Grawitacyjne ruchy masowe na obszarze Gdyni udokumentowane na dawnych mapach i w źródłach archiwalnych

Małka, Anna

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Grawitacyjne ruchy masowe na obszarze Gdyni udokumentowane na dawnych mapach i w źródłach archiwalnych

Autorzy

Małka Anna

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Malka_A_Grawitacyjne_PG_Vol.67_nr 5_2019.pdf

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Mass movements in the area of Gdynia documented on old maps and in archival materials

Języki publikacji

Abstrakty

The article deals with selected examples of old nautical maps (portolans), topographic maps, archival materials of the 19th century German language studies, which are valuable sources of information on the history of landslide processes. The city of Gdynia was founded in 1926, and its location despite very unfavourable formation of mass movements, was determined by economic and political reasons. As documented on nautical maps from 1596, landslides have been occurring in the coastal zone of today’s Gdynia since at least the 16th century. Within the limits of the zone, the oldest structural damage has been observed. The Urmesstischblätter map from 1837 documented damage to the redoubt in Cypel Oksywski. These fortifications, which were erected during Napoleonic Wars between 1810 and 1812, were completely rouined in the first half of the 19th century. It was the first time when mass movement resulted in financial losses in Poland’s coastal zones. Compared with the present, the 19th century saw an increase in mass movement activation in coastal zones. Between 1837 and 1909 the maximal changes in Cypel Oksywski were 2.2 m a year. The landslide in Cypel Oksywski is also the first stabilized landslide within the city limits of Gdynia. It also has the longest history of stabilizing efforts that go back to 1909. This article shows, based on the study of a landslide in Wielki Kackfrom 1930, that in the development of the city of Gdynia virtually from the beginning of its foundation in 1926, man-made dangerous gravitational processes have always been present.

Słowa kluczowe

ruchy masowe wybrzeże klifowe stare mapy morskie mapa topograficzna Urmesstischblätter okolice Gdyni Polska

mass movements cliffed coast old nautical maps, Urmesstischblätter Gdynia area Poland

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Przegląd Geologiczny

Rocznik

2019

Tom

Vol. 67, nr 5

Strony

308--317

Opis fizyczny

Bibliogr. 59 poz., rys.

Twórcy

autor

Małka Anna

anna.malka@pgi.gov.pl

Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Geologii Morza, ul. Kościerska 5, 80-328 Gdańsk

Bibliografia

1. ALEOTTI P., CHOWDHURY R. 1999 - Landslide hazard assessment: summary, review and new perspectives. Bull. Eng. Geol. Env., 58: 21-44.
2. BAIL 1905 - Rückgang der Danziger Flora. [W:] Bericht des Westpreussischen botanisch-zoologischen Vereins, 26/27: 36-44. Danzig.
3. BAJGIER-KOWALSKA M. 2002-2003 - Etapy rozwoju osuwisk w okresie historycznym w Beskidzie Żywieckim w oparciu o datowania lichenometryczne. Folia Geograph., Geograph.-Phys., 33-34 (33-34): 5-26.
4. BERGHAUS H. 1839 - Historische Veränderungen Ostsee-Küste. In: Neues Jahrbuch fue Mineralogis, Geognosie, Geologie und Petrefakten- kunde. Hrsg. K.C. Leonhard und H.G. Bronn. Stuttgart.
5. CLEMENS W. 1596 - Primo et Neccesario sapere bene Usare Il Remo Chi porre la mare Il governare La Nave. Mapa żeglarska Zatoki Gdańskiej w skali ok. 1 : 107 000. Arch. Państw. w Gdańsku. Kolekcja gdańskich planów i map, sygn. 300, MP/509.
6. CHRZANOWSKI M. 1981 - Obsunięcie się skarpy w Gdańsku. Kronika RP, WFDiF. http://www.kronikarp.pl/ (dostęp 31.10.2016).
7. CONYBEARE W.D., DAWSON W., BUCKLAND M., BUCKLAND W. 1840 - Ten Plates, comprising a plan, sections, and views, representing the changes produced on the Coast of East Devon, between Axmouth and Lyme Regis, by the Subsidence of the Land and Elevation of the bottom of the Sea, on the 26th December, 1839, and 3rd February, 1840. Oblong, London.
8. DAMM B., KLOSE M. 2014 - Landslide database for the Federal Republic of Germany: a tool for analysis of mass movement processes and impacts. [W:] Sassa K., Canuti P., Yin Y. (red.), Landslide science for a safer geoenvironment. Vol. 2: Methods of Landslide Studies. Springer, Berlin: 787-792.
9. DĄBROWSKI P., ŚWIĄTKOWSKI W. 1966 - Kartometryczna ocena mapy morskiej Zatoki Gdańskiej Waltera Clemensa. Prz. Geod., 6: 389-390.
10. EYNMANN G. 1941 - Uferbefestigung in Adlerhorst. Massstab 1 : 10 000. Arch. Państw. w Gdańsku. Kolekcja gdańskich planów i map, sygn. 38-438.
11. FALCKENSTEIN 1837 - Topografische Karte im Maußstab 1 : 25 000 Urmesstischblätter, Blatt 330 - Zoppot, Königlich Preussische Generalstab, Staatsbibliothek zu Berlin-Preußischer Kulturbesitz, Berlin 1837.
12. FRYDEL J. 2016 - Monitoring of coastal erosion of the Orłowo Cliff (Gulf of Gdańsk, Southern Baltic Sea). The 13th Colloquium on Baltic Sea Marine Geology, Gdańsk.
13. GALON R. 1949 - Oblicze fizjograficzne regionu kaszubskiego. Jantar, 7 (3/4): 163-174.
14. GALLOIS R. W. 2014 - Landslide mechanisms in the Axmouth to Lyme Regis Undercliffs National Nature Reserve, Devon, UK. Geoscience in South-West England, 13: 345-359.
15. GEDANOPEDIA 2019 - Encyklopedia Gdańska, Śliwiński B. (red.). Muzeum Gdańska. Fundacja Gdańska. https://www.gedanopedia.pl/-gdansk/?title=FORTYFIKACJE
16. GAWEK R., KALINOWSKI F., M., KOLA R., KREMPLEWSKI J., WILIMBERG S. 1996 - 75 Lat Północnego Okręgu Kolei Państwowych. Północna Dyrekcja Kolei Państwowych, Gdańsk.
17. GRABOWSKI P. 2005 - Szczegółowa topografia Prus Wschodnich i Zachodniach na mapie Fryderyka Leopolda Schröttera (1796-1802). Komunikaty Mazursko-Warmińskie, 4: 555-559.
18. GRABOWSKI D., MARCINIEC P., MROZEK T., NESCIERUK P., RĄCZKOWSKI W., WÓJCIK A., ZIMNAL Z. 2008 - Instrukcja opracowania Mapy osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi w skali 1 : 10 000. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
19. JANKOWSKA M. 1993 - Okoliczności powstania i sposób opracowania pruskiej mapy topograficznej z I połowy XIX wieku w skali 1 : 25 000. Rocz. Akad. Rolniczej w Poznaniu, 240: 37-53.
20. JURYS L., MAŁKA A., PĄCZEK U., SZARAFIN T. 2012 - Rejestr osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi dla terenu miasta Gdyni. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
21. JURYS L., UŚCINOWICZ SZ. 2014 - Naturalne i antropogeniczne czynniki kształtujące procesy geologiczne w pasie polskiego brzegu klifowego. [W:] Ewolucja środowisk sedymentacyjnych rejonu Pobrzeża Kaszubskiego: 27-37. Gdynia.
22. KARTE DES DEUTSCHEN REICHES im Maßstab 1 : 100 000, 1906 - Blatt Zoppot, Königlich Preussische Landesaufnahme, Berlin 1906. PAN Biblioteka Gdańska.
23. KITOWSKI S., SOŁTYSIK M.J. 2015 - Orłowo. Perła Gdyni. Dzieje, krajobraz, architektura. Wydawnictwo „Alter Ego” Gdynia.
24. KNAPP S., GILLI A., ANSELMETTI F., KRATBLATTER M., HADJAS I. 2018 - Multistage Rock-Slope Failures Revealed in Lake Sediments in a Seismically Active Alpine Region (Lake Oeschinen, Switzerland). J. Geoph. Res. Earth Surface, 123: 658-677.
25. KONDRACKI J. 1998 - Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa.
26. KUBOWICZ GRAJEWSKA A. 2016 - Experimental investigation into wave interaction with a rubble-mound submerged breakwater (case study). J. Mar. Sci. Technol., doi 10.1007/s00773-016-0412-z
27. KÜHN A., MIŁOSZEWSKA W. 1971 - Katalog osuwisk województwo gdańskie. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
28. LESZMAN E. 1960 - Zjawiska zboczowe na krawędzi Pojezierza Kaszubskiego na odcinku Pruszcz Gdański - Chylonia. Archiwum UG, Gdańsk (praca magisterska).
29. ŁABUZ T. 2017 - Morfodynamika i tempo erozji klifu w Trzęsaczu (1997-2017). [W:] Landform Analysis, 34: 29-50.
30. MAŁKA A., JEGLIŃSKI W., RELISKO-RYBAK J. 2016 - Prussian geological maps of Northern Poland in the archives of Polish Geological institute and their current application in geology. Pol. Cartograph. Rev., 48: 185-196.
31. MAŁKA A., FRYDEL J., JURYS L. 2017 - Naturalne i antropogeniczne przyczyny powstawania i reaktywacji ruchów masowych na obszarze miejskim Gdyni oraz związane z nimi zagrożenia. Biul. Państw. Inst. Geol., 470: 63-80.
32. MAŁKA A. 2018a - Podatność i ryzyko osuwiskowe w obszarach rzeźby młodoglacjalnej, przeobrażonej antropogenicznie, na terenie Gdyni. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa (praca doktorska).
33. MAŁKA A. 2018b - Zmiany odcinków klifowych linii brzegowej w Gdyni w ciągu ostatnich dwustu lat i związane z nimi geozagrożenia. Z Dziejów Kartografii. Dawna kartografia historyczna i wojskowa, tom XXII. IHNPAN. Warszawa: 111-129.
34. MAPA TOPOGRAFICZNA w skali 1: 25 000, 1926 - arkusz Gdynia. Wojskowy Instytut Geograficzny, WIG, Archiwum Map Wojskowego Instytutu Geograficznego 1919-1939; http://polski.mapywig.org
35. MAPA TOPOGRAFICZNA w skali 1: 25 000, 1938 - arkusz Gdynia, Wojskowy Instytut Geograficzny, WIG, Archiwum Map Wojskowego Instytutu Geograficznego 1919-1939; http://polski.mapywig.org.
36. PAWŁOWSKI S. 1922 - Charakterystyka morfologiczna wybrzeża polskiego. Księg. Gebethnera i Wolfa, Poznań.
37. PIKIES R., ZALESZKIEWICZ L. 2013 - Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1 : 50 000, ark Gdynia (16) - reambulacja. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
38. ROEDER 1837 - Topografische Karte im Maßstab 1 : 25 000 Urmesstischblätter, Blatt 275 - Oxhöft, Königlich Preussische Landesaufnahme, Staatsbibliothek zu Berlin-Preußischer Kulturbesitz, Berlin 1837.
39. SCHRÖTTER-ENGELHARDT 1796-1802 Topografische Karte im Maßstab 1 : 50 000, Staatsbibliothek zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz, Berlin: 1796-1802.
40. SEED H.B. 1968 - Landslides during earthquakes due to soil liquefaction. J. Soil. Mech. Foundation Div. Proc. Am. Soc. Civ. Eng., 94: 1055-1123.
41. SŁOMIANKO P., JEDNORAŁ T., SEMRAU I., PIEŚCIK G., KOWALSKI T., NOWAKOWSKI, GRUSZCZYŃSKI B., NIESPODZIŃSKA L., MICHAŁOWSKI A., CIEŚLAK A. 1968 - Ochrona brzegów Klifu Oksywskiego. Maszynopis. Prace Instytutu Morskiego.
42. SUBOTOWICZ W. 1967 - Metoda badań dynamiki wysokiego brzegu morskiego w Orłowie. Komunikaty KBM Sekcji Geologiczno-Geograficznej.
43. SUBOTOWICZ W. 1971 - Dynamika strefy brzegowej w rejonie Klifu Orłowskiego. Arch. Hydrotech., 18 (3): 405-435.
44. SUBOTOWICZ W. 1972 - Geodynamika klifu orłowskiego [W:] Przewodnik XLIV Zjazdu PTG w Cetniewie, Warszawa.
45. SUBOTOWICZ W. 1976 - Makro- i mikrofazy rozwoju brzegów klifowych wybrzeża polskiego. Prz. Geol., 24 (1): 10-14.
46. SUBOTOWICZ W. 1982 - Litodynamika brzegów klifowych wybrzeża Polski. Gdańskie Towarzystwo Naukowe WNoZ, Ossolineum, Wrocław.
47. SZANIAWSKA L. 2014 - Południowy Bałtyk i ziemie polskie na portalanach wykonanych w krajach śródziemnomorskich od początku XIV do końca XVI wieku. [W:] Skrycki R.(red.), Kartografia morska i krain nadmorskich, IHiSM US, ZHKIHN PAN, Szczecin: 9-44.
48. SZARAFIN T., MAŁKA A., JURYS L., FRYDEL J. 2015 - Mapa osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi dla terenu miasta Gdyni w skali 1: 10 000. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB, Gdańsk; http://osu- wiska.pgi.gov.pl/
49. SZELIGA J. 1969 - Pierwsza szczegółowa mapa północno-wschodniej Polski oparta na triangulacji (1810 r.). Zeszyty Geogr. WSP w Gdańsku, 11: 79-101.
50. SZELIGA J. 2014 - Wielkoskalowe mapy morskie rejonu ujścia Wisły i redy portu gdańskiego z XVI-XVIII wieku. [W:] Skrycki R.(red.), Kartografia morska i krain nadmorskich. IHiSM US, ZHKIHN PAN, Szczecin: 91-116.
51. SCHILDER G. 2017 - Early Dutch Martime Cartography: The North Holland School of Cartography (c. 1580-c.1620). Brill. Leiden, Netherlands.
52. SZUKALSKI J. 1974 - Środowisko geograficzne Trójmiasta (Gdańsk- -Gdynia-Sopot). UG. Skrypty uczelniane.
53. UŚCINOWICZ G., LIDZBARSKI M., PĄCZEK U., DĄBROWSKI M., JASIŃSKI Ł. SZARAFIN T., JURYS L., PACUŁA J., TARNOWSKA E., WARMUZER R., KOWALEWSKI T., FRYDEL J. 2018 - Dokumentacja geologiczna „Kartografia 4D w strefie brzegowej południowego Bałtyku - etap I”. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
54. VAKHSHOORI V., ZARE M. 2018 - Is the ROC curve reliable tool to compare the validity of landslide susceptibility maps? Geomatics, Natural Hazard and Risk, 9 (1): 249-266.
55. VÖLKEL 1862 - Topografische Karte im Maßstab 1 : 25 000 Urmesstischblätter, Blatt 275 - Oxhöft, Königlich Preussische Landesaufnahme, Staatsbibliothek zu Berlin-Preußischer Kulturbesitz, Berlin 1862.
56. WOŹNIAK P.P., CZUBLAP. 2014 - Nowe spojrzenie na gliny lodowcowe w Gdyni Orłowie. [W:] Sokołowski R.J. (red.), Ewolucja środowisk sedymentacyjnych regionu Pobrzeża Kaszubskiego. Wydz. Oceanografii i Geografii UG, Gdańsk: 115-122.
57. WÓJCIK A., ZIMNAL Z. 1996 - Osuwiska wzdłuż doliny Sanu między Bachórzcem a Rzeczpolem (Karpaty, Pogórze Karpackie). Biul. Państw. Inst. Geol., 374: 71-92.
58. ZACHOWICZ J., DOBRACKI R. (red.) 2003 - Geologiczne warunki ochrony i kształtowania południowego brzegu Bałtyku oraz obszarów ujściowych Odry i Wisły. Etap III. Objaśnienia do Mapy geodynamicznej polskiej strefy brzegowej Bałtyku 1 : 10 000. Gdańsk-Szczecin. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB, Gdańsk.
59. ZAWADZKA-KAHLAU E. 1999 - Tendencje rozwojowe polskich brzegów Bałtyku południowego. Gdańsk.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-8b136c48-998d-42e7-b388-e18d25308947