gov.pl

Biuro ds. Substancji Chemicznych 90-019 Łódź ul. Dowborczyków 30/34

autor

Czerczak S.

Slawomir.Czerczak@imp.lodz.pl

Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 91-348 Łódź ul. św. Teresy od Dzieciątka Jezus 8

Bibliografia

1. ACGIH (2013). Documentation of the TLVs and BEIs with other worldwide occupational exposure values. Trimethylamine [komputerowa baza danych 2017].
2. ACGIH (2017). Guide to occupational exposure values. Cincinnati.
3. AIHA, American Industrial Hygiene Association (2005). Trimethylamine. [In:] Workplace Environmental Exposure Level (WEEL) Guide. American Industrial Hygiene Association, Fairfax, VA.
4. Al-Waiz M., Mitchell S.C., Idle J.R., Smith R.L. (1987). The relative importance of N-oxidation and N-demethylation in the metabolism of trimethylamine in man. Toxicology 43, 117–121.
5. Al-Waiz M., Mitchell S.C. (1991). The fate of trimethylamine in the rat. Drug. Metabol. Drug. Interact. 9, 41–8 [cyt. za: SCOEL 2017].
6. Amoore J.E., Gumbmann M.R., Booth A.N., Gould D.H. (1978). Synthetic flavors: efficiency and safety factors for sweaty and fishy odorants. Chemical Senses 3, 307–317 [cyt. za: SCOEL 2017].
7. Amoore J.E., Hautala E. (1983). Odor as an aid to chemical safety. Odor thresholds compared with threshold limit values and volatilities for 214 industrial chemicals in air and water dilution. J. Appl. Toxicol. 3(6), 272–290 [cyt za: SCOEL 2017].
8. Bain M.A., Fornasini G., Evans A.M. (2005). Trimethylamine: metabolic, pharmacokinetic and safety aspects. Curr. Drug. Metab. 6, 227–240 [cyt za: SCOEL 2017].
9. BASF A.G. (1979). Data Abteilung Toxikologie Unveroeffentlichte Untersuchung [cyt. za: SCOEL). BIBRA, The British Industrial Biological Research Association (1993). Toxicity profile trimethylamine and its hydrochloride.
10. BIBRA Toxicology International, Great Britain [cyt. za: SCOEL 2017].
11. Calvert G.D. (1973). Trimethylaminuria and inherited Noonan’s syndrome. Lancet I, 320–321 [cyt. za: SCOEL 2017].
12. Cashman J.R., Camp K., Fakharzadeh S.S., Fennessey P.V., Hines R.N., Mamer O.A., Mitchell S.C., Nguyen G.P., Schlenk D., Smith R.L., Tjoa S.S., Williams D.E., Yannicelli S. (2003). Biochemical and clinical aspects of the human flavin-containing monooxygenase form 3 (FMO3) related to trimethylaminuria. Drug. Metab. Dispos. 28 (2), 169–73 [cyt. za: DFG 2004].
13. Choi S.Y., Chung M.J., Sung N.J. (2002). Volatile N-nitrosamine inhibition after intake Korean green tea and Maesil (Prunus mume SIEB. et ZACC.) extracts with an aminerich diet in subjects ingesting nitrate. Food Chem. Toxicol. 40, 949–957 [cyt za: SCOEL 2017].
14. Dechezlepretre S, Portet R, Cheymol J. (1967). Comparative toxicity of trimethylamine (TMA), of its oxide trimethylaminoxide (TMAO), and of their combination [w języku francuskim]. Med. Pharmacol. Exp. Int. J. Exp. Med. 1967, 16(6), 529–35 [cyt. za: ACGIH 2013].
15. DFG, Deutsche Forschungsgemeinschaft (2004). MAK value documentation. The MAK Collection for Occupational Health and Safety.
16. DFG, Deutsche Forschungsgemeinschaft (2007). MAK value documentation. The MAK Collection for Occupational Health and Safety.
17. DFG, Deutsche Forschungsgemeinschaft (2016). MAK Value Documentation [w języku niemieckim]. The MAK Collection for Occupational Health and Safety.
18. DFG, Deutsche Forschungsgemeinschaft (2018). MAK and BAT values.
19. Dow Chemical Company (1977). Dow Chemical Industrial Hygiene Guide [cyt. za: AIHA 2005].
20. Dupont Company (2005). Lab Reports HL-709-82, HL-763-92 [cyt. za: AIHA 2005].
21. ECHA, European Chemical Agency (2017). Information on registered substances. Dataset on trimethylamine (CAS Number 75-50-3), joint submission, first publication 02.03.2011, last modification 28.10.2014 [dostęp: https:// echa.europa.eu/pl/registration-dossier/-/registereddossier/14936/1].
22. Fluhr J.W., Kelterer D., Fuchs S., Kaatz M., Grieshaber R., Kleesz P., Elsner P. (2005). Additive impairment of the barrier function and irritation by biogenic amines and sodium lauryl sulphate: a controlled in vivo tandem irritation study. Skin Pharmacol. Physiol. 18, 88–97.
23. Friemann W., Overhoff W., Wolter J.R. (1959). Eye diseases in the fishing industry. Arch. Gewerbepathol. Gewerbehyg. 17, 1–56, cited in Henschler 1983 [cyt. za: SCOEL 2017].
24. Gagnaire F., Azim S., Bonnet P., Simon P., Guenier J.P., de Ceaurriz J. (1989). Nasal irritation and pulmonary toxicity of aliphatic amines in mice. J. Appl. Toxicol. 9, 301–304. 25. GESTIS (2017). International Limit Values. IFA Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung [dostęp: 15.09.2017; http://limitvalue.ifa.dguv. de/].
26. GIS, Główny Inspektor Sanitarny (2015). Dane według Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Bydgoszczy.
27. Guest I., Varma D.R. (1991). Developmental toxicity of methylamines in mice. J. Toxicol. Environ.
28. Guest I., Varma D.R. (1993). Selective growth inhibition of the male progeny of mice treated with trimethylamine during pregnancy. Can. J. Physiol. Pharmacol 71, 185–187 [cyt. za: DFG 2004].
29. HSDB (2017). Hazardous Substance Data Bank [komputerowa baza danych].
30. JCIPC, Japanese Chemicals Investigation Promoting Council (2002). Chemical toxicity database Hatano Research Institute. Food and Drug Safety Center 729–5 Ochiai, Hadano-shi, Kanagawa, 257-0025, Japan [dostęp: http://dra4.nihs.go.jp/ mhlw_data/home/file/file75-50-3.html].
31. Kenyon S., Carmichael P.L., Khalaque S., Panchal S., Waring R., Harris R., Smith R.L., Mitchell S.C. (2004). The passage of trimethylamine across rat and human skin. Food Chem. Toxicol. 42, 1619–1628.
32. Kinney L.A., Burgess B.A., Chen H.C., Kennedy G.L. (1990). Inhalation toxicology of trimethylamine (trimetyloamina). Inhal. Toxicol. 2, 41–51 [cyt. za: SCOEL 2017].
33. Koch F., Mehlhorn G., Kliche R., Lang R. (1980). Wiss. Z. Karl-Marx-Univ. Leipzig, Math.-Naturwiss. Reihe 29: 463 [cyt. za: SCOEL 2017].
34. Kunnemann O. (1928). Intoxication by means of several secondary amines (methylamine, amylamine, dimethylamine, nd trimethylamine) as septic poison. Deutsche Tierarztliche Wohenschrift 36:79-81 [cyt. za: ACGIH 2013].
35. Kupczewska-Dobecka M., Czerczak S. (2002). Trimetyloamina. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego. Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 1(31), 137–154.
36. Leonardos G., Kendall D., Barnard N. (1969). Odor threshold teterminations of 53 odorant chemicals journal of the air pollution control association vol. 19, no. 2.
37. Lewin L. (1929). Gifte und Vergiftungen. Georg StilkeVerlag Berlin 477 [cyt. za: SCOEL].
38. Lundh T., Akesson B., Skerfving S. (1995). Effect of dietary intake of trimethylamine on human metabolism of the industrial catalyst dimethylethylamine. Occup. Environ. Med. 52, 478–383 [cyt. za: DFG 2004].
39. Melleri J., Weale R.A. (1966). Hazy vision in amine plant operatives. British J. Indust. Med. 23, 153 [cyt. za: AIHA 2005].
40. Mitchell S.C., Smith R.L. (2001). Trimethylaminuria: the fish malodor syndrome. Drug. Metab. Dispos. 29, 517−521.
41. Mortelmans K., Haworth S., Lawlor T., Speck W., Tainer B., Zeiger E. (1986). Salmonella mutagenicity tests: results from the testing of 270 chemicals. Environ. Mutagen. 8(7), 1–119.
42. MHLW, Japanese Ministry of Health, Labour and Welfare (2003). Trimethylamine [cyt. za: DFG 2004; http://wwwdb.mhlw.go.jp/ginc/dbfile1/file/file75-50-3.html].
43. Nnane I.P., Damani L.A. (2001). Pharmacokinetics of trimethylamine in rats, including the effects of a synthetic diet. Xenobiotica 31(10), 749–55.
44. Ohshima H., Kawabata T. (1979). IARC Mechanism of N-nitrosodimethylamine formation from trimethylamine and trimethylaminoxide. Sci. Publ. 1978; (19), 143–53 [cyt. za: ACGIH 2013].
45. Patty’s Industrial Hygiene and Toxicology (1963). [cyt. za: AIHA 2005].
46. Phillips I.R., Shephard E.A. (2007). Primary Trimethylaminuria GeneReviews® [dostęp: 15.09.2017; https:// www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK1103/].
47. Rotenberg Y.S., Mashbits F.D. (1967). On the toxic action of trimethylamine at low concentrations. Gigiena Truda i Professional’nye Zabolevaniia 11, 26–30 [cyt. za: SCOEL 2017].
48. Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Spo- łecznej z dnia 12.06.2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych w środowisku pracy. DzU 2018, poz. 1286.
49. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16.12.2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniającego i uchylającego dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (zwanego rozporządzeniem GHS). Dz.Urz. UE z dnia 31.12.2008 r., L 353.
50. Shaper M. (1993). Development of a database for sensory irritants and its use in establishing occupational exposure limits. Am. Ind. Hyg. Assoc. J. 54(9), 488–544.
51. Scanlan R.A., Lohsen S.M., Bills D.D., Libbey L.M. (1974). Formation of dimethylnitrosamine from dimethylamine and trimethylamine at elevated temperatures. J. Agric. Food Chem. 22, 149–150 [cyt. za: ACGIH 2013].
52. SCOEL, Scientific Committee on Occupational Exposure (2017). Recommendation from scientific committee on occupational exposure limits for trimethylamine [SCOEL/ REC/179]. 53. US EPA (2008a). Non-confidential production volume information submitted by companies for chemicals under the 1986-2002 Inventory Update Rule (IUR). Methanamine, N,N-dimethyl (75-50-3). Available from as of March 5, 2008 [http://www.epa.gov/oppt/iur/tools/data/2002-vol. html].
54. US EPA (2008b). Acute exposure guideline levels (AEGLS) for trimethylamine (CAS Reg. No. 75-50-3). INTERIM: 06/2008 [dostęp: https://www.epa.gov/sites/ production/files/2014-08/documents/trimethylamine_interim_ornl_jun_2008c.pdf].
55. Van Thriel C., Schäper M., Kiesswetter E., Kleinbeck S., Juran S., Blaszkewicz M., Fricke H.H., Altmann L., Berresheim H., Brüning T. (2006). From chemosensory thresholds to whole body exposures-experimental approaches evaluating chemosensory effects of chemicals. Int. Arch. Occup. Environ. Health 79, 308–321 [cyt. za: SCOEL 2017].
56. Zeisel S.H., da Costa K.A., LaMont J.T. (1988). Mono-, di- and trimethylamine in human gastric fluid: potential substrates for nitrosodimethylamine formation. Carcinogenesis 9, 179–181 [cyt. za: SCOEL 2017].

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-8b787adc-c3c9-42dc-8307-55b1ac43b765