Wpływ warunków klimatycznych na system fluwialny i melioracje wodne w pradolinach w rejonie Łowicza i Koźmina (Polska Środkowa)

• Autorzy: Kobojek E.

Warianty tytułu

EN

Influence of climatic conditions on the fluvial system and reclamation in proglacial valleys near Łowicz and Koźmin (Central Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł przedstawia wpływ warunków klimatycznych na system fluwialny i meliorację w ostatnich 200 latach. Badania przeprowadzono w pradolinach w środkowej Polsce. Doliny te są bardzo ważnymi elementami nizinnego krajobrazu. Na przełomie wieków XVIII i XIX dna pradolin były zabagnione i kształtowane przez rzeki wielokorytowe. System rzeczny był związany z okresem większych opadów małej epoki lodowej. Takie warunki środowiskowe były bardzo uciążliwe dla gospodarki, dlatego podjęto decyzje o regulacji rzek i melioracji w pierwszej połowie XIX wieku. Prace melioracyjne przeprowadzono jeszcze w dwóch etapach w XX wieku (1928–1932 i 1961–1974). Prace wykonano w wilgotniejszych okresach i po dużych powodziach.

EN

This article presents the influence of climatic conditions on the fluvial system and reclamation in the last 200 years. The research has been conducted in proglacial valleys in Middle Poland. These valleys are extremely important element of the lowland landscape. Between the 18th and 19th century valley floors were paludified and formed by multichannel river system. That river system was connected with periods of higher rain-fall, related to the Little Ice Age. Such natural conditions were troublesome for the economy which is why it was undertaken to regulate the river and reclamation in the first half of the 19 th century. The reclamation was conducted in two stages of the 20th century (1928–1932 and 1961–1974). The operation was realized in wet periods and after major floods.

Słowa kluczowe

PL

pradolina; system fluwialny; rzeka wielokorytowa; melioracje wodne; zmienność klimatu; Polska Środkowa

EN

proglacial valley; fluvial system; multichannel river; reclamation; climate variability; Central Poland

• Wydawca: Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
• Czasopismo: Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska
• Rocznik: 2015
• Tom: Vol. 24, No. 4
• Strony: 381--390
• Opis fizyczny: Bibliogr. 35 poz., rys.

Twórcy

autor

Kobojek E.

• Uniwersytet Łódzki, Katedra Zagospodarowania Środowiska i Polityki Przestrzennej, ul. Kopcińskiego 31, 90-142 Łódź, Poland

Bibliografia

• Atlas klimatyczny Polski (1979). Opady atmosferyczne i pokrywa śnieżna 1931-1960. Warszawa: IMGW, Wydział Komunikacji i Łączności.
• Banaszuk, H. (1996). Paleogeografia. Naturalne i antropogeniczne przekształcenie doliny górnej Narwi. Białystok: Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko.
• Bradley, R.S. (2008). Holocene perspectives on future climate changes. W R.W. Battarbee i H.A. Binney (red.), Natural climate variability and global warming: a Holocene perspective. (strony 254-268). Oxford: Wiley-Blackwell.
• Chełmicki, W., Paczyński, B. i Płochniewski, Z. (1993). Zmiany reżimu i zasobów wód podziemnych. W I. Dynowska (red.), Przemiany stosunków wodnych w Polsce w wyniku procesów naturalnych i antropogenicznych, (strony 220-249). Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
• Ciepielowski, A. i Gutry-Korycka, M. (1993). Wpływ melioracji wodnych. W I. Dynowska (red.), Przemiany stosunków wodnych w Polsce w wyniku procesów naturalnych i antropogenicznych. (strony 313-344). Kraków: Uniwersytet Jagielloński,
• Chomicz, K. (1951). Ulewy i deszcze nawalne w Polsce. Wiadomości Służby Hydrologicznej i Meteorologicznej, 2 (3), 5-88.
• Dembek, W., Szewczyk, M. i Kamocki, A. (2004). Bagienna część doliny Narwi – zmiany warunków siedliskowych i roślinności w minionym 30-leciu. Woda – Środowisko – Obszary Wiejskie, 4, 2b (12), 225-237.
• Eaton, B.E., Millar, R.G. i Davidson, S. (2010). Channel patterns: braided, anabranching, and single-thread. Geomorphology, 120, 353-364.
• Falkowski, E. (1971). Historia i prognoza rozwoju układu koryta wybranych rzek nizinnych Polski. Biuletyn Geologiczny, 12, 5-121.
• Goosse H., Mann, M.E. i Renssen, H. (2008). Climate of the past millennium: combining proxy data and model simulations. W R.W. Battarbee and H.A. Binney (red.), Natural climate variability and global warming: a Holocene perspective. (strony 163-188). Oxford: Wiley-Blackwell.
• Gradziński, R., Bryła, J., Danowski, W., Doktor, M., Gmur, D., Gradziński, M., … Żurek, S. (2000). Anastomosing system of the upper Narew River, NE Poland. Annales Societatis Geologorum Polonum, 70, 219-229.
• Grove, J.M. (1988). The Little Ice Age. London: Methuen.
• Harasimiuk, M., Rzechowski, J. i Szwajgier, W. (1993). Wpływ ruchów neotektonicznych na warunki rozwoju równi zalewowej i koryta Bugu w Obniżeniu Dubienki (Polesie Zach.). Annales Universitatis M. Curie-Skłodowskiej, B, 48, 123-132.
• Jewtuchowicz, S. (1967). Geneza pradoliny warszawsko-berlińskiej między Nerem a Moszczenicą. Prace Geograficzne, 62 Warszawa: IG PAN.
• Karta topograficzna Królestwa Polskiego 1839 w skali 1:115200. Warszawa: Kwatermistrzostwo Generalne.
• Kobojek, E. (2004). Środowiskowe skutki melioracji i regulacji rzek w dolinie Bzury w okolicach Łowicza. Folia Geographica Physica, 6, 31-46.
• Kobojek, E. (2009). Naturalne uwarunkowania różnych reakcji rzek nizinnych na antropopresję na przykładzie środkowej Bzury i jej dopływów. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Kobojek, E. i Kobojek, S. (2013). Środowisko przyrodnicze i problemy zagospodarowania pradolin. Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, 152, 358-369.
• Kożuchowski, K. (1985). Zmienności opadów atmosferycznych w Polsce w stuleciu 1881-1980. Acta Geographica Lodziensia, 48, 1-158.
• Kożuchowski, K. (2011). Klimat Polski. Nowe spojrzenie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Makaske, B. (2001). Anastomosing rivers: a review of their classification, origin and sedimentary products. Earth Science Reviews, 53, 149-196.
• Marciniak, K. (1988). Zmienność warunków pluwiotermicznych w Polsce Środkowej w okresie 1861-1987 na przykładzie Bydgoszczy. W Z. Churski (red.), Naturalne i antropogeniczne przemiany jezior i mokradeł w Polsce, (strony 32-42). Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
• Maruszczak, H. (1991). Tendencje do zmian klimatu w ostatnim tysiącleciu. W L. Starkel (red.), Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze, (strony 182-205). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Migoń, P. (2006). Geomorfologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Mikulski, Z. (1998). Gospodarka wodna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Nanson, G.C. i Knighton, A.D. (1996). Anabranching rivers: their cause, character and classification. Earth Surface Processes and Landforms, 21 (3), 217-239.
• Petera, J. (2002). Vistuliańskie osady dolinne w północnej części basenu uniejowskiego i ich wymowa paleogeograficzna. Acta Geographica Lodziensia 83, 1-164.
• Petera, J. i Forysiak, J. (2004). Holoceńska ewolucja systemu wielokorytowego Warty w okolicach Koźmina. Acta Geographica Lodziensia, 88, 27-40.
• Piasecka, J. (1974). Zmiany hydrograficzne doliny Warty w okresie ostatnich dwustu lat. Czasopismo Geograficzne, 45 (2), 229-238.
• Przybylak, R., Filipiak, J. i Oliński P. (2014). Obserwacje meteorologiczne Gottfrieda Reygera w Gdańsku w latach 1722–1769 i ich przydatność do badań zmian klimatu. Przegląd Naukowy – Inżynieria i Kształtowanie Środowiska, 66, 360-375.
• Przybylak, R., Wójcik G. i Marciniak, K. (2004). Zmienność warunków termicznych termiczno-opadowych w Polsce w okresie 1501-1840 w świetle danych historycznych. Przegląd Geograficzny, 76 ( 1), 5-31.
• Teisseyre, A.K. (1992). Rzeki anastomozujące – procesy i modele sedymentacji. Przegląd Geologiczny, 4, 241-248.
• Wibig, J. (2012). Klimat Polski. Zmiany współczesne i perspektywy na przyszłość. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Wpływ zmian klimatu na środowisko gospodarkę i społeczeństwo. (2012). Warszawa: Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Państwowy Instytut Badawczy.
• Vandenberghe, J. (2002). The relation between climate and river processes, landforms and deposits during the Quaternary. Quaternary International, 91, 17-23.